خاکسترهای دامی؛ طلای‌مدرن‌کشاورزی
گفت‌وگو با یک زوج جوان ایرانی که طرح‌شان کاهش مصرف آب کشاورزی برنده جایزه طرح برتر اجلاس بین‌المللی آبیاری کانادا شده است
کشاورزهای سنتی از سر عادت‌های قدیمی و شیوه کاری که از گذشته به ارث برده‌اند، کشت و زرع می‌کنند، فوت‌وفن‌های کارشان را به ساده‌ترین شکل بیان می‌کنند و همین، گاهی بعضی جوان‌ترها را به اشتباه می‌اندازد که کارشان پشتوانه علمی ندارد. با این همه، تلفیق تجربه خاک‌خورده‌ها در هر رشته با تفکر مدرن جوان‌های این دوره وقتی با هم آمیخته می‌شود، نتیجه‌های شگرفی در پی دارد. امیرعلی فتاحی، جوانی از اهالی روستای ماه‌نشان و همسرش فاطمه‌سادات مرتضوی، طرح بلندمدتی را درباره صحت یک ادعای قدیمی اجرا کردند که حالا نتیجه داده و در کنفرانس اجلاس بین‌المللی آبیاری (ICID) در کانادا به‌عنوان یکی از طرح‌های برتر انتخاب شده است. این طرح بررسی می‌کند که آیا خاکستر حاصل از سوختن فضولات دامی اینطور که قدیمی‌ها می‌گویند باعث افزایش قدرت زمین و سبکی خاک می‌شود یا نه؟
بررسی علمی عادت‌های روستایی
پدربزرگ امیر فتاحی ساکن روستای ماه‌نشان از توابع زنجان بود و او از کودکی، هر سال تابستان‌ها مدتی مهمان خانه آنها می‌شد. رفتار اهالی روستا، شیوه کشت و زرع‌شان و ابعادهای عجیبی که به‌کار می‌بردند، همیشه به‌نظر او جالب می‌رسید و هرازچندگاهی سعی می‌کرد چیز جدیدی در باغ کاشته و خودش هم دست به ماجراجویی بزند. به‌دلیل همین عشق به کشت و زرع، چند سال بعد در رشته کارشناسی کشاورزی (مهندسی آب و خاک) شروع به تحصیل کرد و هدف اولش هم این بود که روی یک باور قدیمی کشاورزان سنتی کار کند. خودش دراین‌باره در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «مردم روستا طبق عادتی که از سال‌ها پیش برجای مانده بود و هنوز هم در بسیاری از مناطق کشور جاری است، از تکه‌های خشک‌شده فضولات دامی به‌عنوان سوخت استفاده می‌کردند. بعدتر، خاکستر برجای مانده را چون عملا از نظر بسیاری بلااستفاده بود، در گوشه‌ای دپو می‌کردند. خاکستر سبک در زمان باد و بوران مایه زحمت می‌شد و گرد و خاک به پا می‌کرد که نفس اهالی را می‌گرفت اما عموما کسی راهی برای گریز از این شرایط سراغ نداشت. برخی از قدیمی‌ترها با این استدلال که خاکستر سبک است و به رشد راحت‌تر ریشه در خاک و نفوذ‌پذیری آن کمک می‌کند، در بخش‌هایی از باغ‌هایشان خاکستر می‌پاشیدند اما این رفتار همه‌گیر نبود و از نظر علمی نیز ثابت نشده بود.» او شرایط باغ را در حالت‌های مختلف و با میزان‌های مختلف خاکستر بررسی کرد تا ببیند آیا اضافه شدن این ماده به خاک توانایی نگهداری رطوبت در خاک را بهتر می‌کند یا نه؟ نتیجه شگفت‌آور بود.
کشف خاصیت خاکسترها
یک سال و نیم بررسی شرایط مختلف آب‌وهوایی و انواع مختلف آبیاری نشان داد، افزودن مقدار مشخصی خاکستر مدفوع دامی به خاک می‌تواند باعث صرفه‌جویی در مصرف آب شده و میزان جذب مواد آلی را نیز به اندازه قابل توجهی افزایش دهد. این بررسی‌ها نشان داد، اگر قبلا در هر فصل باغ باید 30بار آبیاری می‌شد، حالا فقط به 20نوبت آبیاری نیاز داشت و در این مدت رطوبت را بدون هیچ مشکلی حفظ می‌کرد. امیر فتاحی به همشهری می‌گوید: «البته این شرایط فقط درباره خاکستر مدفوع وجود دارد و درباره مواد دیگری مثل چوب لزوما این فرضیه درست نیست؛ چون بعضی چوب‌ها سمی هستند و می‌توانند تأثیر بدی روی باغ بگذارند.»
