آیا میتوان جلوی حضور کودکان در فضای مجازی را گرفت؟
فاتحان تبلتبهدست یا غرقشدگان در اینترنت
کسب درآمد والدین از کودکان سلبریتی اینستاگرامی؛ معضل جدید فضای مجازی
نورا عباسی
وقتی گوشیهای هوشمند و تبلتهای ارزانقیمت راه خود را به خانههای ایرانیها باز کردند، کمکم بچهها هم از حیاط خانه و بازیهای دستهجمعی ناپدید شدند و تصمیم گرفتند تا با نشستن در گوشه دنج مبل و گرفتن تبلتی در دست، جهان را فتح کنند. کتایون خوشابی- روانپزشک و فلوشیپ روانپزشکی کودک و نوجوان- ازجمله متخصصان این حوزه است که حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی را امری طبیعی در عصر انفجار اطلاعات میداند. او معتقد است که «با توجه به اینکه ما در عصر انفجار اطلاعات حضور داریم، به هیچ وجه نمیتوانیم جلوی نفوذ تکنولوژی و اطلاعات را به ساختار خانواده بگیریم، بنابراین لزوم استفاده از اینترنت و ابزار مرتبط به آن برای همه روشن است».
اینترنت مخصوص کودکان؛ بهترین گزینه والدین
خوشابی در توضیح نحوه دردسترسبودن اینترنت برای کودکان میگوید: «در سنین کودکی باید به اینترنت پاک برای کودکان -که گویا بعضی از اپراتورهای تلفن همراه ایجاد کردهاند- تکیه کرد. والدین از طریق اینترنت مخصوص کودکان میتوانند به راحتی بر نحوه عمل بچهها نظارت کنند. اینکه بچهها در چه سنی باید از گوشی استفاده کنند، فرمول مشخصی ندارد. بچهها خیلی از مواقع برای انجام تکالیف به تبلت یا گوشی هوشمند نیاز دارند».
اولویت با تبلت است، نه گوشی هوشمند
«در سنین کودکی اگر بچهها برای انجام تکالیف یا گرفتن اطلاعات به اینترنت نیاز دارند، بهتر است که از تبلت استفاده کنند، چون کنترلش برای خانوادهها راحتتر است.»؛ این متخصص روانپزشکی کودکان با گفتن این نکتهها نسبت به اعتیاد کودکان به بازیهای رایانهای هم هشدار میدهد. از نظر او یکی از مسائلی که ما امروز با آن مواجهیم، بحث اعتیاد به بازیهای رایانهای و رسانههای مجازی است که بیشتر در نوجوانان دیده میشود، به همین دلیل اگر کودکان بیشترین استفادهشان از گوشی و تبلت برای بازیهای رایانهای است، توصیه میشود که خانوادهها گوشی یا تبلت را در اختیار بچهها نگذارند.
گوشی مادرخانواده در دستان کودکان؛ خوب یا بد؟
خیلی از خانوادهها به جای خرید گوشی شخصی برای کودکشان با در اختیار قرار دادن گوشی مادر خانواده در دستان فرزندانشان تلاش میکنند شرایط را بهتر کنترل کنند. براساس توضیح خوشابی این گوشی را باید «گوشی پاک» نامید، چون مادر وقتی گوشی خود را در اختیار فرزندش قرار میدهد، میتواند بر مواردی که فرزندش میبینید و میشنود نظارت کند. اگر هم کودکان از راه دیگری جز تلفن همراه والدین وارد فضای مجازی میشوند، خانواده باید تلاش کنند در یک فضای دوستانه با فرزندانشان، مطالبی که او دیده و خوانده را با هم مرور کنند. این متخصص روانپزشکی کودکان معتقد است که «کنترل حضور کودکان در فضای مجازی باید به صورت برنامهریزی شده باشد و والدین باید در سال تحصیلی به این نکته خیلی توجه کنند. در سال تحصیلی زمان خاصی برای استفاده از فضای مجازی تعیین شود؛ مثلا شبی یک ساعت یا روز آخر هفته را بهعنوان زمان استفاده از اینترنت نامگذاری کنند».
راهحل نجات کودکان غرق شده در فضای مجازی
پس از صحبت در مورد بایدها، خوشابی گریزی به راه نجات کودکانی که در فضای مجازی غرق شدهاند، زده و میگوید: «برنامهریزی خانواده برای اوقات فراغت بچهها، نکتهای است که من بر آن تأکید دارم. خیلی از مواقع بهدلیل آنکه خانواده برنامهای برای اوقات فراغت فرزندانشان ندارد، کودکان به فضای مجازی و بازیهای رایانهای پناه میبرند. راهکار عملی این است که پدر و مادر برای برنامهریزی به کودکانشان کمک کنند. قرار نیست فرزندانمان تمام ساعت زندگیشان را به درس خواندن بگذرانند، باید به تفریح و روزهای آخر هفته آنها هم توجه شود».
درآمدزایی والدین از کودکان در فضای مجازی؛ مصداق سوءاستفاده
در بحث اینترنت و فضای مجازی معضل جدیدی ایجاد شده است و برخی از والدین با استفاده از فرزندانشان در فضای مجازی، درآمد کسب میکنند. این نکتهای است که این روانپزشک کودکان در پاسخ به آن تأکید میکند: «خیلی از مواقع پدر و مادرها دوست دارند عکسهای فرزندانشان را در اینترنت و فضای مجازی پخش کنند. باید بدانیم که در آینده این بچه حق دارد دلیل این کار را از پدر و مادرش جویا شود. اگر این اقدام به قصد درآمدزایی باشد مثلا پدر و مادر با گذاشتن عکسهای فرزندشان بخواهند تعداد فالوئرهایشان را بالا ببرند و از این طریق درآمدزایی داشته باشند، باید بگویم که این مصداق کامل سوءاستفاده از کودکان است و این کودک حق دارد در آینده به والدینش اعتراض کند».