گزارش
روزگار تار «شیشه‌گر»
همشهری از وضعیت منطقه حاشیه‌نشین شیشه‌گر در شهرستان کرمان گزارش می‌دهد
راضیه زنگی‌آبادی| خبرنگار:
بوی بدی می‌آید، اما گویی برای ساکنان عادی است. کوچه‌ها خاکی است و صدای شلپ‌شلپ آب می‌آید. کودک پابرهنه‌ای روی دوپایش نشسته و با آب جمع‌شده در وسط کوچه بازی می‌کند. خورشید نورش را از میانه رشته سیم‌های برقی که آسمان را سیاه کرده‌اند به فرق زمین می‌کوبد. زنی بچه را از زمین بلند می‌کند و نگاهی به من می‌اندازد؛ سپس چند دست لباسی را که روی بند است جمع می‌کند و به خانه‌ای که سقفش از چوب و ورقه فلزی ساخته شده است، وارد می‌شود. در ساخت خانه‌ها بلوک به کار رفته است، نه سیمانی می‌بینید و نه گچی. خانه‌ها حتی یک در درست وحسابی هم ندارند.
این شکلی از زندگی در یک محله حاشیه‌نشین مانند «شیشه‌گر» است. جایی که بعد از روستای «الله‌آباد» شروع می‌شود. آب و برق هم اگر داشته باشد عاریه از مردم شهر است. کرمان به جز شیشه‌گر نقاط حاشیه زیادی دارد که اوضاع آنها اگر بدتر نباشد بهتر هم نیست؛ اما مسئولان می‌گویند حل مشکلات حاشیه‌نشینی به راحتی امکان‌پذیر نیست و باید همه نهادها پای کار بیایند.
پای صحبت حاشیه‌نشینان
یک مرد میانسال که در «شیشه‌گر» زندگی می‌کند، می‌گوید: از زمانی که ازدواج کرده‌ام این‌جا زندگی می‌کنم؛ یعنی حدود 35 سال.
وی که حاضر نمی‌شود خود را معرفی کند به این دلیل که در ابتدا فکر می‌کند خبرنگار همشهری از سوی شهرداری آمده است، می‌افزاید: اگر زمین می‌خواهید می‌توانید به من اطمینان کنید تا من به شما بگویم سراغ چه کسی باید بروید. این‌جا قیمت‌ها بد نیست، اما شهرداری امان مردم را بریده و مخالف ساخت خانه در شیشه‌گر است. اما مگر چه اشکال دارد وقتی این همه زمین خالی این‌جا وجود دارد؟
«معصومه طاهری»، یکی از حاشیه‌نشینان شیشه‌گر، نیز می‌گوید: وقتی پول ندارید دیگر چاره‌ای هم برایت نمی‌ماند که تن به زندگی در یک منطقه بدون امکانات دهید. فکر می‌کنید زندگی در منطقه‌ای که بدون آب و برق باشد راحت است؟
«حسین ثمره» می‌گوید: این‌جا افرادی از بی‌پولی و کم‌اطلاعی مردم سوءاستفاده می‌کنند. به من در حین فروش زمین گفته بودند این زمین جزو «الله‌آباد» است، در حالی که زمینی که من خریدم جزو شیشه‌گر بوده است.
سخنان شهردارمنطقه 3 کرمان
شهردار منطقه 3 کرمان در خصوص حاشیه‌نشینی به همشهری می‌گوید: حاشیه‌نشینی معضلات اجتماعی را در پی دارد. برای نمونه محله «شیشه‌گر» که در حوزه کاری ما قرار دارد، از سال 93 از طرف اداره کل راه و شهرسازی به شهرداری واگذار شده است. این منطقه علاوه بر آسیب‌های اجتماعی که به ما وارد کرده، هزینه‌های زیادی را هم روی دست شهرداری گذاشته است.
«رامین امیرمداح» می‌گوید: مردمی که از شهرهای دیگر به نقاط حاشیه‌نشین مانند شیشه‌گر می‌آیند به دلیل نداشتن توانایی مالی و حتی سواد، فریب افراد سودجو را می‌خورند. این افراد سودجو زمینی را با وعده ارزانی آب و برق یا نبود عوارض به متقاضیان می‌فروشند. این در حالی است که مردم در زمین‌هایی که در اصل متعلق به شهرداری است سکنی می‌گزینند.
