بازگشت ترامپ به توافق تجاری با همسایگان

محمدامین خرمی/ خبرنگار
13‌ماه کشمکش بالاخره «بدترین توافق تجاری تاریخ» را برای دونالد ترامپ به «توافقی فوق‌العاده» تبدیل کرد تا آمریکا توپخانه‌اش را در یکی از چند جبهه جنگ تجاری‌ که این روزها سخت درگیر آن‌هاست خاموش کند. ترامپ دیروز طبق روال همیشگی، صبح را با پستی توییتری آغاز کرد و خبر از به نتیجه رسیدن مذاکرات برای جایگزینی «توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی» موسوم به «نفتا» داد. رئیس‌جمهور آمریکا نوشت: «توافق جدید برای هر 3کشور مفید است و کاستی‌ها و اشتباهاتی که در نفتا دیده می‌شد را هم ندارد.» ترامپ توافق جدید که «توافق آمریکا - کانادا - مکزیک» (USMCA) خوانده می‌شود را دستاورد بزرگ دولتش خواند و نوشت: «این یک توافق تاریخی است.»

ترامپ از 2سال پیش یعنی در دوره تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری، حمله به برخی توافق‌ها و پیمان‌های بزرگ سیاسی، زیست‌محیطی و تجاری که آمریکا در آنها عضویت داشت را آغاز کرد و زمانی که به کاخ سفید قدم گذاشت، برای خروج از آنها اقدام کرد. توافق آب‌وهوایی پاریس، پیمان ترانس پاسیفیک که توافقی تجاری میان 12کشور حاشیه اقیانوس آرام بود و توافق هسته‌ای با ایران مهم‌ترین سازوکارهای چندجانبه بین‌المللی بودند که دونالد ترامپ از آنها خارج شد. او در طول انتخابات شرایط پیمان نفتا را هم دائما زیر سؤال می‌برد و در جایی آن را «بدترین توافق تجاری تاریخ» نامید. ترامپ که با اعمال تعرفه روی کالاهای وارداتی از چین و اروپا رسما با آنها وارد جنگ تجاری شده بود، کانادا و مکزیک را هم بی‌نصیب نگذاشت و درست زمانی که نمایندگان 3کشور برای مذاکره بر سر مفاد پیمان نفتا گرد هم آمده بودند، فولاد و آلومینیوم وارداتی از همسایه‌های شمالی و جنوبی را هم مشمول تعرفه کرد. آمریکا، کانادا و مکزیک، 3کشوری که در نیمه شمالی قاره آمریکا با یکدیگر هم‌مرز هستند، 24سال است که در قالب نفتا، تعرفه‌ها را لغو کرده‌ یا کاهش داده‌اند. اما اقدام ترامپ که با واکنش متقابل کانادا و مکزیک روبه‌رو شد عملا نفس نفتا را به شماره انداخت تا تحلیلگران مرگ آن را قریب‌الوقوع بدانند.

ارزش تجارت در نفتا حدود یک تریلیون و 300میلیارد دلار برآورد شده که بخش اصلی آن میان کانادا و آمریکا از یک‌سو و مکزیک و آمریکا از سوی دیگر بوده است. ماجرای اختلافات تجاری میان آمریکا و کانادا ماجرایی ریشه‌دار است. آمریکا با کانادا حدود 100میلیارد دلار کسری تجاری دارد؛ موضوعی که به بهانه‌ اصلی ترامپ برای پایان دادن به نفتا تبدیل شد. آمریکا همیشه از کانادا به‌خاطر وضع تعرفه بر محصولات لبنی آمریکایی شکایت داشته و کانادا از آمریکا به‌خاطر وضع تعرفه بر چوب و محصولات چوبی کانادایی. به‌نظر می‌رسد توافق جدید این اختلافات را حل کرده و به ترامپ این امکان را بدهد که اعلام کند به یکی از وعده‌های انتخاباتی‌اش که اصلاح یا لغو نفتا بوده عمل کرده است.


