روستای خلوت؛ فرصت یا تهدید

 علی حبیبی| روزنامه‌نگار:

جمعیت روستایی گیلان به بیش از 53درصد رسیده که نسبت به جمعیت متوسط کشوری بالاتر است؛ این در‌حالی است ‌که بنا بر آمارها، نسبت جمعیت روستایی کشور در سال 1335، 70درصد و شهری 30درصد بوده است. 
کاهش جمعیت روستایی در استان به عنوان محل تولید محصولات مختلف چه تهدیدهایی به همراه دارد و چرا در این مدت جمعیت روستاهای کشور رو به کاهش گذاشته است؟ 
گیلان استانی کشاورزی و پس از آن گردشگری است که ظرفیت‌های دیگری هم دارد. در دهه‌های گذشته میزان مهاجرت از این استان فزونی یافته و شاید مهم‌ترین علت آن بیکاری باشد. 

گیلان هرچند استانی حاصلخیز محسوب می‌شود، اما با محدودیت زمین مواجه است. گیلان فارغ از جنبه‌های ظاهری، جذابیت زیادی برای کشاورزی و تولید ندارد. این‌که جاذبه‌های روستاهای گیلان به اندازه‌ای نیست که جمعیت را در خود حفظ کند، دلایل مختلفی دارد که به صرفه نبودن کشاورزی، گران بودن هزینه‌های کاشت، داشت و برداشت محصول، هزینه فایده، مزیت نسبی و کوچک شدن اراضی از جمله آن‌هاست.
 گیلان دارای 2754آبادی است که از این تعداد، 2434روستا دارای سکنه و 320 آبادی بدون سکنه است. 
«محمد هادی‌نژاد» کارشناس اجتماعی می‌گوید که نبود برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار روستا، توزیع ناعادلانه خدمات و امکانات و منابع، نبود سرمایه‌گذاری پایدار در کشاورزی، خدمات و صنعت و فراهم نبودن بازار کار برای ساکنان آسیب‌پذیر روستا از دلایل مهاجرت به شهرهاست.

در سال‌های اخیر ساخت‌و‌ساز در برخی روستاها افزایش یافته، ولی مربوط به گردشگران دارای اقامت موقت در روستاهاست. 
کمبود امکانات بهداشتی، آموزشی، فرهنگی، ورزشی و رفاهی از دلایل ترک روستا و روی آوردن به شهر است. امکانات ضعیف مراکز بهداشت، نبود بانک یا یک دستگاه خودپرداز، نداشتن سالن ورزشی، نبود پل عابر پیاده، وجود مرغداری نزدیک محل سکونت اهالی و گرانی آب آشامیدنی تامین‌شده از محل آب شیرین‌کن از مشکلات روستاهاست. برخی تعطیلی بخش عمده‌ای از مشاغل روستایی همچون کشاورزی، دامپروری، شیلات و صنایع دستی را موجب کوچ اجباری روستاییان به کلانشهرها می‌دانند؛ در‌حالی‌که اجرای فعالیت‌های عمرانی، افزایش درآمد و در نتیجه بهبود معیشت روستاییان، ایجاد اشتغال در روستاها، توجه به دو محصول عمده تولیدی استان (برنج و چای)، افزایش نرخ خرید تضمینی و کنترل واردات باعث کندی سرعت مهاجرت روستاییان به شهرها، تثبیت جمعیت روستاها و گاه مهاجرت معکوس شده است.

از برنامه‌های مهم استان برای ایجاد اشتغال در روستاها می‌توان از توسعه صنایع دستی متنوع، انجام کشت دوم در شالیزارها، اشتغال خانگی و خرد، احیا و توسعه تولید پیله ابریشم، توسعه فضاهای گردشگری روستایی و بوم‌گردی و ایجاد واحدهای صنعتی کوچک در روستاها با مشارکت روستاییان نام برد. ایجاد طرح‌های بوم‌گردی، قالیبافی، پرورش ماهی، پرورش زالو، تولید و بسته‌بندی سبزی‌های محلی، رستوران سنتی، توسعه واحد تولید شمع و لوازم تزیینی مستقر در روستاها با تسهیلات قرض‌الحسنه از راه‌های افزایش اشتغال است.
ترویج شیوه‌های نوین به‌زراعی و ارائه تسهیلات مناسب به تولیدکنندگان محصولات کشاورزی، ایجاد صنایع کوچک متناسب با ظرفیت منطقه از مواردی است که می‌تواند موجب حفظ جمعیت روستایی به عنوان تولیدکننده اصلی محصولات کشاورزی و مواد غذایی شود.