شعر عاشورایی در سال‌های اخیر رشد و بالندگی داشته است

علی‌الله سلیمی| خبرنگار:

«عباسعلی براتی‌پور» از شاعران آیینی پیشکسوت است که سال 1322 در تهران متولد شد. علاقه به ادبیات و شعر را از اواخر دوران دبیرستان در خود شناخت و شروع به مطالعه متون ادبی و شعر کرد. سال 1360 با حوزه هنری آشنا شد که این همکاری تاکنون ادامه دارد. او نخستین مجموعه شعرش را با عنوان «بهت نگاه» در سال 1369 منتشر کرد. از دیگر آثارش می‌توان به «وعده دیدار»، «کتیبه شکیب»، «سینای سبزعشق»، «با شقایق‌ها برادر»، «عطش عشق» گرد‌آوری مجموعه شعر عاشورایی، «داغ تشنگی»، «سوار مشرقی»، «در ساحل علقمه»، «ماه در فرات» گردآوری یک مجموعه غزل درباره حضرت عباس(ع)، «زیتون و زخم» و «دل و دریا» اشاره کرد. جدیدترین کتاب براتی‌پور، اثری است با عنوان «ارغوانی‌ها» که مجموعه شعرهای آیینی این شاعر پیشکسوت است. برای آشنایی با دیدگاه‌های این شاعر محله یوسف‌آباد درباره ویژگی‌ها و جایگاه شعر آیینی در گذشته و حال، با او به گفت‌وگو نشستیم. 



 با توجه به اینکه در روزهای ماه محرم قرار داریم و مجالس عزاداری سید و‌ سالار شهیدان کربلا حضرت امام حسین(ع) در گوشه و کنار محله‌های شهر برپاست، چه توصیه‌ای به نوحه‌خوان‌ها برای استفاده از اشعار تأییده شده از سوی استادان و شاعران پیشکسوت دارید؟ 

البته این مسئله بستگی به انتخاب افراد نوحه‌خوان در هیئت‌های مذهبی دارد. با این حال، اشعار موفق و ماندگاری در زمینه نهضت عاشورا وجود دارد که افراد نوحه‌خوان می‌توانند به آنها مراجعه کنند. مانند اشعار «فؤاد کرمانی» که در زمینه شعر عاشورایی با رویکرد حماسی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. در بخش اشعار عاشورایی با رویکرد عرفانی هم اشعار «عمان سامانی» مثال‌زدنی است. شاعران نام آشنایی مانند «صغیر اصفهانی»، «صابر همدانی» و «عبدالعلی نگارنده» هم شعرهای عاشورایی موفقی دارد که برخی از افراد نوحه‌خوان از اشعار عاشورایی او استفاده می‌کنند. البته این شعرها، در مجموع سنگین است که عمق بیشتری دارد و طبعاً در یادها می‌ماند. در بین شاعران معاصر هم اشعار «خوشدل تهرانی» نمونه موفقی است. آن شعر معروف خوشدل تهرانی را همه ما به یاد داریم که می‌گوید: «‌بزرگ فلسفه نهضت حسین این است/ که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است». استاد «محمدعلی مجاهدی» هم اشعاری ماندگاری در زمینه حادثه عاشورا دارد که می‌تواند منبع خوبی برای افراد نوحه‌خوان در هیئت‌های مذهبی باشد. 

 از بین هیئت‌های مذهبی که از دوران کودکی و نوجوانی تا به امروز در مجالس آنها شرکت کرده‌اید، نام کدامیک از آنها در یادتان مانده است؟ 

یادم می‌آید زمانی که محصل بودم، با دوستانم هیئتی درست کرده بودیم به نام«نوباوگان مخلصین» که به سال 1336 بر می‌گردد. مکانش هم در خیابان انقلاب فعلی و ایستگاه درختی بود. در سال‌های بعد به هیئت مذهبی «حسین مظلوم» می‌رفتم که بیشتر تفسیر قرآن بود. الان هم در برنامه‌های هیئت مسجد شفا در محله یوسف‌آباد شرکت می‌کنم و بیشتر مخاطب مجالس ذکر آیت‌الله ‌سید رضی شیرازی، امام جماعت این مسجد بودم که این روزها کمی کسالت دارند و فرزندشان، حاج حسین شیرازی این مجالس را برگزار می‌کنند. 

 به‌عنوان یکی از شاعران پیشکسوت شعر آیینی، جایگاه این نوع اشعار در طول تاریخ را چگونه می‌بینید؟ 

حادثه غم‌انگیز عاشورا تأثیر زیادی روی اذهان شاعران در طول تاریخ گذاشته و هریک از آنها به تناسب وسعت فکری خود ارادت خودشان به واقعه عاشورا را در قالب اشعار آیینی بیان کرده‌اند. از قدیم‌الایام این مسئله برای شاعران یک دغدغه عمده و اساسی بوده که در حد وسع و توان‌شان ارادت خود را در اشعارشان به سید و‌ سالار شهیدان و یاران با وفایش نشان دهند. وقتی به ردپای شاعران در طول تاریخ نگاه می‌کنیم، این مسئله را به روشنی می‌بینیم. 

 به نظر شما توجه شاعران معاصر به شعر آیینی چطور بوده است؟

در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توجه شاعران به اشعار آیینی به مراتب بیشتر و کتاب‌های متعددی هم در این زمینه چاپ و منتشر شده است. رویکرد شاعران معاصر به‌ویژه شاعران جوان بیشتر به این موضوع معطوف شده و بیشتر آنها با خلاقیت‌های خود به شعر آیینی در روزگار معاصر جلوه‌های تازه‌ای بخشیده‌اند که این مسئله ظرفیت‌های شعر آیینی در مسیر تاریخ را نشان می‌دهد. امروزه شاهد و ناظر این مسئله هستیم که شاعران جوان از زوایای مختلف به شعر آیینی نگاه کرده و با پیوند زدن موضوع عاشورا به موضوع انقلاب اسلامی، به این مسئله ابعاد تازه‌ای بخشیده‌اند. با توجه به اینکه انقلاب اسلامی از واقعه عاشورا تأثیر پذیرفته، نشانه‌های آن را در اشعار آیینی شاعران معاصر به وضوح می‌بینیم. 

 شعر عاشورایی، به‌عنوان یکی از شاخه‌های پر بار شعر آیینی، در سال‌های اخیر چه نوع فراز و نشیب‌هایی را سپری کرده است؟ 
رشد و بالندگی شعر عاشورایی از نظر کمی و کیفی در سال‌های اخیر بر کسی پوشیده نیست. انصافاً در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توجه ویژه‌ای به این نوع ادبی در بین شاعران معاصر شده است. از رویدادهای مهم در این زمینه، برپایی شب‌های شعر عاشورایی در شهرهای مختلف کشور است که به نظرم شب‌های شعر عاشورایی شیراز شروع یک اتفاق بزرگ در این زمینه بود. بعدها این رویداد فرهنگی و عاشورایی در شهرهای بزرگ تبریز و تهران هم ادامه یافت و به مرور در شهرهای دیگر هم جریان داشت. اکنون هم شعر عاشورایی به‌عنوان یکی از‌گونه‌های ادبی موفق در بین شاعران معاصر جریان دارد.