خرید و فروش اسکناسی ارز در صرافی‌ها آزاد شد

بانک مرکزی با صدور یک دستور جدید ارزی دیگر به صرافی‌های مجاز، اجازه خرید و فروش ارزهای خارجی را به‌صورت اسکناس صادر کرد، بلکه جلوی افزایش قیمت‌ها برای عرضه و تقاضای فیزیکی گرفته شود.
به گزارش همشهری، این تصمیم با هدف ساماندهی و مدیریت بازار ارز گرفته شده و صرافی‌های مجاز می‌توانند ارزهای خریداری‌شده در سطح بازار و همچنین ارز خریداری‌شده صادرکنندگان در سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی (نیما) را به‌صورت اسکناس در بازار عرضه کرده و به دادوستد آن اقدام کنند.

اما پرسش اصلی این است که چرا بانک مرکزی چنین تصمیمی گرفته و آیا اجرای آن در صرافی‌ها می‌تواند از نوسان شدید قیمت ارز در بازار جلوگیری کند؟ پیش از این بانک مرکزی به بانک‌ها اجازه داده بود تا بخشی از نیازهای ارزی خدماتی را پوشش دهند و با اجرای سیاست جدید ارزی این ماموریت به صرافی‌هایی واگذار شد که از نظر بانک مرکزی مجاز شناخته می‌شوند، اما مشکل این بود که صرافی‌ها از چه کانالی به تقاضای ارزی بخش خدمات باید پاسخ دهند؛ 2گزینه پیش رو، یکی اجازه دادن به صادرکنندگان به‌ویژه مجتمع‌های پتروشیمی و فولادی برای فروش بخشی از ارز صادراتی‌شان در بازار آزاد برای تقاضاهای فیزیکی و اسکناس ارز بود و گزینه دوم، اجازه دادن به صرافی‌ها برای خرید ارز از سامانه نیما و فروش آن به‌صورت اسکناس.
تدبیر جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد گزینه دوم انتخاب شده و هنوز اجازه‌ای به صادرکنندگان برای فروش بخشی از ارز صادراتی خود به‌صورت اسکناس داده نشده است، مشکل اصلی اینجاست که آیا صرافی‌ها حاضر به خرید و فروش اسکناس از کانال جدید می‌شوند یا خیر. به‌ویژه اینکه اکثر صرافی‌های مجاز هنوز دسترسی و آشنایی کافی با ثبت درخواست خرید ارز از مسیر سامانه نیما ندارند و از سوی دیگر نگران تبعات احتمالی آینده و حساب‌کشی از خرید و فروش‌شان هستند.

صرافی‌ها زیر ذره‌بین
سیاست نظارتی بانک مرکزی برای کنترل خرید و فروش ارز، زیر ذره‌بین قراردادن داد و ستدهای ارزی صرافی‌هاست، زیرا سیاستگذار ارزی نمی‌خواهد از کانال جدید برای خرید و فروش ارز به‌صورت اسکناس به تقاضاهای سفته‌بازی پاسخ داده شود. مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی دیروز با تأکید بر اینکه تاکنون روند معاملات در سامانه نیما رو به رشد بوده، گفت: برخی مصارف خدماتی نیز وجود دارند که پیش‌بینی‌های لازم انجام شده و نکته مهم بررسی روند بازار و تفکیک بازار نقدی و غیرنقدی از یکدیگر است.

مهدی کسرائی‌پور با اشاره به اینکه روز سه‌شنبه به بانک‌ها به‌صورت رسمی اعلام شد می‌توانند ارز نقد بیاورند، ادامه داد: در بازار نقدی انگیزه‌های زیادی ازجمله سفته‌بازی، احتیاطی یا نیازهای واقعی مثل دانشجویی و دارویی وجود دارد که بانک مرکزی به بانک‌ها و صرافی‌ها اعلام کرده رأسا می‌توانند نسبت به ورود اسکناس ارز و تأمین نیازهای مردم اقدام کنند.

او تأکید کرد: جلساتی میان بانک‌ها، بانک مرکزی و کانون صرافان در حال برگزاری است تا نیازهای واقعی رصد و راه‌حلی برای پاسخگویی به این نیازها ارائه شود، البته فقط نیازهای واقعی نه تقاضا با انگیزه سفته‌بازی.
این مقام بانک مرکزی با تأکید بر اینکه سامانه نیما با استقبال خوبی مواجه شده است، گفت: دیروز رکورد عرضه ارز صادرکنندگان غیرنفتی با ۷۸میلیون یورو و نرخ میانگین ۸۹۰۰تومان زده شد. کسرائی‌پور درباره تمهیدات بانک مرکزی برای رفع نیاز متقاضیان واقعی بازار گفت: نیازهای واقعی ازجمله کالاهای اولیه و ماشین‌آلات ازمسیر سامانه نیما قابل تأمین است و مشکلی از این جهت وجود ندارد.

