«علیصدر» در حسرت جهانی شدن

ناهید زندی‌صادق/همدان - خبرنگار

غار علیصدر جاذبه طبیعی مهمی است که بی‌اغراق می‌توان آن را یکی از ویژگی‌های اصلی شهرت همدان در جهان گردشگری به شمار آورد. این اثر طبیعی زیبا بزرگ‌ترین غار آبی قابل قایقرانی جهان نام گرفته و سالانه پذیرای هزاران مسافر ایرانی و خارجی است. با همه این‌ها، ثبت جهانی این جاذبه کم‌نظیر (مدت‌ها پیش پرونده ثبت جهانی این اثر در فهرست میراث طبیعی جهان تشکیل شد و در فهرست موقت هم قرار گرفت) در هزارتوی کاغذبازی‌های اداری سرگردان مانده است و با وجود تعیین عرصه و حریم برای آن، ساخت‌وسازهای غیراصولی امید فعالان گردشگری همدان را برای ثبت آن به یاس بدل کرده و حالا زمزمه‌های خروج پرونده از روند طبیعی به گوش می‌رسد.

تعرض به یک حریم

غار علیصدر در سال‌های اخیر با مدیریت سازمان‌ها و ارگان‌های گوناگونی اداره شد و از مدتی پیش هم مدیریت آن را یک شرکت خصوصی به نام «شرکت سیاحتی علیصدر» بر عهده گرفت که با عضویت در سازمان غارهای توریستی جهان تلاش‌هایی برای استانداردسازی محیط غار انجام داد. جاده مناسب و ایمن، بازارچه فروش محصولات محلی و صنایع دستی، ایجاد جاذبه‌های جدید 
در روستا، وجود اقامتگاه و هتل مناسب و مواردی مانند این شاید راهی به سوی توسعه گردشگری علیصدر، همدان و در نهایت ایران باشد، اما هتلی که چند سالی است مانند قارچی سمی در نزدیکی ورودی غار رشد کرده و گویا حریم این اثر ملی را هم به رسمیت نمی‌شناسد، موجب نگرانی فعالان گردشگری و رسانه‌ها شده است. ساخت این هتل که پیش از ثبت ملی غار علیصدر مجوز گرفت، بارها و بارها به دلایل مختلف متوقف شد، اما روند ساخت آن این روزها با وجود تمدید نشدن پروانه از سوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی از سرگرفته شده است.

 مالک بدون مجوز 

زمانی که از چرایی خروج پرونده ثبت جهانی غار علیصدر از روند ثبت در فهرست میراث طبیعی یونسکو جویا می‌شویم، مدیر شرکت سیاحتی علیصدر از نامه‌نگاری‌هایی که مدت‌هاست برای حفظ حریم غار با سازمان‌ها و نهادهای گوناگون انجام شده است، سخن می‌گوید. 
حمیدرضا یاری توضیح می‌دهد: از دیوان محاسبات تا سازمان میراث فرهنگی کشور همه مدیرانی که به نوعی با این موضوع ارتباط داشته‌اند، در جریان مسائل مربوط به هتل قرار گرفته‌اند.
 در نهایت مالک هتل، مجوزهایی را که در سال 85 از سازمان میراث فرهنگی استان دریافت کرد، ارائه داد و بر مبنای آن‌ها کار خود را قانونی دانست.
او ادامه می‌دهد: مجوزی که مالک هتل در سال 85 دریافت کرد، یک سال اعتبار داشت و در آن جواز ساخت 3 طبقه صادر شده بود. پس از گذشت یک سال کار به سرانجام نرسید و به همین دلیل مجوز به خودی خود باطل شد. مالک تمدید مجوز را از بخشداری آغاز کرد و دیگر سراغ میراث فرهنگی نرفت. 6 ماه مهلتی که از بخشداری گرفته بود هم منقضی شد و پیشرفتی
 در ساخت هتل حاصل نشد. پس از آن دوباره از بخشداری مجوز گرفت و تعداد طبقه‌ را هم بیشتر کرد. مشکل اصلی اینجاست که اصلا مرجع صدور مجوز، بخشداری گل‌تپه نبود و باید تمدید مجوز از مجرای میراث فرهنگی صورت می‌گرفت.

روند ساخت ادامه دارد

مدیر شرکت سیاحتی علیصدر در بخش دیگری از صحبت‌های خود از راه برای رفع این مشکل می‌گوید و توضیح می‌دهد: پیشنهاد خرید ملک را دادیم و گفتیم اگر برای خرید ملک به توافق برسیم 3 طبقه بالایی را که حریم را مغشوش کرده، تخریب و فقط از طبقه اول استفاده می‌کنیم، اما مالک حاضر به توافق نشد. 
هر سال فقط یک اثر برای ثبت جهانی معرفی می‌شود و دیگر استان‌ها تلاش‌های زیادی می‌کنند، اما همدان تلاش شایان ذکری نکرده است. یاری با بیان این سخنان ادامه می‌دهد: در کارگروه غارشناسی قرار شد جلو ساخت‌و‌ساز در حریم غار گرفته شود، اما گویا مسئولان نمی‌توانند از ادامه ساخت این هتل جلوگیری کنند. مالک هتل از اهالی روستاست، اما سرمایه‌گذار از جای دیگری آمده. در یک روز 7 مدیر کل از سازمان‌های گوناگون دعوت کردیم تا از این پروژه دیدار کنند، اما آن‌ها هم کاری از پیش نبردند. سازمان میراث فرهنگی برای جلوگیری از ادامه ساخت هتل شکایت کرد و پرونده آن در دادگاه باز است، اما چند روز پس از طرح شکایت سازندگان هتل در و پنجره‌های آن را کار گذاشتند.