توافق جدید، به نفع آمریکاست؟
طبق توافق جدید، درهای بازار لبنیات کانادا به روی تولیدکنندگان آمریکایی باز می‌شود. این همان چیزی است که ترامپ بارها بر آن تأکید داشته است. همچنین خودروسازها در هر 3کشور موظف شده‌اند که برای بهره بردن از معافیت تعرفه‌ای، 75درصد از قطعات خودروها را از تولیدکنندگان در آمریکای شمالی تهیه کنند. این به‌معنای قطع صادرات قطعه‌سازان چینی و اروپایی به آمریکا خواهد بود. طبق خواست آمریکا برای توافق جدید یک طول عمر مشخص تعیین شده است. عمر این توافق 16سال خواهد بود که تا 6سال قابل تمدید است. پیش از این نفتا که در دوره بیل کلینتون نهایی شده بود پیمانی دائمی به شمار می‌رفت؛ موضوعی که همیشه مورد اعتراض دونالد ترامپ قرار داشت.

از سوی دیگر، کانادایی‌ها موفق شده‌اند بند مربوط به رفع اختلافات را در توافق جدید حفظ کنند. طبق بند 19توافق، یک کمیته حقوقی ویژه مسئول رسیدگی به اختلافات خواهد بود؛ کمیته‌ای که طی دو دهه گذشته بارها به یاری صادرکنندگان کانادایی در رفع موانع ایجاد شده از سوی دولت آمریکا آمده است.

همچنین کانادا و مکزیک از محدودیت‌های اعمال شده بر واردات خودرو به آمریکا معافیت دائمی دریافت کرده‌اند. کانادا سالانه حدود ۵۶میلیارد دلار خودرو به آمریکا صادر می‌کند که این رقم ۲۰درصد کل صادرات خودروی کاناداست. همزمان صنایع خودروسازی آمریکا هم به قطعاتی که در کانادا تولید می‌شود وابسته‌ است. همچنین قرار است با آغاز اجرای توافق جدید، تعرفه‌های 25و 10درصدی روی آلومینیوم و فولاد تولید کانادا و مکزیک نیز لغو شود.

مکزیک به‌دلیل اقتصاد ضعیفی که دارد از همان ابتدای کار تا حد زیادی تسلیم خواسته‌های آمریکا شد اما کانادا مسیر مقاومت در مقابل خواسته‌های دولت ترامپ را در پیش گرفت.

کانادایی‌ها در نهایت دولت آمریکا را مجبور کردند به خواسته‌های آنها هم توجه کند و در بسیاری از بخش‌ها به نفع کانادا عقب بنشیند. با این حال، ترامپ و دیگر مقام‌های دولتی آمریکا از دیروز تلاش کرده‌اند توافق جدید را یک پیروزی بزرگ برای کشورشان معرفی کنند. تحلیلگران اقتصادی اما نظر دیگری داشتند. به اعتقاد بسیاری، شاکله اصلی توافق جدید از همان پیمان قبلی تبعیت می‌کند و آنچه دولت آمریکا در مذاکرات به‌دست آورده آنقدرها چشمگیر نیست. بر این اساس، دولت آمریکا که از ابتدا به‌دنبال تغییرات عمده در توافق بود، اکنون به تغییر نام آن و برخی تغییرات جزئی رضایت داده است. بلومبرگ طی گزارشی نوشت که ترامپ تحت فشار شرکت‌های کوچک و بزرگ آمریکا در ایالت‌های مختلف مجبور به پذیرش بسیاری از خواسته‌های کانادایی‌ها شده است چرا که کانادا طرف تجاری عمده اغلب ایالت‌های آمریکاست و لغو توافق تجاری با این کشور به وارد شدن آسیب جدی به کسب‌وکار‌های آمریکایی و از دست رفتن موقعیت‌های شغلی منجر خواهد شد. علاوه بر این، ترامپ پیش از انتخابات کنگره به یک توافق، چه سیاسی، چه تجاری، نیاز داشت.