تخلص یان ریپکا «نظامی‌پرست» بود

نشست ویژه‌ شهر کتاب به بررسی وضعیت ایران‌شناسی در چک، زبان و ادبیات چک در ایران، همکاری‌ها و گفت‌وگوهای ادبی میان 2کشور اختصاص یافت و با حضور ایوانا بوزدخوا، زوزانا کریهوا، مونیکا روژیچکوا و دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور برگزار شد.
به گزارش همشهری، در ابتدای این نشست، علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب عنوان کرد: در نگاه به تاریخ ایران‌شناسی در کشورهای مختلف، بسیاری از نام‌ها را می‌یابیم که با ایران‌شناسی و ادب فارسی در آن کشور و در جهان پیوندی ناگسستنی دارند. یکی از آنها یان ریپکا، شرق‌شناس و ایران‌شناس برجسته‌ چک است که امسال پنجاهمین سال درگذشت اوست. او آثار فراوانی درباره‌ زبان، ادب و فرهنگ ایران نوشته، ترجمه کرده و سخنرانی‌های بسیاری در باب شاعران کلاسیک ادب فارسی انجام داده است.
زوزانا کریهوا نیز ضمن مرور تاریخچه مطالعات خاورمیانه در کشور چک، درباره‌ ریپکا اظهار داشت: ریپکا در پرداختن به آثار ادبیات فارسی از روش علمی رودولف دورژاک استفاده کرد؛ یعنی مقاله‌هایش شامل اطلاعات دقیقی در مورد آثار شاعران است و آنها را به دقت نقد و بررسی کرده. ترجمه «هفت‌پیکر» نظامی از آثار اوست. او حتی تخلص نظامی‌پرست داشت. اما بی‌شک عظیم‌ترین اثرش «تاریخ ادبیات فارسی و تاجیکی» است که در سال ۱۹۵۷ و ۱۹۶۳ در چکسلواکی منتشر شده و تاکنون به زبان‌های انگلیسی، روسی، لهستانی و فارسی ترجمه شده است.
کریهوا با برشمردن همکاران ریپکا در «تاریخ ادبیات فارسی و تاجیکی»، در معرفی کتاب مهجور مانده او، «زائر ایرانی»، اظهار داشت: این کتاب در پراگ منتشر شد. همانطور که خود ریپکا اشاره می‌کند، انتشار زودتر آن به‌خاطر سانسور موجود همزمان با سلطه نازی آلمان ممکن نبود. گرچه این اثر سفرنامه تلقی می‌شود، چندین سبک در آن به‌کار‌گرفته شده است. کتاب از سویی برای مخاطب عام نوشته شده و از سوی دیگر به هیچ عنوان در سطح اثری برای خواندن در اوقات فراغت محدود نمی‌شود.
در ادامه ابوالقاسم اسماعیل‌پور در بخشی از سخنان خود اظهار داشت: «تاریخ ادبیات ایران» ریپکا، پیش از انقلاب با ترجمه‌ عیسی شهابی در بنگاه ترجمه و نشر کتاب منتشر شد. خود شهابی می‌گوید که ترجمه‌ این کتاب به‌قدری سخت بوده که برای پاره‌ای از اصطلاحات به خانلری و دیگر بزرگان مراجعه می‌کرده است. تاریخ ادبیات ریپکا مثل دیگر کتاب‌های تاریخ ادبی در آن زمان صرفا اثری گاهشمارانه نیست. حتی تاریخ ادبیات ذبیح‌الله صفا بیشتر کاری گاهشمارانه است که ویژگی ادوار را به تفصیل شرح داده است. اما ویژگی اصلی کار ریپکا در تحلیل مطالب است، چراکه در آن زمان تاریخ و نظریه‌ ادبی چندان مطرح نبوده است.
همچنین ایوانا بوزدخوا سخنرانی خود را به معرفی زبان چکی و برنامه‌های توسعه و حمایت از آن اختصاص داد. وی در بخشی از سخنان خود اظهار داشت: دولتمردان چک برنامه‌هایی برای حمایت از این زبان و توسعه‌ فرهنگ و میراث چکی دارند که بیش از 10سال است آنها را به اجرا درآورده‌اند. دولت برای این برنامه‌ها هزینه می‌کند و امروز به بیش از 40دانشگاه در 4قاره مدرسان چکی فرستاده است. مونیکا روژیچکوا نیز سخنرانی خود را به معرفی نویسنده و گرافیست چک، یوزف چاپک، اختصاص داد. او در بخشی از این سخنان اظهار داشت: یوزف چاپک تصویرگر، ژورنالیست، طراح صحنه و نویسنده‌ تئاتر است. برای عموم و افراد او در وهله‌ نخست به‌عنوان نویسنده مطرح است. نقاشی برای یوزف بخشی از زندگی بود و تا پایان هرگز آن را رها نکرد. علاقه‌ او به مفهوم کودک در نقاشی و تصویرگری به سال‌های قبل از جنگ برمی‌گردد، اما در اردوگاه کار اجباری بیشتر اهمیت یافت. در این دوران آلنا، دختر 5ساله‌ یوزف، منبع الهام او بود. چاپک پیش از مرگ در یکی از اردوگاه‌های کار اجباری، کوشید از طریق هنر و ادبیات نشان دهد که فرد چگونه می‌تواند به شکوفایی هویتی خودش دست پیدا کند.  در پایان نشست از کتاب «درکوچه‌های پراگ» نوشته زهرا ابوالحسنی، استاد اعزامی زبان فارسی به دانشگاه پراگ، رونمایی شد.