گریستن در این روزها عادی است

سمیرا مصطفی‌نژاد

گیلیس باربیه، عکاسی فرانسوی است که 15سال گذشته زندگی‌اش را در سفر گذرانده؛ سفر به 40کشور مختلف جهان از5 قاره. او در سال‌های 2007 و 2015، 2سفر به دور دنیا داشته‌ و از خاورمیانه، ‌آفریقا، آمریکای جنوبی و آسیا گذشته‌است. باربیه در وبلاگ خود، گرند اسکیپیدز (Grand escapades) از سفری که در‌ماه محرم به ایران داشته، به‌عنوان یکی از منحصر‌به‌فرد‌ترین سفرهایش یاد کرده‌ و با تأکید بر مهمانپذیری ایرانی‌ها، از وسعت مراسم سوگواری در شهرهای مختلف ایران، مانند مشهد، کاشان و یزد شگفت‌زده شده است. او می‌گوید: ایرانی‌ها تأکید بسیاری بر پیام صلح‌طلبی و مقاومتی دارند که در مراسم عاشورا نهفته ‌است.



وضعیت ایران در محرم

سفرم به ایران در سپتامبر سال2017 با سرعت زیادی برنامه‌ریزی شد، از این‌رو هیچ تصوری از آنچه در انتظارم بود یا آنچه قرار بود در مقدس‌ترین روزهای مسلمانان شیعه در ایران برایم رخ دهد، نداشتم. اگر قرار است در‌ماه محرم، ‌به‌ویژه تعطیلات تاسوعا و عاشورا به ایران سفر کنید، حتما این را درنظر داشته‌باشید که این روزها بر برنامه سفر شما تأثیری قابل توجه می‌گذارد. در طول 10روز اول محرم، تقریبا تمامی فعالیت‌ها به‌کندی صورت می‌گیرد و در روزهای تاسوعا و عاشورا، کل کشور تعطیل شده و تمامی فعالیت‌ها در آن متوقف می‌شود.

آغاز محرم در مشهد

برای آغاز‌ماه محرم، چه جایی بهتر از حرم مقدس امام‌رضا(ع) در مشهد؛شهری مقدس در ایران.جمعیت زیادی در نمازجمعه شرکت کردند؛ جمعیتی عظیم که همگی سیاه به تن داشتند، چشم‌انداز خارق‌العاده‌ای داشت.

محرم در بازار کاشان

بیشتر خیابان‌های بازار در کاشان را با پرچم‌های سیاه پوشانده‌ بودند، جنب و‌جوش کمی در خیابان‌ها دیده می‌شد و تعدادی از مغازه‌ها تعطیل بودند. در ساعات مختلف روز، هربار در نقاط مختلفی از بازار، مردم تجمع می‌کردند و در کنار هم دعا می‌خواندند. سطح احساسات در اینجا بسیار بالاست و اشک‌ریختن در این روزها رفتاری عادی است. در یکی از این تجمع‌ها، یکی از فروشندگان محلی از من دعوت کرد با آنها همراه شوم. در آنجا به من چای و غذا دادند و توانستم از مراسم‌شان عکاسی کنم؛ لحظات بسیار تأثیرگذار و تکان‌دهنده‌ای بود.

توصیف عاشورا

به‌نظر می‌آید که دولت و مقامات مذهبی در ایران علاقه زیادی دارند وقایع روز عاشورا، نقش آن در اسلام و تشیع و پیام صلح و پایداری‌ای که در آن نهفته ‌است را برای توریست‌ها توضیح دهند. همچنین تأکید زیادی بر نقش سوگواری و گریستن وجود دارد، می‌گویند گریه روح را پاکسازی می‌کند. در بسیاری از مکان‌های اصلی تجمع، روحانیان جوان به توریست‌ها خوشامد می‌گویند و پیشنهاد می‌دهند که واقعه عاشورا و پیام صلح و عشقی که در دل دارند را برایمان توضیح دهند. این مردان جوان، رفتاری بسیار دوستانه دارند، اطلاعات و دانش خوبی دارند و به خوبی انگلیسی صحبت می‌کنند و قدرت سخنوری بالایی دارند.

راهپیمایی عاشورا دراصفهان

روزهای هشتم و نهم محرم به اصفهان رسیدم و از آنجا که تقریبا همه‌جا تعطیل بود، محدودیت‌های زیادی داشتم اما همین موضوع به من فرصت داد تا در خیابان‌ها پرسه بزنم و به‌دنبال دسته‌های سوگواری بگردم. نیازی نبود راه زیادی بروم، چون یکی از اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین این دسته‌های راهپیمایی و سوگواری از سی و سه پل اصفهان، پل نمادینی که روی زاینده‌رود قرار دارد، شروع می‌شد. در اصفهان نیز برخورد خوش و مهمانپذیری مردم من را شگفت‌زده کرد، به من اجازه می‌دادند هرقدر می‌خواهم عکس بگیرم، حتی یک روحانی حاضر شد برای یکی از عکس‌هایم ژست بگیرد. باری دیگر از من برای خوردن چای و شیرینی دعوت کردند و چندین بار از من خواسته شد تا با مردم عکس بگیرم.



مراسم عاشورا در اشکذر در نزدیکی یزد

روز دهم محرم به یزد رسیدم؛ درست صبح روز عاشورا و مجبور شدم برای این سفر یک تاکسی دربست اجاره کنم زیرا هیچ‌یک از وسایل حمل‌ونقل عمومی در 3 روز منتهی به عاشورا فعال نبود. اگرچه این سفر برنامه‌ریزی شده‌نبود، اما انتخابی عالی کرده‌بودم. مراسم سوگواری عاشورا در اشکذر، از بزرگ‌ترین مراسم عاشورایی است که در ایران برگزار می‌شود و تقریبا تمامی شبکه‌های تلویزیونی ایران نیز آن را پخش می‌کنند. همه‌چیز به شکلی کامل برنامه‌ریزی شده‌بود: تورهای رایگان برای توریست‌های خارجی، راهنماهای انگلیسی زبان، غذا و مکانی عالی برای تماشای مراسم سوگواری عاشورا.

خب من تنها توریست آنجا نبودم. 3 اتوبوس توریست خارجی دیگر در آنجا حضور داشتند که پس از پایان مراسم، نماینده یزد از ما دعوت کرد و در سخنرانی کوتاهش حضور در ایران را خوشامد گفت و درباره عاشورا و پیام آزادی‌طلبانه آن توضیحاتی داد و باری دیگر بر تروریست نبودن ایرانی‌ها و صلح‌طلب بودن آنها تأکید کرد. مراسم به‌خودی خود بسیار دیدنی بود. با دعا یا نماز آغاز می‌شد، ‌گروهی بزرگ از افراد مشکی‌پوش که تعدادی از آنها سربند‌های سبزی بسته بودند، آوازی می‌خواندند و با ریتمی مشخص به سینه خود می‌کوبیدند و امام‌حسین(ع) را صدا می‌زدند. موضوع اصلی این مراسم، ‌نمایش شهادت امام حسین(ع) بود که در آن صدها هنرپیشه حضور دارند و از اسب و ‌شتر هم استفاده می‌شود و خیمه‌هایی بزرگ که در نهایت، سوزانده می‌شوند؛ صحنه‌هایی حیرت‌آور بود. در نهایت، مراسم با دعا و نماز به پایان رسید و مردم نخلی بزرگ را به دوش گرفته و ‌چرخاندند، بعد دوباره دعا ‌خواندند و نخل را باری دیگر ‌چرخاندند و این روند برای مدتی ادامه داشت.