بنزین نفس محیط زیست را گرفت

الهام مصدقی‌راد/ خبر‌نگار
اسفند 96 اعلام شد میانگین روزانه مصرف بنزین در سال 97 به 87 میلیون و 800 هزار لیتر می‌رسد. مرداد سال‌جاری میانگین مصرف روزانه بنزین کشور با ثبت رکوردی جدید در تیرماه امسال به 91میلیون و 700 هزار لیتر رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، بیش از 8درصد رشد داشته است. رشد مصرف بنزین در حالی در کشور رخ می‌دهد که کارشناسان غیراستاندارد بودن آن را عامل بسیار مهمی در آلودگی هوا و به‌دنبال آن تبعات زیست‌محیطی و تهدید سلامت افراد می‌دانند. انتشار گازهای گلخانه‌ای یکی از مهم‌ترین اثرات سوء سوخت‌های فسیلی است که به تغییرات اقلیمی شدت می‌بخشد. کارشناسان محیط‌زیست معتقدند توسعه حمل‌ونقل عمومی، واقعی کردن قیمت بنزین و ارتقای کیفیت آن، باعث کاهش پیامدهای نگران‌کننده زیست‌محیطی ناشی از مصرف بی‌رویه بنزین می‌شود.


خشکسالی شدت می‌گیرد
یکی از جدی‌ترین پیامدهای مصرف بنزین، ‌انتشار گازهای گلخانه‌ای است. گازهای گلخانه‌ای موجب افزایش گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی شده و بحران‌های ناشی از این تغییرات، ‌همچون خشکسالی را افزایش خواهد داد. ایران در سال 2017 در اجلاس آب و هوای پاریس و براساس کنوانسیون موسوم به پاریس، در میان دیگر کشورهای عضو قرار گرفت و تعهد داد به میزان 4درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای‌اش بکاهد. براساس این تعهدنامه در صورت رفع تحریم‌ها، این میزان قرار است تا 8درصد کاهش یابد. اما افزایش مصرف بنزین، رابطه مستقیمی با افزایش گازهای گلخانه‌ای دارد. به عقیده کارشناسان، ‌فرایند استحصال نفت، ‌تولید بنزین و سوخت آن در خودرو منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود. محمد درویش، دبیر سیاست محیط‌زیست مرکز مدیریت استراتژیک ریاست‌جمهوری به همشهری می‌گوید: سوخت‌های فسیلی باعث فرایند «‌جزیره گرمایی» ‌می‌شوند؛ فرایندی که منجر به کاهش ظرفیت گرمایی ویژه در زیستگاه‌های انسانی می‌شود، افزایش تفاوت دمای روز و شب را به‌دنبال دارد، نیاز اقلام زراعی به آب را افزایش می‌دهد و میل به بیابانی‌شدن را زیاد می‌کند. او معتقد است: در شرایطی که ایرانی‌ها 6 برابر متوسط جهانی بنزین مصرف می‌کنند، تحقق کاهش 4درصدی گازهای گلخانه‌ای بعید است.

حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران نیز به همشهری می‌گوید:‌ «یکی از مشکلات شهرهای بزرگ که به‌دلیل سوخت و آلودگی کارخانه‌ها ایجاد می‌شود، باران‌های اسیدی است. این نوع باران‌ها، نابودی گیاهان را نیز به‌دنبال دارد و به برگ و ریشه آنها آسیب می‌زند.»‌


ارائه آمار درست، ‌به حل مشکل کمک خواهد کرد
آخانی با بیان اینکه متوسط مصرف روزانه بنزین در ایران و قبل از بالارفتن قیمت ارز، تقریبا 11برابر ترکیه بوده است، می‌گوید: بنزین ازجمله فرآورده‌هایی است که هزینه زیادی برای تولیدش صرف می‌شود؛ به همین دلیل برای جلوگیری از هدر رفتش تلاش می‌شود اما متأسفانه به‌دلیل ارزان بودن این کالا در ایران، وضعیت اسفناکی ایجاد شده است. ونزوئلا تنها کشوری است که قیمت بنزینش از ایران پایین‌تر است. این بنزین ارزان موجب افزایش استفاده مردم از خودرو می‌شود بدون آنکه انگیزه دقیقی برایش داشته باشند. این پژوهشگر و فعال محیط‌زیست با انتقاد از عدم‌افزایش قیمت بنزین در کشور افزود: ‌قیمت را افزایش نمی‌دهند تا فشار بر مردم ایجاد نشود درحالی‌که این عدم‌افزایش قیمت، مشکلات دیگری را بر مردم تحمیل می‌کند؛ آلودگی محیط‌زیست، ‌انواع بیماری‌ها و هزینه‌های درمان آنها ازجمله این مشکلات است.

