غوغای ظروف یکبار مصرف در ایام محرم

الهام مصدقی‌راد/خبرنگار

مرکز پژوهش‌های مجلس در سال93 اعلام کرد: در ایران سالانه 2/1میلیون تن پلاستیک مصرف و وارد چرخه پسماند می‌شود. 600هزار تن از این میزان، ‌به ظروف یکبار مصرف پلاستیکی تبدیل می‌شود که متأسفانه بدون سیستم بازیافت قوی تولید شده و روزبه‌روز هم بر میزان آنها افزوده می‌شود. براساس این گزارش، اگر میزان تولید ظروف یکبارمصرف طی 4سال اخیر با همان روال تولید و مصرف شده باشد، ماهانه 50هزار تن ظرف یکبار‌مصرف پلاستیکی در کشور تولید و مصرف می‌شود که عمده استفاده از آن در ایام عزاداری‌ها و برای توزیع غذای نذری است؛ ظروفی که علاوه بر تأثیرات نامطلوب بر سلامت انسان، خسارات جبران‌ناپذیری بر محیط‌زیست وارد می‌کند.
ظروف پلاستیکی محدودیت دما دارد، یعنی نمی‌توان از آنها برای غذای نیمه‌گرم هم استفاده کرد اما تقریبا تمامی غذاهایی که در ظروف یکبارمصرف پلاستیکی ریخته می‌شود، کاملا گرم است. به‌گفته کارشناسان، ‌مواد نفتی موجود در این ظروف به‌دلیل حرارت مواد غذایی، وارد غذا شده و عوارض جدی ازجمله سرطان برای مصرف‌کننده ایجاد می‌کند. حسین عبیری‌گلپایگانی، فعال محیط‌زیست، به همشهری می‌گوید: علاوه بر این معضلات، این ظروف لطمه‌ای جدی به محیط‌زیست وارد می‌کند. شاید صدها سال زمان لازم باشد تا یک قطعه پلاستیکی تجزیه شود. از تولید نخستین پلاستیک در دنیا حدود 75سال می‌گذرد اما هنوز سالم است. ظروف پلاستیکی براثر گرما و سرما خورده شده و به قطعات ریزی تبدیل می‌شوند. این قطعات ریز مثل یک حائل میان زمین و هوا عمل کرده و در رشد گیاهان اختلال ایجاد می‌کنند. ‌قطعات ریز پلاستیک، ازیک‌‌سو، مانع نفوذ آب به زمین می‌شوند و از دیگر سو، جلوی رشد و جوانه‌زدن و بیرون آمدن گیاه از خاک را می‌گیرند. همین معضل، قابلیت کشت در برخی ‌زمین‌های کشاورزی را از بین برده است. همچنین رها‌شدن ظروف یکبارمصرف پلاستیکی در آب‌ها و در نهایت ورود آنها به رودخانه و دریا، زیست ماهیان و آبزیان را با خطر جدی مواجه می‌کند که نتیجه آن نابودی ‌این منبع غذایی است. این فعال محیط‌زیست، استفاده از کالای ارزشمند نفت در تولید این ظروف را ایراد دیگری در استفاده از ظروف پلاستیکی می‌داند.
فعالان محیط‌زیست استفاده از ظروف کاغذی‌ را نیز جایگزین مناسبی برای ظروف یکبار مصرف پلاستیکی نمی‌دانند. عبیری گلپایگانی تأکید می‌کند:‌ برای تولید این ظروف، ‌درختان و جنگل‌ها آسیب می‌بینند و ما به هیچ عنوان استفاده از آن را توصیه نمی‌کنیم. استفاده از ظروف دائمی و یا ظروف پایه گیاهی و ذرت، اگر واقعا و به‌درستی تولید شده باشند، ‌بهترین گزینه است؛ چرا‌که بعد از چند سال از بین رفته و به طبیعت بازمی‌گردد. زرین احمد‌زاده، کارشناس ارشد محیط‌زیست هم درخصوص جایگزینی این ظروف به همشهری می‌گوید: بهترین انتخاب برگشت به گذشته و استفاده از ظروف دائمی است و باید از مردم خواست از ظروف خودشان برای دریافت غذای نذری استفاده کنند. در مواردی هم که این امکان وجود ندارد، ‌ظروف گیاهی، انتخاب مناسبی است هرچند که قیمت آن بالاتر از ظروف پلاستیکی است اما در مقابل، از هزینه‌ای که به افراد بابت به خطر افتادن جدی سلامتشان و همچنین به محیط‌زیست وارد می‌شود، جلوگیری می‌کند. به گفته او، در مساجد و تکایا همیشه داوطلبان بسیاری برای شست‌و‌شوی ظرف‌ها هستند که می‌توان از این ظرفیت برای کاهش ظروف یکبارمصرف اعم از پلاستیکی و گیاهی استفاده کرد. این شیوه، علاوه بر حفظ سلامت انسان، مانع از آسیب‌رساندن به محیط‌زیست هم می‌شود.

لزوم آگاه‌سازی‌ گسترده 

حدود یک دهه است که فعالان و کارشناسان محیط‌زیست، جامعه را به استفاده‌نکردن از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی حساس کرده‌اند. با وجود این‌ و به‌رغم اطلاع‌رسانی همچنان این ظروف مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی در چند سال اخیر، ‌به جز توزیع غذای نذری، در مهمانی‌های خانوادگی نیز ازاین ظروف استفاده ‌می‌شود. عبیری گلپایگانی اما معتقد است: اگر فعالان محیط‌زیست در این چند سال اقدامی برای آگاه‌سازی‌ مردم انجام نمی‌دادند، میزان استفاده از ظروف یکبارمصرف پلاستیکی هم با افزایش چشمگیری رشد می‌کرد. او تأکید می‌کند که روند به‌کارگیری این ظروف، تا حدودی ثابت مانده و رشد چشمگیری در چند سال اخیر نداشته است. احمد‌زاده اما معتقد است: اگر هم تغییری داشته، آنقدرها محسوس نبوده چرا‌که همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فعال محیط‌زیست تأکید می‌کند:‌ لازم است مسئولان با هماهنگی بیشتری عمل کرده و مردم و بانیان اصلی اعطای نذورات را از مضرات ظروف یکبارمصرف پلاستیکی کاملا آگاه کنند. عبیری گلپایگانی هم می‌گوید: متأسفانه مردم به استفاده از این ظروف عادت کرده‌اند چراکه در بعضی موارد راحت‌تر است اما دیگر کسی به این مسئله توجه نمی‌کند که این ظروف بلای جان مردم و بلای محیط‌زیست است. برهمین اساس، باید جایگزین مناسبی برای این ظروف تعریف شود.