مقصد عجیب بنزین قاچاق

باورکردنی نیست؛ قاچاقچیان کار را به جاهای باریکی کشانده‌اند؛ بنزین‌ به مقصدی عجیب در آن‌سوی مرزهای غربی ایران قاچاق می‌شود. پیش از این برخی کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری و استناد به رشد آمار‌های تولید، عرضه و مصرف فرآورده‌های نفتی از قاچاق روزانه حداقل 40میلیون لیتر بنزین و گازوئیل خبر داده بودند.
حالا بیژن زنگنه، وزیر نفت هم صدای اعتراضش بلند شده است. زنگنه دیروز در حاشیه یک همایش از در جریان بودن قاچاق سوخت از تمامی مرزهای کشور خبر داد و با لحنی آمیخته به طنز و کنایه گفت: از من پرسیدند: «وضع قاچاق چطور است؟»، گفتم: «الحمدلله خیلی خوب است و از تمام مرزها با موفقیت در جریان است.» گفتند: «قاچاقچیان کی هستند و چه‌کار می‌کنند؟» قاچاقچی‌ای در کار نیست... اینها را باید بهشان برسیم، وظیفه ماست که به اینها برسیم. البته زنگنه که در جمع خبرنگاران سخن می‌گفت، از اعلام رقم دقیق قاچاق سوخت خودداری کرد و افزود: تا زمانی که اختلاف قیمت در سوخت عرضه داخل و اطراف ایران ادامه دارد، قاچاق سوخت هم ادامه خواهد داشت. به گفته او، مصرف بنزین خیلی زیاد است و قاچاق هم می‌شود؛ البته نه به اندازه و اقلامی که برخی می‌گویند اما قاچاق صورت می‌گیرد.

قاچاق باتجزیه و ترکیب
یافته‌های همشهری نشان می‌دهد مافیای سوخت علاوه بر شیوه‌های مرسوم، بخش عمده‌ای از بنزین و گازوئیل را به شکلی سازمان‌یافته و در قالب شیوه‌های تجزیه و ترکیب قاچاق می‌کند. با وجود این، معاون پیشگیری و کاهش تقاضای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفت‌وگو با همشهری، گفت: آمارهایی که بر مبنای میزان تولید و مصرف سوخت در مورد قاچاق روزانه 40میلیون لیتری بنزین و گازوئیل مطرح می‌شود، مورد تأیید ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیست. او در عین حال تأکید کرد: براساس برآوردهای رسمی صورت گرفته یک میلیارد لیتر انواع سوخت در بهار امسال قاچاق شده و وزارت نفت نیز با استناد به آمارهای تولید و مصرف سوخت، ارقام 40میلیون لیتری قاچاق روزانه بنزین و گازوئیل را رد می‌کند. عبدالله هندیانی، افزود: در زمینه کنترل قاچاق سوخت از طریق کارت‌های مهاجر نیز باید کارت‌های سوخت قابلیت کدینگ برای استفاده در هر منطقه خاص را داشته باشند تا قابلیت استفاده از این کارت‌ها با مهاجرت به مناطق مرزی از بین رفته و به منطقه خاص خود محدود شود و اکنون وزارت نفت در حال انجام اقداماتی برای کنترل استفاده از کارت سوخت در مناطق مرزی برای کاهش قاچاق به این شیوه است.

چرخه شکل‌گیری قاچاق سوخت 
بررسی چرخه پالایش نفت خام پس از انتقال به پالایشگاه‌ها و تبدیل آن به انواع فرآورده‌های نفتی حاوی نکاتی است که چگونگی قاچاق سازمان‌یافته انواع فرآورده‌های نفتی توسط مافیای سوخت را مشخص می‌سازد. انواع فرآورده‌های نفتی پس از تولید در پالایشگاه به مخازن و سپس خطوط لوله منتقل شده و از طریق این خطوط برای شرکت ملی پخش که وظیفه ذخیره‌سازی و توزیع را بر عهده دارد، ارسال می‌شود. شرکت ملی پخش انواع سوخت را به 6مصرف‌کننده اصلی منتقل می‌کند. در این فرایند میلیاردها لیتر نفت‌کوره به نیروگاه‌ها و کوره‌های مختلفی که قدرت ذخیره‌سازی این فرآورده را دارند، منتقل می‌شود. بنزین نیز به‌طور مستقیم فقط به جایگاه‌های عرضه سوخت تحویل و جایگاه نیز این فرآورده را با کارت سوخت به باک‌ خودروها منتقل می‌کند. گازوئیل فرآورده دیگری است که از طریق شرکت ملی پخش به کارخانه‌ها، اسکله‌ها، جایگاه‌های عرضه سوخت و سکوهای نفتی منتقل می‌شود. نفت سفید نیز مصارف زیادی نداشته و تولید و توزیع آن چندان چشمگیر نیست. روغن فرآورده دیگری است که توسط شرکت ملی پخش در اختیار سپاهان و روغن‌سازی‌ها قرار می‌گیرد. اما فرآورده دیگری به نام روغن تصفیه دوم(جمع‌آوری و تصفیه روغن سوخته) نیز در سیکل عرضه سوخت قرار گرفته که عملا به ابزاری برای قاچاق گازوئیل تبدیل شده است. قیر هم فرآورده‌ای است که در پالایشگاه‌ها تولید و برای مصارف خاص در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. با این روند می‌توان گفت، بخش عمده‌ای از انواع سوخت با استفاده از روش‌های تجزیه و ترکیب و به شکلی سازمان‌یافته قاچاق می‌شود که در گزارش قبلی به برخی از این روش‌ها اشاره شد.

