دردم تویی، درمانم که؟

فاطمه شمس

تا حالا شده با دیدن تابلوی درمطب یک پزشک، ذهن‌تان پرواز کند که این همه کلمه‌های قلمبه و سلمبه یعنی چه؟! حکم منوی یک فست فود بزرگ و شیک را دارد که اصلا از نام غذاهای آن نمی‌شود سر درآورد و حتما باید جزئیات آن را خواند تا فهمید مواد تشکیل‌دهنده این غذای عجیب و غریب چیست. فلوشیپ، روماتولوژی، انکولوژی، ایمونولوژی، نفرولوژی، اورولوژی و ده‌ها‌هزار ترکیب و اصطلاح خاص که ممکن است حتی زبان‌مان هنگام خواندنشان بگیرد. مهم‌تر از آن برای درد یک عضو از بدن باید به کدامشان مراجعه کرد که به درمان ختم شود؟! اصلا شاید برای بعضی‌ها اهمیت نداشته باشد معنی این ترکیب‌های خارجی چیست و فلان دکتر چه مدرک و تخصصی دارد؛ در واقع درمانش آرزوست. اما اگر هر بیمار بداند باید به کدام پزشک و چه متخصصی مراجعه کند، نه‌تنها تیر را به هدف زده بلکه هزینه کمتری برای این دکتر و آن دکتر رفتن می‌دهد و درد کمتری هم تحمل می‌کند. این هفته می‌خواهیم شما را با بعضی از این عبارت‌های خارجی در دنیای پزشکی آشنا کنیم؛ با اینکه سلامتی‌تان آرزوی ماست. 

  فلوشیپ، بورد تخصصی، تخصص یا فوق‌تخصص؟! 
اگر صبح از خواب بیدار شدید و دیدید یکی از اعضای بدنتان مثل همیشه آرام نیست چه می‌کنید؟ ممکن است با قرص یا شربت یک روز را بگذرانید اما بهتر است برای رفع درد با یک پزشک مشورت کنید. حال این پزشک می‌تواند متخصص باشد، فوق‌تخصص داشته باشد یا فلوشیپ و یا بورد تخصصی. اگر پزشک متخصصی برای مراجعه نمی‌شناسید بهترین راه، مراجعه به یک پزشک عمومی و بعد از آن پزشک داخلی است. او بعد از معاینه و پرس وجو، شما را به پزشک متخصص ارجاع می‌دهد. پزشک‌های عمومی بعد از چند سال درس‌خواندن در یکی از رشته‌های تخصصی، متخصص می‌شوند. متخصص‌ها هم در رشته مورد نظرشان 2تا 3سال درس می‌خوانند و فوق‌تخصص می‌گیرند. فلوشیپ هم که روی بعضی از تابلوهای پزشکان نوشته شده است دوره آموزشی حدودا دوساله است که پزشکان متخصص برای تکمیل تخصص‌شان می‌گذرانند و به معنی گرفتن فوق‌تخصص نیست؛ مثلا یک متخصص چشم می‌تواند دوره فلوشیپ استرابیسم (انحراف چشم) را بگذراند. بورد تخصصی هم که حتما بارها دیده‌اید یعنی آن پزشک در آزمون کشوری دانشنامه (بورد) رشته‌اش نمره قبولی کسب کرده است. این مدرک برای دوره فلوشیپ یا فوق‌تخصص لازم است و پزشکی که بورد تخصصی داشته باشد می‌تواند در هیأت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی عضو شود. 

  تفاوت پزشک و متـخصص عمومی و داخلی
اگر شبانه دچار درد شدید شدید و به اورژانس بیمارستان مراجعه کردید در آنجا اول یک پزشک عمومی شما را معاینه می‌کند. اگر نیاز به جراحی داشته باشید قاعدتا او تخصص این کار را ندارد و باید یک جراح عمومی این عمل را برعهده بگیرد. جراح عمومی در زمینه جراحی بیشتر اعضای بدن تخصص دارد و چون جراحی بیماران اورژانسی گسترده و مهم است کار جراح عمومی اهمیت زیادی دارد. این متخصص می‌تواند تیروئید، کیسه صفرا، فتق، توده‌های زیرجلدی و سطحی، سرطان‌های دستگاه گوارش، بواسیر، شقاق مقعد و... را جراحی کند.
متخصصان داخلی هم همه‌نوع بیماری‌های داخل بدن را معاینه می‌کنند. با پیشرفت علم، مدرک فوق‌تخصص هرکدام از ‌اعضای داخلی بدن وجود دارد و بهتر است برای هر درد به فوق‌تخصص آن مراجعه کنید؛ مثل فوق‌تخصص گوارش یا فوق‌تخصص کلیه. متخصص‌های داخلی هم، بیشتر از بیماران بستری‌شده در بیمارستان‌ها و اورژانسی مراقبت می‌کنند، برای همین حتما با آنها برخورد داشته‌اید.

