3 اولویت مرمت میراث تاریخی اصفهان

شیرین شفیعی| اصفهان- خبرنگار:

غبار گذر زمان روی چهره هایشان نشسته اما سقف وستون های بلند، ایوان و دیوارهای فیروزه ای بناهای تاریخی اصفهان، همچنان سر به آسمان می سایند. بناهایی که در کهنسالی نیاز به مراقبت و مرمت های دائمی دارند اما نه بودجه های میراث فرهنگی برای رسیدگی به تمام این گنجینه ارزشمند کافی است و نه تعداد مرمتگران با تجربه در شهر. در حالی که 680 طرح مرمت تا کنون در اصفهان اجرا شده است و از آغاز سال جاری تا کنون نیز 380 طرح در حال اجراست، اما برای اینکه منظره باشکوه و چشم نواز کاخ ها، پل ها، مساجد، مناره ها و خانه های تاریخی اصفهان از چهره خسته و خاموشی، پل های ترک خورده، ایوان ها و گنبدهای اسیر داربست و خانه های تاریخی متروک خارج شود، به همتی بیش از آنچه تا کنون انجام شده است نیاز داریم.
  

باز هم حکایت کمبود بودجه

امکانات میراث فرهنگی برای حفاظت از آثار تاریخی بسیار محدود است و مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان بهترین راهکار برای حل این معادله را استفاده از همکاری دستگاه‌های دیگر از جمله شهرداری و همچنین جذب مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌داند.
«فریدون الهیاری» یادآور می‌شود که علاوه بر آثار و بناهای تاریخی شناخته‌شده در شهر اصفهان، حدود 80 شهر و 50 روستا در استان اصفهان دارای بافت‌ تاریخی هستند که برخی مانند ابیانه حتی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌اند. وی با اشاره به اختصاص 360‌میلیارد‌ریال بودجه از سوی دولت برای اجرای طرح‌های مرمتی در سال گذشته می‌گوید: امسال هم امیدواریم بودجه‌ مناسبی داشته باشیم.  الهیاری ادامه می‌دهد: نادیده نمی‌توان گرفت که دولت هم محدودیت‌های مالی زیادی دارد، اما نزدیک به همان بودجه سال گذشته برای مرمت و حفظ میراث فرهنگی استان اصفهان اختصاص داده شده است که 30 درصد از این بودجه به عنوان اعتبار اولیه پرداخت شد، اما همان‌گونه که می‌دانید، بخش زیادی از اعتبارات ملی در ماه‌های پایانی سال پرداخت می‌شود.


تمرکز روی پایگاه‌های جهانی و ملی

مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان اعتبارات این نهاد را به 2 بخش ملی و استانی تقسیم می‌کند و می‌افزاید: این بودجه‌ها با توجه به اولویت‌های مرمتی توزیع می‌شوند، اما در مجموع می‌توان گفت که اولویت با پایگاه‌های جهانی و ملی و طرح‌های فعال میراث فرهنگی در سال‌های گذشته بوده است که شامل بناهایی مثل میدان نقش جهان، مسجد شاه ‌عباس، مسجد شیخ لطف‌الله، ادامه مرمت کاخ عالی‌قاپو و چهلستون و همچنین مسجد جامع اصفهان می‌شود.

الهیاری مرحله بعد از تامین اعتبار را ظرفیت‌های پیمانکاری برای اجرای طرح‌های مرمتی معرفی می‌کند و می‌گوید: این طرح‌های مرمتی تاکنون بدون وقفه ادامه یافته و پیشرفت خوبی هم داشته‌اند. از جمله این‌که ایوان عالی‌قاپو پس از سال‌ها از اسارت داربست‌های فلزی خارج شد و 70 درصد پیشرفت این طرح قدیمی در 2-3 سال گذشته به دست آمد که نشان‌دهنده سرعت مناسب طرح‌های مرمتی در اصفهان است. وی همچنین اظهار امیدواری می‌کند داربست‌های گنبد مسجد شاه عباس تا پایان سال جمع‌آوری شود و ادامه می‌دهد: این مسجد دارای قدمت بسیار زیادی است و بر همین اساس، در سال گذشته 15 کارگاه فعال مرمتی در این بنا داشتیم.

