ازاوج دهه 80 تا فرود دهه90

شبنم سیدمجیدی

این جمله را از خیلی‌ها می‌شنویم که می‌گویند سال‌هاست سریال خوب از تلویزیون ندیده‌ایم. خیلی‌ها هنوز هم تماشای سریال‌های تکراری دهه‌های 70 و 80 که از شبکه تماشا پخش می‌شوند را به سریال‌های جدیدی که گاه و بیگاه آنتن شبکه‌ها را پر می‌کنند، ترجیح می‌دهند.  سال‌هایی بود که در هیچ زمانی کنداکتور شبکه‌ها از پخش سریال‌های مختلف خالی نمی‌ماند و تلویزیون حتی برنامه یک‌سال آینده خود را برای پخش آماده داشت. 

دهه 80 یکی از دهه‌های پرسریال تلویزیون بوده و شاید از نظر تعداد، پربارترین دهه. اما با آنکه دهه 90 به خط پایان نرسیده است، باز هم می‌توان از سریال‌های پخش‌شده در این چند سال، بی‌بضاعتی تلویزیون در سنوات اخیر را به‌خوبی فهمید.

برای آنکه بتوانیم آمار دقیقی از سریال‌های ساخته‌شده در دهه 90 و مقایسه آن با دهه 80 داشته باشیم، نتوانستیم همکاری صدا و سیمایی‌ها را جلب کنیم؛ یعنی حتی گرفتن آمار تعداد سریال‌های ساخته شده در این سازمان عریض و طویل نیاز به نامه‌نگاری‌های فراوان دارد و به گفته برخی کارکنان در بخش آمار این سازمان، حتی ممکن است آمار تعداد سریال‌ها به تفکیک هر شبکه موجود نباشد و درآوردن دقیق اطلاعات آن یک تا 2‌ماه طول بکشد! 

به هر حال ما هم مجبور شدیم به اطلاعات خودمان از سریال‌ها و آمار و ارقام موجود از آنها بسنده کنیم و به یک جمع‌بندی در این زمینه برسیم. البته باز هم آماری از تعداد سریال‌های ساخته شده در سال‌های 94، 95 و 96 نیافتیم و به ارائه آمار تا سال 93 اکتفا کردیم. تعداد سریال‌ها تا همان سال 93 نیز به‌خوبی روند سقوط ساخت سریال در صدا و سیما را نشان می‌دهد. در این دهه تعداد سریال‌ها از میانگین 20تا 30 مجموعه در سال به زیر 20 سریال سقوط می‌کند؛ این در حالی است که برایند کیفی این سریال‌ها نیز قابل مقایسه با خیلی از سریال‌های دهه قبل از آن نیست. در ادامه نگاهی به سریال‌های ماندگار هر دودهه می‌اندازیم تا تفاوت‌ها را بهتر متوجه شویم.
 
سریال‌های ماندگار دهه 80

اوج سریال‌سازی‌ در دهه 80 مربوط به همان سال 80می‌شود. در این سال، 66 سریال روانه آنتن صدا و سیما شد. محبوب‌ترین سریال این سال همان مجموعه معروف «خط قرمز» بود و بعد از آن خیل سریال‌های پربیننده آنتن تلویزیون را پر می‌کرد. سریال «دوران سرکشی» ساخته کمال تبریزی، دیگر مجموعه پربیننده این دهه در ژانر اجتماعی بود. سال 81 با سریال «شب دهم» حسن فتحی شروعی رؤیایی داشت؛ یک سریال مناسبتی که فراتر از انتظارها از آن استقبال شد. سریال‌هایی به کارگردانی رضا عطاران، چون «ترش و شیرین»، «بزنگاه»، «خانه به‌دوش»، « کوچه اقاقیا» و« متهم گریخت» دراین دهه پخش شدند. از آن طرف هم مهران مدیری دهه رؤیایی خود را پشت سر گذاشت؛ ، «پاورچین»، «نقطه‌چین»، «شب‌های برره» «مرد هزارچهره»، «مرد دوهزارچهره» و «باغ مظفر»، همگی در این دهه پخش شدند. «مدار صفردرجه» و «میوه ممنوعه» حسن فتحی،«هزاران چشم» و «روزگار قریب» کیانوش عیاری، «کیف انگلیسی» ضیاءالدین دری و «زیر تیغ» محمدرضا هنرمند هم از دیگر مجموعه‌های موفق این دهه بودند. «یوسف پیامبر» به کارگردانی فرج‌الله سلحشور در سال‌های پایانی دهه 80 پخش شد و «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری نیز پایانی پر بیننده برای سریال‌های این دهه بود. اگر بخواهیم به‌طور دقیق‌تر آمار سریال‌های ساخته شده در این دهه را بدانیم، سال 66-80 سریال ، سال 43-81 سریال، سال 30-82 سریال ، سال  21-83 سریال ،  سال  22-84سریال  ، سال 32-85 سریال، سال 21-86 سریال، سال 53-87  سریال، سال 30-88  سریال و سال  26-89  سریال ساخته شده‌اند.

روند سریال‌سازی‌ در دهه 90

این دهه با ساخت 24سریال در سال 90 آغاز شد و البته که با پخش سریال «وضعیت سفید» ساخته حمید نعمت‌الله، این دهه نیز شروع خیلی خوبی داشت. مهم‌ترین و محبوب‌ترین سریال این دهه نیز بدون شک مجموعه «پایتخت» به کارگردانی سیروس مقدم بوده و هست که در 5فصل پخش شد و توانست مخاطبان زیادی را جلب کند. «پژمان»، «ساختمان پزشکان»، «شمعدونی» و « لیسانسه‌ها» از ساخته‌های سروش صحت از دیگر سریال‌های این سال‌ها بودند که به درجه‌های متفاوتی از محبوبیت‌ دست یافتند. ساخت «ستایش2» بعد از پخش بخش نخست آن در دهه 90 هم ادامه پیدا کرد. «در حاشیه» ساخته مهران مدیری، «دردسرهای عظیم» به کارگردانی برزو نیک‌نژاد، «تنهایی لیلا»  ساخته محمدحسین لطیفی، «کیمیا» ساخته جواد فشار و« پدر» به کارگردانی بهرنگ توفیقی، از اندک سریال‌های پربیننده این سال‌ها بودند. در سال 21-91 سریال، در سال  18-92 سریال و در سال 93 فقط 14 سریال روی آنتن شبکه‌های سیما رفته‌اند که روند افول سریال‌سازی‌ را به‌خوبی نشان می‌دهد.