نظارت‌ها کافی نیست
به گفته این مقام مسئول، نظارت شهری روی این مناطق کم است؛ گرچه بیشتر نگاه‌ها به‌سوی شهرداری است، اما همه ارگان‌ها اعم از فرمانداری، استانداری و دادستانی در زمینه متوقف کردن حاشیه‌نشینی دخیل هستند و بدون کمک آنها نمی‌توان کاری کرد. وی ادامه می‌دهد: افراد در این مناطق حاشیه فقط به ساختن یک آلونک فکر می‌کنند. علاوه بر این با وجود خلافکاران و بزهکاران در جمع این حاشیه‌نشینان نه‌تنها تخلفات داخل شهری بالا می‌رود، بلکه فضا برای متوقف کردن حاشیه‌نشینی هم سخت‌تر می‌شود. به گفته امیرمداح مبارزه با حاشیه‌نشینی کار ساده‌ای نیست. وقتی عده‌ای یک منطقه را با وجود کمبود امکانات و به دلیل پایین بودن هزینه‌ها برای سکونت انتخاب می‌کنند به‌راحتی نمی‌توان آنها را از آن‌جا بلند کرد.
شهردار منطقه 3 کرمان می‌گوید: به عنوان نمونه در محله «شیشه‌گر» مردم ساختارهای خود را دارند. آنها حتی در ساعت 2 نصف شب بیدار هستند و حدود70 نفر از خودشان با چماق و سلاح این منطقه را رصد می‌کنند. با این شرایط نه‌تنها نیروهای ما، بلکه نیروهای انتظامی هم نمی‌توانند با آنها مقابله کنند، چون این افراد چیزی برای از دست دادن ندارند. وقتی مکانی تبدیل به محیط سکونت می‌شود حتی اگر این محیط سکونت فقط یک چهاردیواری بدون امکانات باشد، باز هم شهرداری نمی‌تواند خودش وارد عمل شود و اقدام کند؛ زیرا باید اول تشکیل پرونده دهد و تا حکم دادستانی هم باید صبر کند. همین بازه زمانی باعث می‌شود علاوه بر افزوده شدن امکانات خانه‌ها به تعداد آنها هم اضافه شود.
جابه‌جایی حاشیه‌نشینان
امیرمداح ادامه می‌دهد: حتی صحبت‌هایی هم شد که اگر مردم حاشیه‌نشین حاضر به جابه‌جایی شوند زمین‌هایی با حداقل قیمت در جایی برای آنها در نظر گرفته شود، ولی خیلی از این افراد تمایلی به جابه‌جا شدن ندارند.
ابتدای جاده سیدی، محله بنی‌هاشم، صیاد شیرازی و شهرک صنعتی از دیگر محله‌های حاشیه‌نشین در شهرستان کرمان هستند. مردم به دلیل وجود خشکسالی و فقر با امید زندگی تازه به مرکز استان می‌آیند تا شاید مرهمی برای زخم‌های خود پیدا کنند. غافل از این‌که زخم عمیق‌تر می‌شود که هیچ همنشین خلافکاران و بزهکاران هم می‌شوند.
روند توقف‌ناپذیر حاشیه‌نشینی در کرمان
«علی‌بابایی»، فرماندار کرمان، می‌گوید: در شهرستان کرمان ۳۱ نقطه حاشیه‌نشین شناسایی شده که 1۶۰۰ هکتار حوزه آن در شهرستان وجود دارد و نزدیک به ۵۰ هزار نفر در حاشیه‌ها زندگی می‌کنند.
«محمدحسین مؤمنی»، شهردار منطقه 4 کرمان، هم می‌گوید: مرز بسیار وسیعی از کرمان به حاشیه‌نشینی تبدیل شده که از سمت شهرک صنعتی شروع می‌شود و تا محدوده کوره‌ها، جاده ماهان، سرآسیاب و اطراف آن و مرز ده بالا ادامه می‌یابد. این یعنی این‌که حاشیه‌نشینی هنوز متوقف نشده است.