کیفیت بنزین و خودروهای تولیدی مهم‌ترین نقش را در وضعیت آلودگی هوا دارند. درویش با بیان اینکه بهترین حالت کیفیت بنزین ما یورو 4 است که تنها 20درصد بنزین را شامل می‌شود درحالی‌که استاندارد دنیا یورو 6 است، می‌گوید:‌ اتحادیه اروپا در گزارش 2018 خود اعلام کرد که در سال 2017 در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، 400هزار نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند. آن وقت چگونه است که در کشور ما اعلام می‌شود فقط 35هزار نفر در سال و 5 هزار نفر در تهران به این دلیل و تازه با داشتن 20درصد بنزین یورو 4، جان خود را از دست می‌دهند؟!»

این کارشناس اعلام درست آمارهای ناشی از اثرات آلودگی هوا را کمک بزرگی به حل این مشکل می‌داند و تأکید می‌کند: اگر آمارهای واقعی رسانه‌ای شود، آن وقت ‌مسئولان و نمایندگان تلاش خواهند کرد به جای احداث اتوبان و نشان دادن چراغ سبز به‌ خودرومحوری، شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کنند تا وسایل حمل‌ونقل عمومی افزایش یابد و مردم را برای استفاده از آنها ترغیب کنند.


مردم مقصر نیستند
 یوسف رشیدی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، نگاه دیگری به نوع استفاده مردم از بنزین دارد و معتقد است: این دیدگاه که ارزان بودن بنزین موجب استفاده مردم از وسایل شخصی شده، ‌درست نیست. او در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند که پایه برنامه‌ریزی حمل‌ونقل در کشور، مبتنی بر استفاده از خودروهای شخصی است و نمی‌توان مردم را مقصر دانست. رشیدی می‌گوید: زیرساخت‌ها و فضایی که برای جابه‌جایی مردم آماده شده، ‌امکان استفاده راحت از وسایل حمل‌ونقل عمومی را برای شهروندان فراهم نمی‌کند ‌و شهروندان باید زمانی طولانی را برای استفاده از این وسایل صرف کنند، زمانبندی دقیقی هم ندارد، ‌وقتی این اتفاق می‌افتد مصرف سوخت نیز افزایش خواهد یافت.  این استاد محیط‌زیست، نوع خودروهای تولیدی را دلیل دیگر افزایش مصرف بنزین دانسته و می‌گوید: بحث خودروی هیبریدی و برقی نیست، همین خودروهای کلاس بنزینی ما مصرف سوختمان را به‌مراتب بالاتر از دیگر کشورها قرار داده است.

او با بیان اینکه 80درصد جابه‌جایی مردم ژاپن توسط سیستم حمل‌ونقل عمومی انجام می‌شود، توسعه سیستم حمل‌ونقل عمومی را مناسب‌ترین راهکار دانست و بعد از آن بر واقعی کردن قیمت بنزین و بهره‌مندی از عوایدش در توسعه حمل‌ونقل تأکید کرد.

مکث

افزایش پلکانی قیمت بنزین؛ راهکاری برای مهار مصرف بی‌رویه

حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران معتقد است برای حفظ محیط‌زیست باید بنزین و گازوئیل را گران کرد. او برای این کار نیز فرمولی را پیشنهاد می‌دهد و تأکید می‌کند با این فرمول و با کمک کارت‌های بنزین، قیمت به‌صورت پلکانی و منطقه‌ای افزایش یابد و درآمد آن مستقیما به سود مردم و محیط‌زیست صرف شود؛ با این توضیح که هر شهروندی در‌ ماه برای مصرف 20 لیتر اول همان قیمت 1000تومان را بپردازد. بیش از 20 لیتر در تهران برای مصرف هر لیتر بنزین، قیمت سطح1(2000تومان) و در سایر مراکز استان‌ها برای مصرف هر لیتر بنزین، قیمت سطح 2(1500تومان) و در سایر مناطق کشور برای مصرف هر لیتر بنزین، قیمت سطح3(1200تومان) اعمال شود. در بین راه هم متوسط قیمت هر لیتر بنزین 1500تومان باشد. این باعث می‌شود کسانی که کمترین استفاده از خودرو را دارند همچنان بنزین ارزان دریافت کنند ولی کسانی که مصرف بالا دارند و در شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند پول بیشتری بپردازند. اما باید درآمد افزایش قیمت بنزین در همه شهرها، فقط صرف گسترش حمل‌ونقل عمومی شود. به گفته این استاد دانشگاه، ‌برای نمونه در شهر تهران درصورت افزایش 500 تومان به قیمت بنزین با مصرف 12میلیون لیتر روزانه، 6 میلیارد تومان درآمد ایجاد می‌شود که با آن می‌توان طی یک سال 2555 اتوبوس باکیفیت و دوستدار محیط‌زیست و 3-2برابر آن مینی‌بوس به ناوگان حمل‌ونقل عمومی اضافه کرد. این باعث می‌شود که طی 3-2سال مشکل حمل‌ونقل عمومی در تهران و دیگر کلانشهرها حل شده و منابع درآمدی جدید و حتی فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد شود.