درشهر
گزارش میدانی همشهری از فرونشست زمین در چهارراه مولوی
سلسله فرونشست‌های مولوی
پریسا امیرقاسم‌خانی | خبر‌نگار
قرار است باز هم شاهد فرونشسـت یکـی از خیابان‌های تهران باشیم؟ در کدامین فرونشست به فکر راه چاره اساسی می‌افتیم؟چرا می‌گویند تهران شهری است که در هر گامی که برمی‌دارید باید مراقب باشید یک چاله بزرگ، شبیه گرداب جلوی پایتان باز نشود و شما را با خود به ناکجا آباد نبرد؟ قصه فرونشست چهارراه مولوی، گویا سال‌هاست نخ‌نمای اهالی کوچه و بازار شده است.
شبیه یک بمب ترکید
در چهار راه مولوی روی زمین را با ورقه‌های آهنی پوشانده‌اند. کنار ورقه‌های آهنی، علایم فرونشست را می‌بینید. آسفالت شکسته و چاله مانند شده‌است. با هر قدم که بر می‌دارید هراس فرو رفتن در اعماق زمین با شما می‌آید. جمعیت از روی آسفالت‌ها و ورقه‌های آهنی با سرعت می‌گذرند و ماشین‌ها تمام سطح را پوشانده‌اند. کسبه قدیمی می‌گویند: شبیه یک بمب بود. یک لحظه ترکید و زمین فرو رفت. جمشید عیوضی از کسبه قدیمی چهارراه مولوی می‌گوید: «فرونشست چهار راه مولوی قصه تازه‌ای نیست. در طول مدت 20سالی که اینجا مغازه داشته‌ام، در محدوده چهارراه سیروس، میدان قیام، شوش، میدان اعدام و... بیش از چهار بار شاهد فرونشست زمین بوده‌ام. همین دوسال پیش بود سمت شرق، در میدان قیام زمین نشست کرد، تلفات جانی هم داشتیم، ولی در نشست اخیر چهارراه مولوی، چون در ساعات خلوت و استراحت مردم بوده، تلفات جانی نداشته‌ایم.»
2نشست در 2روز
در جنوب چهارراه مولوی، کارگاه شرکت آب و فاضلاب دیده می‌شود. محمد اخوان جانشین معاونت فنی و عمرانی شهرداری منطقه می‌گوید: «نشست چهارراه مولوی پنجشنبه شب اتفاق افتاد. به سرعت نیروهای مرتبط از راهور، شهرداری و آب و فاضلاب در محل حاضر شدند. شرکت آب و فاضلاب قسمت جنوبی چهارراه، در حال عملیات اجرایی بود. لوله‌های آب محدوده را بستیم. بستر آسفالت را برداشتیم و زیر آن را با مواد مناسب پر کردیم. ما به شرکت آب و فاضلاب اعلام کردیم نشست به‌علت عملیات اجرایی و ترکیدن لوله‌های فرسوده آب بوده‌است، ولی متأسفانه نپذیرفتند و دوباره لوله‌های آب را باز کردند. چون حجم لوله آب پر شده بود، مجدد صبح جمعه در شمال غربی محدوده نشست داشتیم. این‌بار اداره آب و فاضلاب پذیرفت که نشست به‌علت فرسودگی لوله‌های آب بوده است. برای همین لوله‌های آب محدوده را بستیم تا عملیات بهسازی را آغاز کنیم.
تلفات جانی
مدام با این کابوس زندگی می‌کنیم که یک روز صبح بیاییم و مغازه‌هایمان در زمین فرو رفته باشد. این را علی عبدی یکی از کاسبان محل می‌گوید. او ادامه می‌دهد: «این محدوده پر از بافت فرسوده است و قنات‌های معروف تهران از اینجا می‌گذرند، خاک آن بسیار سست است، برای همین هرلحظه ممکن است زمین نشست کند. همچنان که این اتفاق چندین بار افتاده است. به علاوه هر سال با نخستین باران، آب وارد مغازه‌هایمان می‌شود.» در جنوب چهارراه چند کارگر خدمات شهری دور یک حفره زیر زمینی کانال آب جمع شده‌اند. عملیات بهسازی فرو نشست خیابان مولوی در حال انجام است. قرار است کارگرها به عمق زمین بروند و کانال‌های آب محدوده را لایروبی کنند. در حفره سیاه کارگر افغانی از پله‌های کانال پایین می‌رود. انتها تاریکی است و بوی مشمئز‌کننده فاضلاب و هیچ... سرش را که بالا می‌گیرد، نور چراغ ایمنی روی سرش، نگاهش را روشن می‌کند. به گفته سرکارگر دو کارگر افغانی در عملیات لایروبی سال گذشته جانشان را از دست دادند. یکی از کسبه قدیمی می‌گوید: «در فرونشست چهارراه مولوی یک تلفات جانی داشتیم. درخت قدیمی سمت غرب چهارراه هم قطع شد.»
عملیات مقطعی
علی محمد سعادتی، شهردار منطقه 12
سیستم زیر ساختار شهری محدوده چهارراه فرسوده است. با هر عملیات اجرایی، به‌علت پوسیدگی و از بین رفتن سیستم زیر زمینی آب و فاضلاب ممکن است حفره‌های خالی در زمین ایجاد شود که به فرونشست زمین می‌انجامد.
اکنون مدیریت شهری برای رفع مشکل، به سیستم جی.آر.پی مجهز شده است و حفره‌های خالی زیر زمینی را شناسایی می‌کند. اگر حفره خالی را تشخیص بدهد، آسفالت را برمی‌دارد و به‌صورت مقطعی عملیات بهسازی محدوده حفره را انجام می‌دهد.
مدیریت جامع
مسعود ثامنی، معاون مهندسی و توسعه شرکت آب و فاضلاب تهران
لوله‌های آب محدوده چهارراه مولوی قدیمی و فرسوده بوده که در اثر عملیات اجرایی ترکیده است. آب وقتی با فشار زیاد از لوله پخش می‌شود، خاک سست را می‌شوید و به مسیل قنوات که زیر چهارراه است، راه پیدا می‌کند و باعث فرونشست زمین می‌شود. اداره آب و فاضلاب در حال ترمیم و احیاء لوله است، ولی مشکل اصلی با اقدامات مقطعی برطرف نمی‌شود. چون اگر اداره آب و فاضلاب بخواهد کل سیستم را احیا کند، باید مجوزهای لازم را از شهرداری و اداره راهور داشته باشد. به‌نظر می‌رسد شهر تهران در تصمیمات شهری، نیازمند یک مدیریت جامع است.
