از ازدحام تئاتر شهر تا خلوتی ایرانشهر

مرتضی کاردر/روزنامه‌نگار

نمایش «ملودی شهر بارانی» به صحنه رفته است، تالار اصلی تئاتر شهر آکنده از جمعیت است. از بازیگران و تماشاگران قدیمی تئاتر تا شخصیت‌های سیاسی و تماشاگران جوان و همه آنها که دوست دارند کاری از اکبر رادی را با اجرای هادی مرزبان تماشا کنند، به تماشا آمده‌اند. هادی مرزبان در طول سال‌های فعالیت حرفه‌ای‌اش بیشتر از همه از اکبر رادی کار روی صحنه برده و نام این دو نفر سال‌های سال تماشاگران را به صحنه تئاتر آورده است.
    
تابستان سال 1397 است. بار دیگر هادی مرزبان کاری از اکبر رادی را به صحنه می‌برد؛ نمایش «آمیز قلمدون» در تالار فرهاد ناظرزاده کرمانی خانه هنرمندان. سالن خالی است. چند دقیقه از ساعت شروع نمایش گذشته اما حتی نیمی از سالن هم پر نشده است. بازیگران به‌ترتیب اجرای نقش به صحنه می‌آیند و تئاتر را اجرا می‌کنند. بازیگران کهنه‌کاری که برف پیری بر سرشان نشسته و شاید سال‌های آخری است که می‌توانند در نمایش بلندی نقش‌‌های اصلی را ایفا کنند. اجرا دیگر شکوه و طراوت گذشته را ندارد. لابد کمی جمعیت هم بی‌تأثیر نیست. شمار تماشاگران نمایش آمیز قلمدون کمتر از همه نمایش‌هایی است که در یک سال گذشته چه در سالن‌های دولتی و چه در سالن‌های خصوصی تماشا کرده‌ام. از ازدحام تالار اصلی تئاتر شهر تا خلوتی تالار ایرانشهر چند سال گذشته است؟ 7 سال؟ 10 سال؟ 15 سال؟ 
تئاتر ما در سال‌های اخیر شاهد تحولات بسیاری بوده است. انبوه نمایش‌هایی که در تالارهای دولتی و تماشاخانه‌های دولتی و خصوصی و کارگاه‌ها و بلک‌باکس‌ها به صحنه می‌روند، تلقی و انتظار مخاطب را از تئاتر تغییر داده است. شاید در ازدحام و گوناگونی نمایش‌ها مجالی برای تماشای کارهای هادی مرزبان/ اکبر رادی نماند.
اکبر رادی، بهرام بیضایی، اسماعیل خلج و عباس نعلبندیان از اسطوره‌ها و الگوهای نمایشنامه‌نویسی در ایران هستند؛ الگوهایی که سال‌ها بر تئاتر ایران حاکم بودند و قدرت‌نمایی کردند و تماشاگران بسیاری را به سالن‌های تئاتر آوردند. علاوه بر این، اکبر رادی از معدود نمایشنامه‌نویسان ایران است که نه‌تنها کارهایش بارها روی صحنه رفته بلکه متن‌هایش به‌دلیل غنای ادبی و ویژگی‌های سبکی‌اش سال‌هاست که خوانده می‌شود.
اما به گمانم باید بپذیریم که عمر چنین نمایشنامه‌هایی سرآمده است. شاید چند سالی بگذرد و کسی بیاید که خوانش تازه‌ای یا اجرای متفاوتی از کارهای اکبر رادی به‌دست دهد و بار دیگر نمایشنامه‌نویس بزرگ ایران را به صحنه بازگرداند.