در انتظار رای دادگاه

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری همدان هم درباره این‌که ثبت جهانی علیصدر با وجود هتل‌سازی در حریم این غار چه سرانجامی خواهد داشت؟ تصریح می‌کند: غار علیصدر پیش از آغاز ساخت‌و‌ساز این هتل 
در فهرست موقت یونسکو در سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی ثبت شده بود. معاون سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان مرتبط در بازدید از مجموعه علیصدر تاکید کردند ساخت هتل
 در حریم غار علیصدر می‌تواند مانعی بر سر راه ثبت جهانی علیصدر باشد.
علی مالمیر می‌افزاید: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری معتقد است هتل مجوز لازم را ندارد و تمدید پروانه ساخت، تغییر ارتفاع و سطح اشغال آن بدون استعلام از سازمان‌ میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده است. به‌ویژه در سال 87 که غار علیصدر ثبت شد، چنین استعلامی صورت نگرفت. ما در این زمینه به دادگستری شکایت کردیم و منتظر رای محاکم قضایی هستیم. در صورتی که رای دادگاه علیه ساخت هتل باشد، پرونده این اثر برای ثبت در فهرست میراث جهانی ارائه می‌شود. اما اگر رای دادگاه علیه ما باشد، کاری نمی‌توانیم بکنیم. وی توضیح می‌دهد: همانگونه که قبلا هم به مراجع مرتبط اعلام کردیم نباید این هتل ساخته می‌شد و این پروژه از آغاز اشتباه بود. امیدواریم مراجع دادگستری با توجه به اهمیت و حساسیت غار علیصدر در حوزه گردشگری استان و کشور تصمیم مقتضی را اتخاذ کنند تا موانع ثبت جهانی این اثر بی‌نظیر رفع شود.

اهالی  چه می‌گویند؟

مردم علیصدر چندان در جریان ثبت جهانی و اهمیت آن نیستند. برخی از آن‌ها معتقدند شرکت سیاحتی علیصدر می‌خواهد اهالی را در روستای خود محدود کند و اجازه ساخت یک هتل را هم به آنان نمی‌دهد. پیرمردی گلایه‌کنان می‌گوید: همه روستا را خریده‌اند و برای خودشان کلبه و بازار ساخته‌اند. نمی‌خواهند ما هم سود ببریم. می‌پرسم چرا برای سود بردن این هتل را در جای بهتری نساخته‌اند که به ثبت جهانی علیصدر هم خدشه‌ای وارد نشود؟ پاسخ می‌دهد: شاید اینجا نزدیک غار است و مسافران بیشتری آن را خواهند دید.
مرد میانسالی هم که با ساخت این هتل مخالف است، توضیح می‌دهد: هتل جهانگردی علیصدر نصف سال خالی است. به جای ساخت هتل جدید کاری کنند که آن هتل کیفیت کارش را بالا ببرد تا مسافر در روستا ماندگار شود. از او درباره مجوز هتل می‌پرسم، می‌گوید: مالک هم ولایتی ماست، اما گویا سرمایه‌گذار از صاحبان قدرت است و کسی نمی‌تواند جلو ساخت هتل را بگیرد.

همدان؛ بدون اثر جهانی

همدان با وجود داشتن ظرفیت‌های گردشگری فراوان و آثار تاریخی و طبیعی ارزشمند هنوز هیچ اثر تاریخی یا طبیعی را در فهرست یونسکو ثبت نکرده است. چرایی این موضوع را باید مسئولانی پاسخ دهند که نمی‌توانند راهکاری برای چنین مسائلی پیدا کنند. نه میراث فرهنگی سرمایه خرید و تخریب این غول بی‌شاخ و دم را دارد و نه شرکت سیاحتی علیصدر توان آن را دارد که این زخم چرکین را از منظر و حریم غار زیبای علیصدر بردارد. غاری که سالانه هزاران مسافر برای دیدن آن به روستای دورافتاده علیصدر می‌روند و سرمایه سرشاری را برای جامعه محلی و شرکت علیصدر به ارمغان می‌آورد این روزها در حسرت ثبت جهانی است و چشم به راه توجه بیشتر مسئولان. 


علی مالمیر، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری همدان: در صورتی که رای دادگاه علیه ساخت هتل در حریم غار علیصدر باشد، پرونده این اثر برای ثبت در فهرست میراث جهانی ارائه می‌شود، اما اگر رای دادگاه علیه ما باشد، کاری نمی‌توانیم بکنیم