تهران، محله به محله نو می‌شود

دکتر مسعود تارانتاش|  مشاور معاون وزیر راه و شهرسازی: 



برنامه‌های نوسازی در تهران از دهه 40 آغاز شد و در دهه‌های بعد نیز طرح‌های جسته و گریخته در این زمینه ارائه شد. اما می‌توان گفت که برنامه‌های نوسازی در شهر تهران به آن شکل ملموس و عملی، پیشینه کمی دارد. از سال 84 و با آغاز برنامه چهارم توسعه، نوسازی سالانه 10درصد بافت‌های فرسوده تهران در برنامه قرار گرفت اما بازسازی بافت‌های فرسوده در این برنامه از تکلیف درنظر گرفته‌شده عقب ماند. برنامه پنجم توسعه از 1390تا 1394 نیز به موضوع بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده توجه کرد اما این سیاست به همان روال قبل باز هم شکست خورد. به‌طور کلی در طول برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه 180هزار واحد مسکونی در تهران بازسازی شد. در این 10سال باید 100درصد بافت‌های فرسوده بازسازی می‌شد اما در مجموع فقط 34درصد این مناطق نوسازی شد که نشان می‌دهد از برنامه خیلی عقب‌تر بودیم. در برنامه ششم توسعه، تغییری در این سیاست ایجاد شد و به جای بازسازی سالانه 10درصد بافت‌های فرسوده، شهرهای کشور مکلف شدند هر سال 2700 محله را به برنامه نوسازی وارد کنند که از این میزان 19محله سهم تهران در سال  1397 است. این به‌معنای آن نیست که ما در طول یک سال این محله‌ها را به‌طور کامل بازسازی می‌کنیم بلکه در طول هر سال به بازسازی و نوسازی آنها ورود می‌کنیم و آن را ادامه می‌دهیم تا سال‌های بعد. هر سال تعدادی محله دیگر به این میزان اضافه می‌شوند و محله‌هایی که بازسازی آنها تکمیل شده است، از برنامه خارج می‌شوند. به این ترتیب در یک برنامه 10ساله، کل محله‌های شهر تهران تغییر چهره خواهند داد. محله‌های سیروس، عودلاجان، فرحزاد، باغ آذری، هرندی، خزانه و شوش تعدادی از این محله‌ها هستند که کار نوسازی برخی از آنها مثل سیروس به مراحل آخر نزدیک شده است اما کار بازسازی برخی دیگر مثل فرحزاد هنوز در مراحل بسیار ابتدایی قرار دارد. تفاوت سیاست نوسازی در برنامه ششم توسعه با برنامه‌های پیشین در همین‌جاست. حالا ما به‌دنبال بازسازی کل یک محله هستیم. در برنامه‌های قبلی فقط مسکن نوسازی می‌شد و مکان‌های عمومی مثل مدرسه، فضای سبز، مسجد، راه‌ها، اماکن بهداشتی و درمانی و خدماتی از برنامه نوسازی خارج بودند که مشکلات بسیاری را برای این محله‌ها ایجاد کرده بود. در شهری مثل تهران، دیگر تقریباً از نوسازی مسکن عبور کرده‌ایم و 70درصد از خانه‌های بافت‌های فرسوده بازسازی شده‌اند. حالا به مرحله بازسازی محله رسیده‌ایم که اهمیت بالایی دارد.

قابل ذکر است که تهران از همه شهرهای کشور در زمینه نوسازی و بهسازی جلوتر است. متوسط نوسازی و بهسازی درطول برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه در خیلی از شهرها مثل اصفهان و شیراز 3تا 4درصد بود. پایتخت به‌دلیل ارائه تسهیلات بهتر مثل تخفیف عوارض نوسازی، ارائه وام‌های نوسازی و... توانست مشارکت بهتری را از سوی مردم جلب کند. با همین فرمول و تجهیز بسته‌های تشویقی و تحویل آنها به مردم، نوسازی به شکل جدی‌تری در تهران پیگیری می‌شود و مردم نیز استقبال خوبی از آن کرده‌اند.

اگر سازمان برنامه و بودجه، بانک‌ها و شهرداری، تسهیلات ارزان قیمت را به همان میزانی که وعده داده‌اند، ارائه کنند، آینده بهتری برای نوسازی این شهر پیش‌بینی می‌شود. اجرای به‌موقع‌ برنامه 10ساله‌ای که برای نوسازی درنظر گرفته‌شده بستگی زیادی به همکاری دستگاه‌های اجرایی و مشارکت همه آنها دارد.

درصورتی که این همکاری‌ها انجام شود، می‌توانیم بگوییم تا پایان سال 1400 تعداد 35 محله تهران تغییر چهره خواهند داد و در مجموع تا پایان برنامه‌های توسعه ششم و هفتم 70تا 80 محله هدف، وارد جریان نوسازی خواهند شد. خیلی‌های آنها نیز در طول این سال‌ها از جریان نوسازی خارج می‌شوند.

این نکته را هم فراموش نکنیم که تهران یک کلانشهر 65هزار‌هکتاری است با مشکلاتی متنوع از قبیل تراکم بالا، ترافیک، آلودگی، مسائل زیست‌محیطی و خیلی معضلات دیگر. در این شهر، 3267هکتار بافت فرسوده وجود دارد که 5درصد مساحت آن است اما یک‌میلیون و 200هزار نفر یعنی 30درصد جمعیت این کلانشهر در همین بافت زندگی می‌کنند. با توجه به تنوع مشکلات، نمی‌توان گفت که اجرای یک برنامه نوسازی و بهسازی درست، جوابگوی همه نیازهای این شهر است اما امید می‌رود اجرای این طرح‌های بهسازی، قسمت زیادی از مشکلات ساکنان محله‌های فرسوده را حل کند.