همه ایرانی‌ها در برابر هپاتیت B واکسینه می‌شوند

زهرا رفیعی/روزنامه‌نگار

سال آینده همه ایرانی‌ها در برابر هپاتیت B ‌واکسینه می‌شوند. هپاتیت B یک عفونت ویروسی خطرناک است که در برخی بیماران پس از مزمن شدن نارسایی کبدی، سرطان کبد یا سیروز کبدی ایجاد می‌کند. بهترین راه پیشگیری از بیماری، واکسینه شدن است. تاکنون 35میلیون نفر در ایران در برابر این بیماری واکسینه شده‌اند. پویش واکسیناسیون اهدا‌کنندگان مستمر خون در سراسر کشور از ابتدای مهر‌ماه شروع شده و قرار است تا پایان سال کسانی که حداقل سالی 2 بار خون اهدا می‌کنند به‌طور رایگان واکسینه شوند.
رشید رمضانی، رئیس اداره هپاتیت وزارت بهداشت در گفت‌وگو با همشهری گفت: ایران مانند بسیاری از کشور‌های دنیا متعهد شده است که تا سال 2030حذف هپاتیت‌ها را در برنامه‌های کلان سلامت خود بگنجاند. براساس این تعهد بین‌المللی برنامه جامع حذف هپاتیت‌ها در کشور آماده شده و در این برنامه، خدمات استراتژیک متعددی گنجانده شده است. برنامه حذف هپاتیت B ‌و C از مهم‌ترین بخش‌های آن است. رکن اصلی حذف هپاتیت B، واکسیناسیون یا پیشگیری است. ایران توانایی ساخت هر مقدار واکسن مؤثر هپاتیت B ‌را دارد که سطح ایمنی بالایی را برای فرد پس از ۳ دوره تزریق (۰، 1و 6ماه) برای همه عمر ایجاد می‌کند. البته ایمنی کامل در برابر این بیماری برای گروه‌های پرخطر که دیالیزی باشند، بیماری ایدز داشته باشند یا به هر دلیلی سیستم ایمنی بدنشان ضعیف باشد، احتمالی است. برای این افراد اگر سطح آنتی‌بادی پایین 10باشد تکرار واکسن با ایمنی پنج‌ساله تجویز می‌شود. بقیه افراد جامعه پس از واکسینه شدن، در برابر هپاتیت B ‌برای همیشه ایمن هستند.
برنامه جامع ایمنی شهروندان کشور در برابر این بیماری در قالب کمپین‌ها و برنامه‌های خرد دنبال می‌شود. رئیس اداره هپاتیت وزارت بهداشت گفت: تا 28ساله‌ها همه واکسینه شده‌اند و در معرض خطر نیستند. بقیه افراد در قالب گروه‌های خاص واکسینه می‌شوند؛ به‌عنوان مثال سال گذشته 400هزار زندانی در برابر این بیماری واکسینه شدند. امسال هم دهنده‌های مستمر (کسانی که سالی 2 بار خون اهدا می‌کنند) در برنامه واکسیناسیون قرار دارند. از جمعیت 2میلیون نفری اهدا‌کننده خون، 600هزار نفر اهدا‌کننده مستمر هستند.
او با اشاره به مقدمات اجرایی شدن این طرح از انعقاد تفاهمنامه‌های دانشگاه‌های
 علوم پزشکی تا تهیه واکسن و تأمین زنجیره سرد نگهداری واکسن‌ها گفت: از ابتدای مهر‌ماه طرح واکسینه شدن اهدا‌کنندگان مستمر خون شروع شده و امیدواریم تا آخر اسفند به اتمام می‌رسد. برنامه واکسیناسیون البته تمام نمی‌شود و در سال ۹۸ قرار است کل افراد کشور (28تا 65ساله‌ها) طی فراخوانی، واکسینه شوند. مقدمات کمپین سراسری واکسیناسیون سال آینده از الان برنامه‌ریزی شده است و می‌توانم نوید دهم انتهای سال آینده کسی نباشد که واکسن هپاتیت B نزده باشد.او با اشاره به اینکه برنامه وزارت بهداشت برای حذف
 هپاتیت ‌C مستقل از این برنامه است، گفت: حذف و درمان هپاتیت B  ‌بسیار دشوار است، اما خوشبختانه می‌توان هپاتیت C را با درمان ساده کوتاه‌مدت از بین برد.حذف هپاتیت B  ‌با وجود امکانپذیر بودن، نیاز به برنامه‌های تکمیلی و جانبی دقیق دارد؛ یعنی سایر اقدامات پیشگیرانه را نیز باید اجرایی کرد و حواسمان به رفتارهای پرخطر، تزریقات غیرایمن، آزمایش مادران مبتلا که از بیماری خود اطلاع ندارند و... باشد.وی در مورد هزینه واکسیناسیون برای مردم گفت: ایمن‌سازی در برابر هپاتیت B ‌برای مردم کاملا رایگان است و مردم نباید اصلا پولی پرداخت کنند.

