کشاورزی خوزستان زیر تیغ ریزگردها

سید علیرضا شریفی| اهواز- خبرنگار:

یکی از ویژگی‌های کشاورزی خوزستان چهارفصل بودن کشت محصولات است اما این ویژگی کم‌نظیر چند سالی است تحت تأثیر برخی از عوامل آب و هوایی قرار گرفته است.
کاهش نزولات جوی و خشکسالی در چند سال اخیر سبب شده است که خوزستانی‌ها برای کشت محصول چشم  به  راه زمستان باشند اما با شدت گرفتن گرد و خاک در سال‌های اخیر، این روزنه امید هم به روی آنها بسته شده است.از نظر فنی و کارشناسی، نشستن گرد و غبار روی گیاه مسیر تنفس آن و خرابی محصول و کاهش تولید را در پی دارد.
 این مسأله طی سال های اخیر خسارت‌های هنگفتی به کشاورزان وارد کرده است.خوزستان از 15 سال پیش درگیر گرد و غبارهای شدید است به طوری که بر اثر آن بسیاری از اوقات ادارات، بانک ها، مدارس و دانشگاه‌های این استان تعطیل می شوند و همین نشان می دهد که این پدیده می‌تواند چه بلایی بر سر کشاورزی آن بیاورد.


کاهش درآمد کشاورزان

یکی از کشاورزان اهواز در این زمینه به همشهری می‌گوید: در سال‌های اول به وجود آمدن گرد و غبار راه مناسبی برای مقابله با آن نداشتیم و فقط تماشاگر خسارت واردشده به محصولاتمان بودیم. اما بعدها بعضی از کارشناسان پیشنهاد دادند که روی محصولاتمان پلاستیک بکشیم.

«ابوعلی» می‌افزاید: پوشاندن محصولات با پلاستیک این مزیت را دارد که تنفس گیاهان آسیب نبیند اما افزایش تعداد روزهای آلوده به ریزگرد باعث می‌شود که خاک زیادی روی پلاستیک انباشته شود و نور کافی به گیاه نرسد. 
این کشاورز ادامه می دهد: برای رسیدن نور کافی به گیاهان و جلوگیری از بسته شدن راه تنفس آنها پلاستیک‌ها را فقط در روزهای گرد و غباری روی آنها می‌کشیم. همین کار افزایش هزینه‌های کشاورزان را در پی دارد. گاهی این موضوع به کاهش 20 تا 30 درصدی درآمد یک کشاورز منجر می‌شود.


زنگ  خطر برای کشاورزی استان

کشاورز دیگری در گفت وگو با همشهری عنوان می‌کند: در وضعیت فعلی انتظار نداریم دولت در کوتاه‌مدت ساز و کاری برای جلوگیری از گرد و خاک طراحی کند اما امیدواریم در این موضوع در کنار کشاورزان قرار بگیرد و با پرداخت بخشی از خسارت‌های آنها از افزایش قیمت تمام شده محصولات کشاورزی جلوگیری کند.
«ناصر» می گوید: در چند سال اخیر کشاورزانی داشته‌ایم که به خاطر وقوع مداوم ریزگردها و زیانی که به محصولاتشان وارد آمده، یا کشاورزی را رها کرده‌اند یا در برخی از فصل‌های سال، به دلیل هزینه بالای تمام شده محصول، محصولات خود را برداشت نمی‌کنند. این موضوع روی معیشت افراد زیادی تأثیر گذاشته و قطعا در آینده نزدیک کشاورزی استان را تحت تاثیر قرار خواهد 
داد.


تحمیل هزینه‌های جدید به کشاورزان

یک کارشناس کشاورزی نیز به همشهری می‌گوید: گرد و خاک در خوزستان پدیده آب و هوایی جدیدی نیست و حدود 15 سال است که استان با این مسأله دست و پنجه نرم می‌کند. در این 15 سال هیچ آمار دقیق و رسمی درباره آسیب‌های وارد آمده به کشاورزی خوزستان پس از وقوع ریزگردها منتشر نشده است.

