روزگار بی‌رونق « مینا»

مریم ابراهیمی دینانی|  اصفهان - خبرنگار :

میناکاری هنر جذاب و زیبایی است که در اصفهان حرف اول را می‌زند. گرچه این روزها کپی کردن طرح روی بشقاب‌ها و گلدان‌ها از کیفیت کار کاسته است، هنوز هم این هنر خریدار زیادی دارد. هنر میناکاری مثل هنر نقره‌کاری در سبد ازدواج ایرانی قرار گرفته و ویترین زوج‌ها از این هنری که دارای ارزش افزوده است، پر شده.
این هنر اصیل اصفهانی، اگر با دقت و ظرافت طراحی و تولید شود، مشتریان خارجی زیادی دارد و می‌توان با تبلیغات و بازاریابی، بازار خوبی برایش ایجاد کرد، به شرط آن‌که بازار هدف را خوب بشناسیم. 

«حسین ملکی» یکی از هنرمندان میناکار، با اشاره به گرانی دلار و نوسانات بازار می‌گوید: مثل هر صنف و شغل دیگری که تحث تاثیر بحران اقتصادی قرار گرفته، هنر میناکاری هم با بحران مواجه شده است.
وی می‌افزاید: رنگ و لعاب مینا بسیار گران شده و از 9 هزار تومان به 30 هزار تومان رسیده است که با این اوصاف، باید قیمت را هم موقع فروش بالا ببریم و در‌این صورت مشتری نخواهیم داشت. ملکی ادامه می‌دهد: تهیه رنگ و لعاب ما از کشور ترکیه است و الان نمی‌توان با این نوسانات دلار به قیمت مناسب این مواد را تهیه کرد. ما تنها یک لعاب‌ساز در مشهد داشتیم که آن هم به دلیل کیفیت پایین تعطیل شد و حالا مجبوریم از کشور ترکیه مواد اولیه را تهیه کنیم و در حال حاضر با مشکل مواجه شده‌ایم.


کیفیت پایین با کمیت بالا

یک هنرمند میناکار و استاد دانشگاه هنر می‌گوید: هنر میناکاری زیبا است و مورد استقبال مشتریان داخلی و خارجی قرار دارد. بنابراین تعداد کسانی که وارد این وادی هنر می‌شوند بسیار زیادند. اما برخی فقط به جنبه مصرفی و فروش آن فکر می‌کنند. به همین دلیل به جای این‌که این هنر را اصولی یاد بگیرند، به کپی کردن طرح روی بشقاب‌ها و گلدان‌ها اکتفا می‌کنند و به سرعت یک بشقاب را تهیه و به بازار روانه می‌کنند تا به درآمدزایی برسند.
«غلامعلی فیض‌اللهی» ادامه می‌دهد: این روزها کیفیت را پایین آورده‌اند و کمیت را بالا برده‌اند. اصالت هنر را نشانه گرفته‌اند و این باعث می‌شود که آبروی هنر اصفهان زیر سوال برود.

وی می‌افزاید: رقابت ناسالم باعث رشد قارچ‌گونه کارگاه‌های کوچک با کیفیت بسیار پایین شده است و اصلا به این فکر نمی‌کنند وقتی گردشگر خارجی این کار هنری را بخرد و بعدا با کیفیت نامطلوب آن مواجه شود، چه تاثیر بدی بر نام و آوازه هنر ایرانی می‌گذارد. عده‌ای دوره‌های فشرده 2- 3ماهه می‌گذرانند و با طرح و نقشی بی‌کیفیت و بدون زیرساخت، کاردستی خود را روانه بازار می‌کنند و به عنوان هنر می‌فروشند.
فیض‌اللهی ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات حوزه هنر میناکاری این است که همان طرح‌های اسلیمی و ختایی که از سال‌ها پیش استفاده می‌شده هنوز هم استفاده می‌شود. آنها را روی برگه‌هایی کپی می‌کنند و سال‌هاست که از خلاقیت و نوآوری در این هنر استفاده نشده. این استاد دانشگاه هنر می‌گوید: در این عرصه می‌توان از طرح‌هایی مثل گل و مرغ ختایی و با استفاده از آبرنگ و رنگ روغن فروش را بالا برد. وی ادامه می‌دهد: به ازای هر گردشگر 6 شغل ایجاد می‌شود، اما انتظار می‌رود که ورود گردشگر به کشور بیش از اینها مورد توجه قرار بگیرد، چراکه بدون شک صنایع دستی هم در این میان، رونق زیادی می‌گیرد.


