بر باد دادن آب در قزوین

عاطفه جهان بخش| قزوین - خبرنگار:

بحران، تنش شدید، مساله یا هر عنوان دیگری که برای وضعیت کنونی آب انتخاب کنیم، تفاوتی در اصل ماجرا ندارد و آن‌چه که باید به آن توجه کرد این است که ذخایر آب زیرزمینی به شدت در حال کاهش و از دست رفتن هستند و باید برای میزان و نحوه مصرف آب تمهیداتی جدی و قابل اجرا اندیشید.


کشاورزی و هدررفت آب

همان طور که آمارهای رسمی ارائه شده نشان می‌دهد، مصارف کشاورزی بیشترین سهم را درهدر رفت آن دارد و باید در روش‌های آبیاری و برداشت آب بازنگری‌هایی جدی صورت گیرد. به گفته کارشناسان عرصه کشاورزی تغییر در الگوی کشت یکی از موثرترین روش‌های ممکن در کاهش مصرف آب است که البته با نگاهی گذرا به محصولات کشت شده در استان باید گفت، هنوز تغییری در این حوزه نداشته‌ایم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان از معضلات تغییر در الگوی کشت به همشهری گفت: اصلاح الگوی کشت از طرح‌های مهم این سازمان به حساب می‌آید که با وجود اجرایی شدن آن در استان هنوز ضمانت اجرایی برای کاشت محصولات کشاورزی وجود ندارد.

«فاطمه خمسه» با اشاره به ویژگی‌های مثبت تغییر الگوی کشت افزود: ما به عنوان متولی امر آماده تحمل هزینه‌های ناشی از اصلاح الگوی کشت در استان هستیم و مطمئنا این تغییر می‌تواند ثمرات بسیاری را برای استان و به ویژه کشاورزان به دنبال داشته باشد.وی یادآوری کرد: از آن جا که کشاورزان با کشت برخی محصولات بعضا پرآب‌بر درآمدی کسب کرده‌اند، نمی‌توان به سادگی الگوی کشت جدید را به آن‌ها پیشنهاد داد و باید با روشن کردن مساله تاثیرات مثبت این اقدام آن‌ها را به تغییر ترغیب کرد.این مسئول ادامه داد: با گام‌هایی که در استان در راستای کاهش کشت محصولات پرآب‌بر، همچون صیفی برداشته شده توانسته‌ایم از 13 هزار هکتارزمین زیر کشت صیفی به 8 هزار و 500 هکتار برسیم که روزنه‌ای روشن برای ادامه این روند تلقی می‌شود.


معمای چاه‌های غیرمجاز

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به کمبود آب در استان بیان کرد: مساله کمبود آب و چالش‌های به وجود آمده از آن، موضوع تازه‌ای نیست و مربوط به سال‌های اخیر نمی‌شود.
وی اضافه کرد: حفر چاه‌های غیر مجاز و برداشت‌های بیش از حد از ذخایر آبی استان موجب شده تا سطح آب به شدت در سفره‌های زیرزمینی کاهش داشته باشد که با نظارت و دقت بیشتر بر روند برداشت از چاه‌های آب و همچنین جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز، می‌توان گام‌های موثری در این عرصه برداشت. این مسئول تصریح کرد: تعادل در سفره‌های زیرزمینی با اقداماتی از سوی نهادهای مرتبط با حوزه آب، میسر خواهد شد، با این شرط که تعامل و همکاری لازم بین این دستگاه‌ها بیش از گذشته به وجود آید. خمسه افزود: با اطلاع رسانی‌های صورت گرفته از سوی سازمان در خصوص کاهش بارندگی و کم آبی تلاش کردیم تا کشت تابستانه کمتری را در استان داشته باشیم و به دنبال اجرایی شدن کشت گلخانه‌ای در استان هستیم و این طرح از جمله طرح‌های مورد حمایت این سازمان خواهد بود.
وی یادآوری کرد: از آن جای که کشاورزان تولید‌کننده‌های پایدار و تأمین کننده‌های امنیت غذایی برای جامعه محسوب می‌شوند، همواره مورد حمایت ما بوده و خواهند بود و به کشاورزانی که به دنبال اجرای طرح‌های نوین آبیاری باشند، دولت 85 درصد کمک بلاعوض اعطا خواهد کرد.