سامانه‌ای برای شفافیت بیشتر
خبر مهم دیگر اینکه دیروز سرانجام سامانه جدید انتشار گزارش خرید و فروش ارز در سامانه نیما رونمایی شد که می‌تواند یک گام به سمت شفافیت بیشتر از حیث میزان معاملات ارزی جهت مصارف تجاری و همچنین آگاهی مردم از قیمت خرید و فروش ارز باشد. البته در این سامانه تنها میزان معاملات یورویی و قیمت آن از 16مردادماه به بعد منعکس می‌شود و باید دید آیا اطلاعات خرید و فروش سایر ارزهای خارجی هم در این سامانه منتشر خواهد شد یا خیر.
بر اساس سامانه جدید، از 16مردادماه تا 13شهریورماه امسال 894هزار و 340میلیون یورو معاملات خرید ارز به ثبت رسیده، در حالی‌که میزان ارز فروخته‌شده بر اساس سامانه نیما در این مدت 995هزار و 350میلیارد یورو برآورد شده که نشان از افزایش عرضه نسبت به تقاضا دارد. هرچند قضاوت درباره اثربخشی بخشنامه جدید ارزی بانک مرکزی و همچنین رونمایی از جزئیات معاملات ارزی برای نیازهای تجاری زود است، اما دست‌کم کاهش سرعت افزایش قیمت ارزهای خارجی در بازار آزاد که عمدتا براساس نیازهای سرمایه‌گذاری و انتظارات روانی شکل گرفته، در روز گذشته محسوس بود؛ به‌نحوی که جلوی رکوردشکنی بیشتر دلار و یورو در بازار گرفته شد. ولیکن باید دید از هفته آینده بازار ارز چه نوسانی را تجربه خواهد کرد. شکاف 2هزار تومانی بین قیمت خرید و فروش دلار آمریکا براساس سامانه سنا که میانگین قیمت معاملات در صرافی‌های مجاز را نشان می‌دهد، به‌نظر گویای این واقعیت است که صرافی‌ها هر دلار را دیروز به قیمت 7765تومان می‌خریدند و آن را به قیمت 9767تومان می‌فروختند؛ در حالی که معاملات لفظی و فردایی در سطح خیابان و البته برخی صرافی‌ها نشان می‌دهد که ارزش هر یورو به بالای 16هزار تومان و هر دلار آمریکا به 15هزار تومان رسیده است.

ادامه هیجان در بازار ارز
روند صعودی قیمت دلار در مبادلات دیروز هم به‌صورت هیجانی ادامه یافت و حتی به مرز 15هزار تومان رسید، اما در پایان ساعات روز با کاهش مواجه شد و در محدوده 14هزار تومان مورد مبادله قرار گرفت. به ‌نظر می‌رسد طبق انتظارهای قبلی دلار به سقف قیمت تکنیکالی‌اش برخورد کرده و احتمال افتی محدود برای یک دوره کوتاه وجود دارد.

به گزارش همشهری، در فقدان یک بازار متشکل ارزی که بر مبنای آن مشخص باشد حجم عرضه و تقاضا چقدر است و کشف قیمت بر چه اساسی تعیین می‌شود، دیروز هم قیمت دلار با رشد مواجه شد و به نگرانی فعالان اقتصادی اضافه کرد. در چنین شرایطی انتقاد اصلی کارشناسان این است که قیمت واقعی دلار را در بازار تعداد محدودی از معاملات تعیین می‌کند که شاید کمتر از 10درصد از کل معاملات باشد. این روزها، یک بازار کوچک که بخش عمده عرضه و تقاضا در مقابل هم قرار نمی‌گیرد تا قیمت نهایی به‌صورت واقعی کشف شود، افسار بازار ارز را در اختیار گرفته و دولت هم تاکنون تدبیری در این‌باره نیندیشیده است.  البته از یک ‌ماه پیش سامانه نیما تأسیس شده که در آن حواله‌های ارزی میان صادرکننده‌ها و واردکننده‌ها مورد دادوستد قرار می‌گیرد، اما این سامانه هنوز نتوانسته به التهاب بازار کمکی کند، زیرا در این سامانه هم عرضه و تقاضای کل در مقابل یکدیگر نیستند و از سوی دیگر محدودیت‌های زیادی برای تعیین نرخ و همینطور ثبت سفارش خرید اعمال می‌شود. به بیان دیگر اگرچه صادر کننده‌ها می‌توانند ارز حاصل از صادرات‌شان را در این بازار عرضه کنند، اما چون همه متقاضیان در این بازار حضور ندارند قیمت به‌درستی کشف نمی‌شود. در واقع فقط کسانی می‌توانند در این سامانه به خرید ارز اقدام کنند که از قبل کالای خود را ثبت سفارش کرده باشند؛ یعنی همه متقاضیان ارز به‌ویژه متقاضیانی که در بخش خدمات فعالیت می‌کنند نمی‌توانند نیاز‌های ارزی‌شان را از سامانه نیما برآورده کنند؛ در عین حال این سامانه عمدتا به مبادلات یورو و ثبت سفارش کالا اختصاص دارد. با این شرایط و در فقدان یک بازار متشکل و کارا که قیمت‌ها به‌صورت واقعی کشف و اطلاع‌رسانی شود قیمت دلار دیروز هم روند رو به رشدش را در کف بازار دنبال کرد و ارزش هر دلار آمریکا در ابتدای صبح با یک جهش به 14200 تومان و سپس به 15هزارتومان رسید؛ با وجود اینکه میانگین قیمت در اواخر ظهر و پایان عصر به 14هزارتومان رسید، اما همچنان برخی خبر‌ها نشان از روند رو به رشد قیمت دلار داشت. با این حال از نظر تکنیکال شاخص دلار به سقف کانال صعودی‌اش برخورده کرده و به‌نظر می‌رسد دست‌کم در کوتاه‌مدت قیمت دلار با یک روند نزولی میان‌مدت مواجه شود؛ به‌ویژه آنکه روز گذشته بانک مرکزی هم اعلام کرد صرافی‌ها مجاز به عرضه اسکناس در بازار هستند. در چنین شرایطی انتظار می‌رود دست‌کم در میان‌مدت قدری از التهاب بازار کم شود اما تحلیلگران هشدار می‌دهند چنانچه مکانیسم‌های درستی در عرصه اقتصادی و سیاسی به‌کار گرفته نشود رشد قیمت‌ها همچنان ادامه می‌یابد و فضای تیره‌ای را در اقتصاد به جا می‌گذارد.