 درد کلیه با اورولوژیست یا نفرولوژیست؟
اورولوژی و نفرولوژی هر دو تخصص در زمینه کلیه و مجاری ادراری است  اما کارشان با هم متفاوت است. اگر اختلال مجاری ادرار پیدا کردید یا مشکلات مثانه، باید به اورولوژیست (متخصص اورولوژی) مراجعه کنید ولی اگر فشار خونتان بالا رفت و دچار نارسایی شدید کلیه یا عفونت مزمن ادرار شدید درمان نزد نفرولوژیست (متخصص نفرولوژی) است. اورولوژیست با مجاری ادراری و نفرولوژیست با کلیه‌ها سروکار دارد. نفرولوژی یکی از فوق‌تخصص‌های طب داخلی است که مبتنی بر جراحی نیست و برای همین پزشک برای درمان، از دارو، دیالیز و تنظیم فشارخون کمک می‌گیرد. اما اورولوژی تخصصی در زمینه جراحی است و متخصصش اختلالات مجاری ادراری را تشخیص می‌دهد و جراحی می‌کند.

 ویتره و رتین، گلوکوم و نام‌های عجیب در چشم پزشکی
چشم یک عضو از بدن ماست اما خدا نکند سرحال نباشد چون آن‌قدر بین متخصصان چشم  اهمیت دارد که برای هر بخش‌اش یک تخصص جداگانه دارند. حتی برای آن یک بیمارستان درنظر گرفته‌اند؛ بیمارستان فارابی که پایین‌تر از میدان قزوین در خیابان کارگر جنوبی تهران قرار دارد. جراح و متخصصان چشم پزشکی می‌توانند مشکلات بینایی شما را رفع کنند اما اگر بخواهید عمیق‌تر شوید باید به فوق‌تخصص بیماری‌تان مراجعه کنید؛ مثلا فوق تخصص استرابیسم (انحراف چشم)، اربیت و اکولوپلاستیک (جراحی پلاستیک و ترمیمی چشم)، ویتره و رتین (شبکیه)، سگمان قدامی (قرنیه و بیماری‌های خارج چشمی)، گلوکوم (آب سیاه) و ترومای چشم (ضربه چشم). برای سنجش بینایی هم باید به اپتومتریست مراجعه کنید.

 دهان و دندان و ایــن هــمه تخصص...
دندانپزشکان در تصور عموم شغلی باکلاس و پرپول دارند. دندانپزشکی عمومی 6سال طول می‌کشد . بعضی از آنها آزمون دوره‌های تخصصی پذیرش دستیار (رزیدنت) سه تا پنج‌ساله را هم می‌گذرانند و متخصص می‌شوند. برای بیماری‌هایی مثل آفت، بوی بد، گازگرفتگی، دندان‌قروچه و تغییر رنگ بافت دهان باید به متخصص بیماری‌های دهان و تشخیص مراجعه کرد. هنگامی که برای فک و دهان و دندان به پزشک مراجعه می‌کنید او ابتدا یک رادیوگرافی از این قسمت لازم دارد، برای همین شما را پیش رادیولوژیست می‌فرستد. 
رادیولوژیست و پاتولوژیست (آسیب‌شناس) در دندانپزشکی به‌ترتیب رادیوگرافی‌های کــوچـک تـک‌دنــدان، چنددندان (پری اپیکال)، سی‌تی‌اسکن‌های فک و صورت یا‌ ام‌آرآی و درنهایت نوع آسیب دهان و دندان را تشخیص می‌دهند. ارتودنتیست یا متخصص ارتودنسی که این روزها زیاد اسم آنها را شنیده‌اید دندان‌های به‌هم ریخته را با ترفندهایی، منظم و یکدست می‌کنند. بلیچینگ (سفیدکردن دندان)، لامینت چینی (روکش سرامیکی) و آمالگام (ماده ترمیم و پرکردن) هم از این موارد است که توسط متخصصان ترمیمی و زیبایی انجام می‌شود.  اندودنتیست، متخصص درمان ریشه دندان است که عصب‌کشی دندان‌های سخت و بیماران
حساس را انجام می‌دهد.پریودنتیست متخصص بیماری‌های لثه و پروستودانتیست متخصص پروتزهای دندانی و ایمپلنت 
(دندان جایگزین) است.