 بازار بدون تقاضا

اما این روزها اگر سری به میدان نقش جهان بزنیم، تنها طرح های اسلیمی را می بینیم که یک هنرمند با سرعت آن را می سازد تا در بازار به فروش برسد.
گویی عرضه و تقاضا دیگر با هم نمی‌خواند و تکراری بودن طرح‌ها و نبود خلاقیت در کار مسئله مهمی است که هنرمند و صنعتگر باید به آن توجه کنند.

«مهدی ختایی» هنرمند میناکار، نیز مثل تمامی هنرمندان، رونق هنر را در رفت و آمد بیش از پیش گردشگر می‌داند و می‌گوید: مگر می‌شود گردشگری در آن سوی دنیا نام ایران را بشنود، اما اصفهان برایش تداعی نشود؟ اصفهان به عنوان شهر صنایع دستی در کل دنیا زبانزد است، اما وقتی سری به میدان نقش جهان می‌زنیم، شاهد هستیم که برخی از غرفه‌های میدان شیرینی‌فروشی یا عروسک‌فروشی شده و یا در آن گز و بستنی می‌فروشند که این در شان میدان تاریخی نقش جهان نیست. وی می‌افزاید: ما در دنیا جزو 11 کشوری هستیم که جاذبه‌های گردشگری داریم، اما با وجود فردوسی در مشهد، سعدی و حافظ در شیراز و جاذبه‌های تاریخی در اصفهان و سایر شهرهای کشور، ورود این تعداد گردشگر در شان این همه جاذبه گردشگری نیست و این مسئله مهمی است که باید حل شود تا صنایع دستی هم رونق بگیرد و بیکاری را ریشه‌کن کند. ختایی خواستار آن شد تا مغازه‌های خالی ارگ جهان‌نما را مدتی در اختیار هنرمندان قرار بدهند تا هنرمند بتواند با خیال راحت، به تولید و فروش برسد و هنرش را رونق ببخشد.


تمرکز بر صنایع دستی 

زمان جنگ عثمانی‌ها با اصفهان در عهد صفوی، هزینه جنگ را زری‌بافان اصفهان می‌دادند؛ یعنی این‌که هنرها همه صنعت بود و محل درآمدزایی غیرنفتی. صنایع دستی ظرفیت عظیمی است برای به‌کارگیری جوانان و از بین بردن بیکاری، آن هم در کشوری که از تنوع شگفت‌انگیز صنایع دستی برخوردار است. اما این امر مهم، تدبیر و حمایت دولت را می‌طلبد. کافی است بازار هدف از سوی دولت شناسایی و از هنرمند حمایت شود تا به اهداف مهم درآمدزایی غیرنفتی دست یابیم.
در اصفهان 3500 نفر در 220 کارگاه میناکاری مشغول به کار هستند. این در حالی است که جوانان جویای کار بهترین نیرو برای خلق هنر و در نتیجه صادرات آن هستند و در نهایت کشور به درآمد غیرنفتی خواهد رسید؛ موضوع مهمی که مورد توجه مسئولان نیست. می‌توان با یک حساب سرانگشتی، به این نتیجه رسید که 260 هنر اصیل ایرانی می‌تواند چه جمعیت عظیمی از جوانان این کشور را بر سر سفره نان بنشاند و چه درآمدی به جیب دولت وارد کند.