به گفته الهیاری، حجم کار در مسجد همچنان بالاست و نیاز به مرمت‌های دائمی دارد و در حال حاضر کاشی‌های گنبد و خطر ریزش آن را به دلیل نفوذ آب مهار کرده‌ایم. طرح مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیز آغاز شده است و امیدواریم که بتوانیم آن را هم ظرف 2 سال آینده به نتیجه برسانیم.


 تغییر کاربری سالانه 200 خانه تاریخی

مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان عمارت چهلستون را نیز یکی از ابرطرح‌های مرمتی میراث فرهنگی اصفهان عنوان و تاکید می‌کند: در این بنا سعی کردیم با برنامه پیش برویم تا در کنار ادامه کار مرمتی، مزاحمتی برای بازدیدکنندگان ایجاد نشود.  الهیاری می‌افزاید: نمای ایوان کاخ از داربست‌ها خالی شد و کار در بناهای شاخص دیگر از جمله مدرسه چهارباغ و مسجد جامع پیش می‌رود. وی بناهای تاریخی شهرستان‌های استان از جمله کاشان، شهرضا، نایین و هرند را نیز در دستور کار اعلام می‌کند و می‌گوید: امسال همه این کارها را در 3 بخش پیش می‌بریم.

نخست مرحله ادامه مرمت‌ها بر اساس اعتبارات ملی و محلی است. مرحله دوم جذب مشارکت شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، اداره اوقاف و راه و شهرسازی برای اجرای طرح بازآفرینی شهری است و سومین بخش جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای مشارکت در طرح‌های میراث فرهنگی. این مسئول از تبدیل 22 خانه تاریخی در شهرستان‌های استان به‌ویژه کاشان به هتل سنتی خبر می‌دهد و پیش‌بینی می‌کند تا پایان سال تعداد این هتل‌ها به 40 عدد برسد. الهیاری یکی از راهکارهای حفاظت از میراث فرهنگی در برابر خطر نابودی را جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌داند و می‌گوید: با این رویکرد، سالانه 150 تا 200 خانه تاریخی به کاربری‌های مشخصی از جمله هتل، سفره‌خانه یا موزه و مکان‌های فرهنگی دیگر تبدیل می‌شود.


 ایمنی و استحکام پل‌های تاریخی

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در پاسخ به گلایه‌های شهروندان و دوستداران میراث فرهنگی از ترک‌ها و برخی آثار تخریب در پل‌های تاریخی شهر توضیح می‌دهد: پل‌های تاریخی هر سال اعتبار مشخصی برای استحکام‌بخشی و رسیدگی به مبلمان و ظاهر بنا دارند. اکنون وضعیت استحکام و ایمنی این بناها مناسب است و مشکلی جدی ندارند، اما به دلیل اهمیت و جایگاه آنها در سیما و منظر شهری باید روی مبلمان آنها کار شود.

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که بحران آب و خشکی زاینده‌رود تا چه اندازه در فرسایش بناهای تاریخی به‌خصوص پل‌ها موثر بوده است می‌گوید: زاینده‌رود روحی بود که در کالبد اصفهان جاری بود، اما خشکی زاینده‌رود و نبود آب در این منطقه باعث پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی شده و تهدید فرونشست زمین را روز به روز جدی‌تر می‌کند.الهیاری عنوان می‌کند: این خطری است که همه بافت اصفهان را تهدید می‌کند و آثار تاریخی هم بخشی از آن به شمار می‌آید.  وی اظهار امیدواری می‌کند بارش‌های مناسب در فصل پاییز باعث جریان آب در رودخانه شود تا بخشی از دغدغه‌های جدی زیست‌محیطی برطرف شود.


وظیفه حفاظت از هویت شهر

«فریاد پرهیز» رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان می‌گوید: بافت‌های تاریخی موجود در هسته‌های اولیه شهرها بخش‌های جدایی‌ناپذیری از هویت شهر و شهروندان هستند و از این منظر حفظ و پایداری هویت سیمای شهری نه‌تنها یک اصل، بلکه وظیفه است. این دکترای برنامه‌‌‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان توضیح می‌دهد: در شهرهای اروپایی حفاظت از میراث و تجدید حیات شهری با بهره‌گیری از گردشگری اتفاق می‌افتد، ما نیز برای حفاظت از میراث فرهنگی و آثار تاریخی‌مان نیاز به بومی‌سازی معیارهای این راهبرد‌ هستیم.