اقدامی اعتمادآفرین

مصطفی بهزادفر| استاد دانشگاه

انتشار مبلغ قرارداد‌های شهرداری که از قرارداد‌های یک میلیارد تومانی آغاز شد و اکنون به قرارداد‌های 250میلیون تومانی رسیده را می‌توان بسیار مؤثر ارزیابی کرد. انتشار این اعداد روی سایت شهرداری می‌تواند به جلب اعتماد عمومی کمک کند و همین که به مردم گفته می‌شود چه قرارداد‌هایی داریم و چه پول‌هایی پرداخت می‌شود، شروع خوبی است. بودجه سالانه شهرداری تهران 18هزار میلیارد تومان و بدهکاری آن بیش از 56هزار میلیارد تومان است؛ یعنی شهرداری سه‌برابر بودجه سالانه بدهکاری دارد. در چنین شرایطی،  درصورتی که نهاد‌ها و اشخاص اطلاع داشته باشند‌ قرارداد‌هایی که داریم چقدر است و شهرداری کاری نمی‌کند که باز هم چنین بدهی بزرگی ایجاد شود، به اعتماد مردمی کمک خواهد کرد.

با این حال، باید دانست که صرف انتشار این ارقام ما را به مقصود نمی‌رساند، زیرا این تنها بخش مالی است. مراوداتی که در شهرداری صورت می‌گیرد، از سه نوع مالی، اداری و فنی هستند. بخش اداری نیز شامل این می‌شود که متقاضیان صدور پروانه ساخت از مراحلی که باید طی کنند و پیچ و خم‌هایی که دارد، باخبر باشند اما مهم‌ترین قسمت بخش فنی است. اینکه شهروندان از یک پروژه فنی رضایت داشته باشند، دقیقا به همین قسمت فنی و کیفیت اجرا ارتباط پیدا می‌کند. برای مثال، برای یک پیاده‌روی 200متر در 5متر یک قرارداد پیمانکاری بسته می‌شود.

مجموعه پیاده‌رو طراحی خوبی دارد ولی جزئیات را که نگاه می‌کنیم، می‌بینیم ایجاد جوی و جدول و انتخاب سنگ و موزاییک با هزینه‌ای که شده، تطابق ندارد. الان در تهران پیاده‌رو‌هایی ساخته شده که 20یا 30سال پیش آرزوی آنها را داشتیم. حتی طرح آن هم وجود نداشت و آرزو می‌کردیم که شهر تهران به چنین ایده‌های طراحی و اجرا برسد. وقتی که از آن بازدید می‌کنید،  می‌بینید که در اجرا مشکلات زیادی دارد. کوچک‌ترین آن اتصال بین دو نوع مصالح یا اجرای کف‌سازی که باعث فرورفتگی می‌شود زیرا زیرسازی آن استحکام لازم را ندارد. وقتی شهرداری اعلام می‌کند که یک قرارداد 2میلیارد تومانی برای ساخت پیاده‌رو، جوی و جدول دارد، این قرارداد در مرحله اجرا باید با هزینه مطابقت داشته باشد و شورای شهر یا خود شهرداری با کنترل مضاعف بر آن نظارت کند.

یک سامانه نظارت بر اجرا هست که از اوایل دهه‌40 در ایران شروع به‌کار کرده و آن هم سازمان برنامه و بودجه است. با وجود این، به‌دلیل اینکه هنوز هم در قرارداد‌ها واقع‌نگر نیستیم، به مشکل برخورد می‌کنیم. در همین موردی که ذکر شد، طبق فهرست‌ بها، هزینه کف‌سازی‌ برآورد می‌شود اما عملا هزینه اجرا بیشتر می‌شود و پیمانکار تلاش می‌کند با کیفیت پایین کار را تمام کند. نکته دیگر این است که وقتی طبق قانون باید قرارداد‌های مالی شهرداری از سال‌های قبل در نشریات منتشر ‌شود، چرا این کار آنقدر به تأخیر افتاده است. موضوع این است که نظام اداری به‌خودش اعتماد ندارد زیرا خود قراردادهای مالی و بند‌های آن شفاف نیستند. خیلی اوقات دو طرف یک قرارداد نمی‌توانند درباره یک بند یا تبصره توافق کنند. معمولا 3صفحه اول قرارداد براساس الگوی سازمان برنامه است و یک سری پیوست داریم که مشکل در این پیوست‌ها بروز می‌کند. وقتی یک قرارداد 3 یا 5صفحه‌ای چند بند ابهام‌آمیز دارد،  منتشر هم نمی‌شود.