شیوع هپاتیت، زیر ۲ درصد است

سیدموید علویان، فوق‌تخصص گوارش و کبد و رئیس شبکه هپاتیت کشور در گفت‌وگو با همشهری درباره این بیماری فراگیر گفت: یک میلیون و 400هزار نفر در کشور مبتلا به هپاتیت B ‌هستند؛ با این حال بیماری هپاتیت B ‌از بیماری‌هایی است که در ایران کنترل شده و ما تلاش می‌کنیم تا سال 1410جلو موارد جدید را بگیریم. 30 سال پیش، شیوع این بیماری در بسیاری از مناطق کشور بین 3تا ۵ درصد بود ولی امروزه در اکثر نقاط کشور به جز 2 استان سیستان و بلوچستان و گلستان، شیوع این بیماری زیر 2درصد است که  این نشان می‌دهد در سال‌های اخیر برنامه‌های پیشگیری، واکسیناسیون، آموزش و درمان مبتلایان به خوبی اجرا شده و باعث شده است که بار این بیماری در کشور کم شود.وی با اشاره به اینکه اکثریت مبتلایان کسانی هستند که بالای 28سال دارند، افزود: در پویش واکسینه کردن اهدا‌کنندگان خون تلاش بر این است که متولدین 1/1/68که 28ساله هستند واکسینه شوند. انتخاب این افراد به این دلیل است که افراد 18تا ۲۴ سال از بدو تولد واکسن گرفته‌اند و 24تا 28ساله‌ها هم در ۴ دوره بزرگسالی واکسینه شده‌اند. بنابراین فقط افراد بالای 28سال هستند که قبلا به‌صورت سیستماتیک واکسن نگرفته‌اند. هدف این برنامه این است که تا سال 1410جلوی بروز جدید بیماری را بگیریم. تا‌کنون 35میلیون ایرانی واکسن هپاتیت B ‌را دریافت کرده‌اند. البته افرادی که به این بیماری حساسیت و آگاهی دارند نیز برای دریافت واکسن مراجعه کرده‌اند. امیدواریم از میزان این بیماری در کشور کاسته شود و مشکلی در 20سال آینده در مورد این بیماری نداشته باشیم.پروفسور علویان درباره بار مالی این پروژه گفت: این بیماری در مرحله پیشگیری بسیار کم هزینه‌تر از درمان است. بیماری هپاتیت B ‌در مواردی که فعال شود و کبد آسیب ببیند، بسیار سخت درمان می‌شود. هزینه‌ای که دولت برای واکسیناسیون پرداخت می‌کند، شاید بتوان گفت یک هزارم درمان بیماری است. تأمین زندگی سالم و طبیعی برای هر فرد هدف برنامه‌های کلان پیشگیری است. این بیماری هنوز درمان قطعی ندارد؛ بنابراین ریشه‌کنی این بیماری زمان‌بر است. فقط می‌توان در مورد ریشه‌کنی بیماری در کودکان اظهارنظر کرد.

آنچه باید درباره هپاتیت B بدانیم

هپاتیت‌های ویروسی ۵ نوع A, B, C, Dو E دارند که براساس راه انتقال به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. گروه اول که از راه خون انتقال می‌یابند B ,C و D هستند و گروه دیگر که از راه دهانی به همراه آب و غذای آلوده منتقل می‌شوند  Aو E هستند. برنامه کنترل هپاتیت مربوط به دسته اول هپاتیت‌هاست که از راه خون منتقل می‌شود. هپاتیت Aو E بیشتر در جوامعی رخ می‌دهد که مهاجرت‌های دسته‌جمعی و سطح بهداشت ضعیفی دارند. هپاتیت B یک عفونت ویروسی خطرناک است که در برخی بیماران پس از مزمن شدن نارسایی کبدی، سرطان کبد یا سیروز کبدی ایجاد می‌کند. سیروز کبدی بیماری‌ای است که باعث زخم و سخت شدن پایدار بافت کبدی می‌شود. اگرچه درمانی برای هپاتیت B وجود ندارد، اما یک واکسن می‌تواند از بروز بیماری پیشگیری کند.

