پاییزی‌های خطرناک

سمیرا مصطفی‌نژاد

آغاز فصل پاییز یعنی آغاز باران برگ‌های زرد و نارنجی، یعنی پوشیدن لباس‌های گرم و نرم و رنگارنگ و یعنی خوددرمانی با شنیدن خش‌خش برگ‌هایی که سراسر خیابان‌ها را پوشانده‌اند اما اینها، همه پاییز نیست؛ تغییر فصل از تابستان به پاییز بر سلامت انسان‌ها نیز تأثیراتی دارد و حتی آغاز فصل سرد در تعدادی از کشورها به افزایش نرخ مرگ‌ومیر منجر می‌شود. پاییز و زمستان، فصل‌های اوج بیماری‌های ویروسی، به‌ویژه آنفلوآنزا هستند. آمار مراجعه به پزشک در این فصل افزایش قابل‌توجهی پیدا می‌کند و افرادی که بیماری‌های مزمن ریوی دارند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا قرار می‌گیرند. به‌گفته محققان در مدرسه پزشکی هاروارد، هوای سرد سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و این موضوع باعث می‌شود بدن در برابر عفونت‌های ویروسی آسیب‌پذیرتر شود. افزایش ابتلا به بیماری‌های مختلف در این فصل به 2 دلیل رخ می‌دهد؛ افزایش مدت‌زمان حضور افراد در فضاهای سربسته ‌که احتمال انتقال ویروس‌ها را از فردی به فرد دیگر افزایش می‌دهد و فراهم شدن زمینه مناسب رشد ویروس‌ها و باکتری‌های عامل سرماخوردگی و آنفلوآنزا در دماهای پایین‌تراست؛ یعنی هرچه هوا سردتر شود، شرایط برای رشد و تولید‌مثل باکتری‌ها و ویروس‌ها مناسب‌تر می‌شود.

آنفلوآنزا و سرماخوردگی

براساس آمارهایی که در سال2017 توسط دانشگاه لانست منتشر شد، سالانه 291هزار تا 646هزار نفر به‌دلیل اختلالات سیستم تنفسی مرتبط به آنفلوآنزا جان خود را از دست داده‌اند. ویروس آنفلوآنزا یکی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین ویروس‌های فصل سرماست که سالانه هزاران نفر را روانه بیمارستان می‌کند. در حال حاضر بهترین شیوه پیشگیری از ابتلا به این بیماری ایمن‌سازی با استفاده از واکسن آنفلوآنزاست؛ دارویی که پیش از آغاز فصل این بیماری، بدن را در برابر آن مقاوم می‌سازد. سرماخوردگی فصلی نیز اگرچه به اندازه آنفلوآنزا خطرناک نیست اما می‌تواند برای چندین روز روند زندگی را مختل کند. دارویی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد اما رعایت بهداشت عمومی می‌تواند احتمال ابتلا را کاهش دهد. افرادی که به بیماری‌های مزمن ریوی مبتلا هستند، بیش از دیگران باید در این فصل مراقب خود باشند، زیرا ابتلا به هریک از این بیماری‌ها وضعیت آنها را وخیم‌تر می‌کند و حتی ممکن است به ذات‌الریه تبدیل شود.

مننژیت ویروسی، باکتریایی و نوروویروس

این بیماری‌ها نیز در اواخر تابستان و اوایل پاییز شایع می‌شوند، بیشتر به این دلیل که افراد مدت زمان بیشتری را در فضاهای سرپوشیده سپری می‌کنند. مننژیت ویروسی عفونتی مغزی و نخاعی است که شیوع آن در فصل پاییز افزایش پیدا می‌کند و غشای محافظ مغز و نخاع را هدف می‌گیرد. نشانه‌های این بیماری سردرد، گرفتگی عضلات گردن، خستگی و ‌حساسیت شدید به نور است. نوع باکتریایی این بیماری، عفونتی پرخطر و گاها مرگبار است که نشانه‌هایی مشابه با نوع ویروسی دارد اما شدت این نشانه‌ها بالاتر است. 

نوروویروس نوع دیگری از ویروس‌های پاییزی است که به‌راحتی و سرعت از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و علائمی مانند اسهال، تهوع، دل‌درد، تب و درد را در بدن ایجاد می‌کند. شدت شیوع این ویروس در اواخر پاییز افزایش پیدا می‌کند.

بیماری‌های قلبی و هیپوترمی

براساس گزارش انجمن قلب آمریکا، کاهش دمای هوا می‌تواند به نقص عملکرد قلب و حتی مرگ ناشی از کاهش شدید دمای بدن (هیپوترمی) منجر شود. ناتوانی در سازگاری بدن با کاهش دمای هوا، بادهای تند و بارش باران همچنین می‌تواند برای افرادی که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، دردسرساز شود. هیپوترمی ممکن است برای افرادی رخ دهد که بدنشان با فشارهای فیزیکی ناشی از فعالیت‌های خارج از خانه در هوای سرد تطبیق ندارد و عملا اطلاعی از آسیبی که در این شرایط به بدن وارد می‌شود، ندارند. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که بدن توانایی تولید انرژی کافی برای گرم نگه‌داشتن خود را از دست می‌دهد. افرادی که بیماری‌های قلبی مزمن مبتلا هستند ممکن است در این شرایط از درد قفسه سینه یا حس ناراحتی در قفسه سینه عذاب بکشند.

آرتروز، سینوزیت

بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز باور دارند هوای سرد و مرطوب علائم بیماری آرتروز را شدت می‌بخشد. پژوهشی در دانشگاه تافتز نشان می‌دهد کاهش 10درجه‌ای دمای هوا می‌تواند دردهای آرتروز را افزایش دهد. فشار جو پایین و بارندگی نیز به گفته بنیاد آرتروز آمریکا می‌تواند دردهای آرتروزی را شدت بخشد. دردهای سینوزیتی نیز ارتباطی مستقیم با آب و هوای پاییزی دارند و سردرد‌های سینوسی با کاهش دمای هوا و افزایش رطوبت شدت بیشتری پیدا می‌کنند.

سندروم رینود

کاهش دمای هوا و فشارهای عاطفی، عامل بروز این اختلال است که منجر به انقباض عروق خونی در انگشتان دست‌ و پا می‌شود. این سندروم معمولا باعث ایجاد بی‌حسی در انگشتان می‌شود و در شرایط وخیم درد ایجاد می‌کند. رنگ‌پریدگی انگشت‌ها و کرختی و بی‌حسی در مراحل اولیه و بروز عفونت در اطراف ناخن‌ها در مراحل پیشرفته، از نشانه‌های این اختلال ویژه فصل سرد هستند.

اختلال عاطفی فصلی یا SAD

همه از فصل پاییز و زمستان لذت نمی‌برند، افرادی وجود دارند که با تغییر فصل از تابستان به پاییز و زمستان، دچار نوعی اختلال عاطفی و افسردگی مشهور به SAD می‌شوند. اگرچه این اختلال بیشتر مختص زمستان است اما بروز آن در فصل پاییز و تابستان نیز مشاهده شده‌است. SAD نوعی افسردگی است که فرد تنها در فصل‌های سرد تجربه می‌کند، درحالی‌که در دیگر فصل‌های سال حالتی عادی دارد. شیوه‌های درمانی مانند نوردرمانی، استفاده از داروهای ضد‌افسردگی و رفتاردرمانی برای بهبود علائم این اختلال به‌کار گرفته می‌شوند.