قاچاق گازوئیل با سهمیه جزایر و سکوهای نفتی 
علاوه بر قاچاق گازوئیل در قالب روغن تصفیه دوم و روش تجزیه که در گزارش قبلی همشهری به آن اشاره شده، این فرآورده از طریق کشتی‌های مستقر در خلیج‌فارس که وظیفه توزیع سوخت در جزایر را بر عهده دارند، قاچاق می‌شود. این کشتی‌ها بخشی از گازوئیل را روی آب به کشتی‌های کشورهای عربی منتقل می‌کنند. با بررسی آمارهای مصرف سالانه گازوئیل در این حوزه و مقدار گازوئیل تحویلی و موجودی آنها می‌توان به میزان قاچاق سوخت به این شیوه پی برد که قاچاق روزانه حداقل 50تن گازوئیل ازجمله آن محسوب می‌شود.

مقصد  اصلی قاچاق بنزین
اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد رصد تولید و عرضه انواع سوخت در پالایشگاه‌ها و جایگاه‌های فروش در نیمه‌شب و براساس فرمول خاصی صورت می‌گیرد که شامل موجودی به علاوه ورودی سوخت است و باید با فروش و نقدینگی مساوی باشد. با این روند مانده سوخت با ورود سوخت تحویلی روز بعد موجودی فعلی را تشکیل داده و این چرخه با احتساب آمار روزانه خروج فروش و موجودی تکرار می‌شود. با توجه به این فرایند قاچاق بنزین چگونه صورت می‌گیرد؟ واقعیت آن است که قاچاق انواع سوخت از مرحله توزیع به مراکز مصرف و بعد از جایگاه‌ها صورت می‌گیرد.  برخلاف شیوه‌های مرسوم برای قاچاق سایر فرآورده‌های نفتی قاچاق بنزین به‌دلیل تبخیر زیاد و قدرت اشتعال بالا به شیوه‌های سنتی صورت نمی‌گیرد، بلکه قاچاق بنزین اغلب به مقصد برخی گروه‌های تروریستی و معاند با نظام جمهوری اسلامی که نیاز به استفاده از خودروهای سبک برای جابه‌جایی در نقاط مرزی دارند، انجام می‌شود. بنزین از طریق وانت‌های حامل تانکرهای 2 هزار لیتری سوخت و با استفاده از سهمیه‌های خاص طی ساعات پایانی شب در برخی جایگاه‌های سوخت بارگیری شده و از طریق مرز سلماس در اختیار تروریست‌هایی نظیر داعش قرار می‌گیرد. همچنین بنزین از طریق پاکستان و افغانستان برای گروه‌های تروریستی ارسال می‌شود. در جنوب کشور نیز قاچاق بنزین با جمع‌آوری این فرآورده به کشتی‌های اماراتی منتقل می‌شود.

  اختلاف قیمت و روش‌های متنوع قاچاق سوخت
معاون پیشگیری و کاهش تقاضای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در مورد این شیوه قاچاق بنزین به همشهری گفت: تفاوتی نمی‌کند وقتی قاچاق سوخت چه بنزین، نفت گاز، نفت کوره و... صرفه‌اقتصادی داشته باشد امکان استفاده از ابزارهای مختلف از گالن گرفته تا لوله و روش‌هایی که شما اعلام می‌کنید، برای قاچاق آن متصور است. هندیانی، افزود: اکنون قیمت هر گالن بنزین در ترکیه یک دلار و 29سنت است که با قیمت این فرآورده در کشورمان تفاوت زیادی دارد و این اختلاف قیمت، استفاده از شیوه‌های مختلف برای قاچاق این فرآورده را به صرفه می‌کند. به گفته او، درست است که امکان قاچاق بنزین نسبت به سایر فرآورده‌های نفتی با توجه به‌قدرت تبخیر و اشتعال بالای این فرآورده کمتر است اما قابلیت جمع‌آوری بنزین برای قاچاق حتی نسبت به نفت گاز بیشتر است و می‌توان به اشکال مختلف این فرآورده را جمع‌آوری کرد. با این روند باید به سمتی حرکت کنیم که بتوانیم اختلاف قیمت مذکور را مدیریت کرده و با سهمیه‌بندی درست و اصولی قاچاق را به حداقل رسانیم.