علائم و عوارض

علائم و نشانه‌های هپاتیت B معمولاً حدود 3‌ماه پس از مبتلا شدن بیمار به عفونت ایجاد می‌شود و می‌تواند خفیف تا شدید باشد. درد شکمی، ادرار تیره‌رنگ، تب، درد مفاصل، کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، ضعف و خستگی و زرد شدن پوست، بخشی از علائم این بیماری است. سخت و زخم شدن بافت کبد (سیروز کبدی)، سرطان کبد، نارسایی کبدی، ابتلا به هپاتیتD و بیماری‌های کلیوی از عوارض ابتلا به هپاتیت نوع B ‌است.

چه کسانی بیشتر در خطرند​​​​​​​

فردی که با بیمار مبتلا به هپاتیت B زندگی می‌کند و رابطه پرخطر دارد، فردی که آنزیم‌های کبدی غیرطبیعی و بدون علت مشخص دارد، فردی که مبتلا به ویروس HIV است، افراد مهاجر به‌ویژه کودکانی که در مناطق با شیوع بالای هپاتیت B زندگی می‌کنند؛ مانند آسیا، جزایر اقیانوس آرام، آفریقا و شرق اروپا، زندانیان، افراد تحت درمان دیالیز، افرادی که داروهای مهارکننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند؛ (مانند داروهای ضد ‌رد پیوند) و زنان باردار باید تحت آزمایش و غربالگری هپاتیت B قرار گیرند. اگر با ویروس هپاتیت B تماس داشته‌اید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. دریافت ایمونوگلوبولین هپاتیت B در عرض 24ساعت پس از تماس با ویروس می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B کمک کند. هپاتیت B با برقراری تماس‌های عادی مانند بغل کردن، رقص، دست دادن، شنا کردن در استخر و استفاده از وسایل مشترک مانند تلفن، توالت یا ظروف به دیگران منتقل نمی‌شود؛ بنابراین از تماس داشتن با دوستان و خانواده خود هراسی نداشته باشید.

علت​​​​​​​

ویروس هپاتیت B ‌می‌تواند از طریق خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن از فردی به فرد دیگر منتقل شود. استفاده از سوزن مشترک نیز از عوامل انتقال ویروس است. از این‌رو کارکنان مراکز درمانی بر اثر برخورد تصادفی با سوزن‌های استفاده شده برای بیماران بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. این ویروس از طریق مادر به جنین نیز منتقل می‌شود. هپاتیت B حاد کمتر از 6‌ماه طول می‌کشد و معمولاً سیستم ایمنی فرد می‌تواند ویروس را نابود کند. هپاتیت B مزمن بیشتر از ۶‌ماه طول می‌کشد و عفونت طولانی ممکن است منجر به بیماری‌های خطرناک مانند سیروز و سرطان کبد شود. اغلب نوزادانی که با هپاتیت B متولد می‌شوند و بسیاری از کودکان یک تا پنج‌ساله، مبتلا به نوع مزمن این بیماری می‌شوند.

درمان عفونت هپاتیت B ​​​​​​​

حدود ۸۵ درصد بیماران کاملاً بهبود حاصل می‌کنند. مرگ‌ومیر این بیماران بین 0.6تا 2.7درصد است که بسته به سن و شرایط متغیر است. حدود 5 تا 10 درصد این افراد به هپاتیت مزمن مبتلا می‌شوند که این مبتلایان منبع اصلی انتشار ویروس در جامعه هستند. در اکثر موارد ژنوم ویروس ادغام شده در ژنوم سلول‌های سرطانی دیده می‌شود. درمان اختصاصی برای هپاتیت B وجود ندارد. درمان بیشتر جنبه علامتی و حفاظتی دارد. داروهای ضد‌ویروس و پیوند کبد از روش‌های دیگر درمانی است.