آبیاری سنتی ادامه دارد

به گفته یک کارشناس ارشد کشاورزی، روش‌های سنتی کشاورزی که همچنان در اکثر نقاط استان مرسوم بوده، یکی از معضلاتی است که در عرصه کشاورزی و مصرف آب با آن رو‌به‌رو هستیم.
«مریم میرحسینی» افزود: روش‌های نوین آبیاری برخلاف روش‌های سنتی، با کاهش چشمگیر آب، تاثیر بسزایی در صرفه جویی در مصرف آب دارد و همچنین با تغییر در نوع کشت و اقلام مورد کشت می‌توان مصرف آب در کشاورزی را تا حد قابل توجهی کاهش داد. وی اضافه کرد: در سایر کشورها آبیاری غرقابی، جوی و پشته علنا کارایی خود را از دست داده و روش‌های نوینی همچون آبیاری بارانی و قطره ای جایگزین شده است که با نگاهی اجمالی می‌توان دید که این روش‌های به‌روز و بهره‌مند از تکنولوژی، توانسته است میزان آب مصرفی در کشاورزی را تحت کنترل درآورده و از هدر رفت آب جلوگیری شود.

این کارشناس ارشد کشاورزی ادامه داد: هرچند در اقدامات اولیه دولت گام‌هایی برداشته اما هنوز با آن چه که در سایر کشورها در حال اجراست فاصله بسیاری داریم و این مساله از کمبودهای موجود در بودجه نشأت می‌گیرد.
میرحسینی تصریح کرد: از آن جا که تسهیلات دولتی مبتنی بر وام است، لذا شرایط مالی دولت نقش تعیین کننده‌ای در میزان و نحوه اعطای این تسهیلات دارد و همین مساله روند پیشرفت کار در این عرصه را با مشکل مواجه کرده است. وی افزود: از سوی دیگر یکپارچه نبودن زمین‌های کشاورزی از لحاظ نوع کشت و مالکیت آن‌ها موجب می‌شود هزینه‌های لازم برای به‌روز‌رسانی سیستم‌های آبیاری از عهده یک کشاورز خرد خارج وتمایلی برای این کار نداشته باشد. این کارشناس ارشد کشاورزی یادآوری کرد: تبخیر و هدر رفت آب در مسیرهای انتقال نیز از دیگر آسیب‌هایی است که سیستم آبیاری سنتی به مصرف آب می‌زند.

میرحسینی گفت: از سوی دیگر نبود آگاهی‌های لازم از سوی کشاورزان موجب شده تا به کشت‌های پرآب‌بر به دلیل سودآور‌تر بودن روی آورده و همین امر بر مصرف چند برابری آن تأثیر مستقیم خواهد گذاشت. وی افزود: برای این که بتوان یک کشاورز سنتی را به استفاده از روش‌های مدرن آبیاری ترغیب کرد باید توجیه اقتصادی این روش‌ها را به طور ملموس نمایش داد و به کشاورزان ثابت کرد که الگوهای جدید کشت و جایگزین کردن محصولات کم‌آب‌بر به جای محصولاتی نظیر هندوانه و امثال آن در مناطق ویژه استان می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه‌های آبیاری و کاشت، سودآوری بیشتری نیز به دنبال داشته باشد و این اقدام باید از سوی نهادهای ذی‌ربط به صورت جدی پیگیری شود.


تسهیلات کم‌بهره

از آن جا که کشاورزی بخش مهمی از اقتصاد استان را در اختیار دارد، لذا باید توجه داشت که زمینه‌های مدرنیزه کردن و بهره‌گیری از تکنولوژی و همچنین انواع کشت‌های کم‌آب‌بر را فراهم کرد تا علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید برای تولید‌کننده، نتایج منفی کمتری همچون کاهش سطح ذخایر آبی را در آینده شاهد باشیم.
کمبود آب موضوعی نیست که بتوان به سادگی از آن عبور کرد. کشاورزی به عنوان پر مصرف‌ترین بخش در بخش آب نیاز به راهکارهای اساسی و قابل اجرا دارد تا در آینده‌ای که می‌تواند دور هم نباشد، شاهد از دست دادن ذخایر آبی و خاکی استان نباشیم.
حمایت‌های دولتی و اعطای تسهیلات سریع و کم بهره نیز از راهکارهایی است که دولت می‌تواند در شرایط کنونی بیش از گذشته به آن‌ها ورود کند تا کشاورزی که به دنبال تأمین مایحتاج سبد غذایی خانوار است، با طیب خاطر و خیالی آسوده به سراغ تغییرات در سیستم سنتی کشت و کار خود رفته و در اجرایی شدن طرح‌هایی همچون اصلاح الگوی کشت و آبیاری گام بردارد.