«عباس محمدی» بیان می‌کند: منتشر نشدن آمار دقیق از میزان خسارت واردشده به بخش کشاورزی و هزینه‌های تحمیل شده به کشاورزان امکان برنامه ریزی دقیق را از کارشناسان و اساتید دانشگاه سلب می‌کند. امیدواریم این موضوع با اساتید دانشگاه در میان گذاشته و راهی برای کاهش آسیب‌ها پیدا شود.


تهدید امنیت غذایی مردم

این کارشناس کشاورزی عقب افتادن سمپاشی، آبیاری و سایر عملیات کشاورزی را از پیامدهای وقوع گرد و خاک برمی شمرد و ادامه می‌دهد: گرد و خاک بر میزان آبیاری و تبخیر آب هم تأثیر منفی می‌گذارد و همین 2 عامل، علاوه بر کاهش درآمد کشاورز، سبب تحمیل هزینه‌های جدید به او می‌شود.
محمدی می‌افزاید: برخی از ریزگردها حامل ویروس‌های مختلفی هستند که این پس از نشستن روی گیاهان و آبیاری مزارع جذب ساقه می‌شوند به همین دلیل گاهی اوقات خسارت‌هایی به کشاورز وارد و گاهی هم امنیت غذایی شهروندان را تهدید می‌کنند.

وی آبیاری بارانی را بهترین سیستم آبیاری در استان‌های درگیر با گرد و خاک عنوان می‌کند و می گوید: در این روش گیاهان شست‌وشو می‌شوند و آثار منفی گرد و خاک روی آنها کاهش می‌یابد. اما این سیستم آبیاری معایبی همچون هزینه‌ زیاد و هدررفت آب در استان‌های بادخیز دارد.


لزوم اعلام رقم دقیق خسارت‌ها

محمدی می‌گوید: تغییر کاربری اراضی کشاورزی یکی از عوامل پدید آمدن گرد و غبار در کشور و توسعه کانون‌های ریزگرد است. در صورتی که نتوانیم هزینه‌های تحمیل شده به کشاورزان را کاهش دهیم، در سال‌های آینده شاهد روی آوردن آنها به کارهای دیگر خواهیم بود و همین موضوع سبب تغییر کاربری اراضی کشاورزی و توسعه کانون‌های ریزگرد 
می‌شود.

وی می‌افزاید: با توجه به آثار این پدیده بر کاهش عملکرد محصولات زراعی و باغی به نظر می‌آید که توسعه سیستم آبیاری تحت فشار بارانی بهترین راه برای کاهش خسارات باشد. حتی می‌توان به شست‌وشوی سطح برگ گیاهان با استفاده از مخزن‌های محلول‌پاشی روی آورد.
این کارشناس کشاورزی تاکید می‌کند: در مقطع زمانی فعلی باید میزان خسارات واردشده به کشاورزان به صورت دقیق اعلام شود تا ببینیم ریزگردها روی کدام محصولات کشاورزی و کدام اراضی بیشترین تأثیر را گذاشته‌اند تا بتوان برنامه ریزی کرد و به‌موقع جلوی آسیب‌ها را گرفت.

***

پیگیری‌های همشهری برای گفت‌وگو با رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان نتیجه نداد و وی پاسخگوی تماس‌های این نشریه نبود. «کیخسرو چنگلوایی» در گذشته گفته بود زیربخش‌هایی مانند زراعت، باغبانی، دام و طیور، شیلات و زنبورداری از پدیده گرد و خاک متاثر شده و خسارت های زیادی دیده‌اند اما هیچ‌وقت میزان دقیق این خسارات را اعلام نکرده  است.

جهاد کشاورزی در پایان هر سال شمسی میزان تولیدات کشاورزی را در خوزستان بیش از سال‌های گذشته اعلام می‌کند، ولی با گذشت 15 سال از وقوع نخستین پدیده گرد و غبار تاکنون هنوز مشخص نشده است که کیفیت محصولات کشاورزی استان کاهش پیدا کرده است یا نه. سوال مهم‌تر این است که در سال‌های اخیر چند کشاورز خوزستانی به دلیل کاهش درآمدهای ناشی از خسارات واردآمده به مزارع  خود شاهد کوچک شدن سفره‌شان بوده‌اند؟