قهرمانان کنسرت

شبنم سید مجیدی

شاید میان اهالی موسیقی درباره اینکه چه‌کسی نخستین کنسرت پاپ را بعد از انقلاب اسلامی در ایران برگزار کرده، نظر واحدی وجود نداشته باشد اما بی‌شک درباره اینکه اوج کنسرت‌گذاری در سال‌های بعد از جنگ تحمیلی مربوط به چه زمانی و چه افرادی بوده، اتفاق نظر بیشتری حاکم است. می‌توان علیرضا عصار، خشایار اعتمادی، شادمهر عقیلی، محمد اصفهانی، ناصرعبداللهی و چند خواننده دیگر را ترویج‌دهندگان موسیقی پاپ از اواخر دهه 70 و اوج آن در دهه 80 دانست. رکورد بیشترین برگزاری کنسرت نیز در همین دوره شکسته شد.

رسمیت‌دادن به موسیقی پاپ

کـمی به عــقـب‌تر برگردیم؛ زمانــی کـه هـنوز از کنسرت‌های پاپ خبری نبود. در سال‌های بعد از انقلاب و دهه 60 ، موسیقی سنتی، یکه‌تاز بی‌رقیب موسیقی ایران بود. اما از اوایل دهه 70 به‌تدریج با آمدن نسل جدید نوجوانان و انفجار جمعیتی، نیازهای دیگری شکل گرفت. در آن زمان فعالان موسیقی پاپ و خواننده‌های این سبک به شکل زیرزمینی فعالیت می‌کردند. البته در همین دوره پیشکسوتانی چون بیژن خاوری، بیژن بیژنی و همایون‌فال نیز تلفیقی از پاپ و کلاسیک را کار می‌کردند اما چیزی به‌عنوان موسیقی پاپ ایرانی هنوز به رسمیت شناخته نمی‌شد.

در سال 73 صدا و سیما با پخش ترانه‌هایی از خشایار اعتمادی و چند خواننده جوان پاپ دیگر، مقدمه‌ای برای رسمیت‌بخشیدن به این نوع موسیقی فراهم کرد. رفته‌رفته موسیقی پاپ به شکل رسمی مورد قبول سیاستگذاران فرهنگی قرار گرفت و میان مردم هم پذیرفته شد.

این موسیقی در ابتدای راه بود و کار سختی در پیش داشت؛ تقریباً باید با موسیقی آن طرف آبی و به‌اصطلاح لس‌آنجلسی رقابت می‌کرد. در آن سال‌ها، برگزاری کنسرت هم کار سختی بود. تا یک کنسرت مجوز می‌گرفت باید از فیلترهای مختلفی رد می‌شد که به‌مراتب سخت‌تر از امروز بود.

نسل اول موسیقی پاپ

وقتی تلویزیون آغوش خود را روی موسیقی پاپ گشود، نشان داد که این سبک موسیقی در جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شده است و همین مقدمه‌ای بود برای مجوزگرفتن آلبوم‌ها و برگزاری کنسرت‌ها. درباره اینکه چه‌کسی نخستین آلبوم را منتشر کرد اتفاق‌نظر وجود ندارد. عده ای می‌گویند خشایار اعتمادی با آلبوم «دلشوره» نخستین خواننده دارای مجوز است و گروهی دیگر این عنوان را به محمد اصفهانی با آلبوم «حسرت» می‌دهند. اما در هرحال موضوعی که صحت دارد این است که خشایار اعتمادی، سعید شهروز، شادمهر عقیلی، محمد اصفهانی، علیرضا عصار و گروه آریان از نخستین پاپ خوان‌هایی بودند که در سال‌های 77 و 78 پروانه کار دریافت کردند. حسین زمان، قاسم افشار، ناصر عبداللهی و مانی رهنما، از دیگر خوانندگان پاپ این دوره بودند. موج برگزاری کنسرت‌ها نیز در همین دوران، یعنی از سال 78 آغاز شد.

در مورد زمان برگزاری نخستین کنسرت نیز اختلاف‌نظر وجود دارد. بعضی منابع غیررسمی می‌گویند نخستین کنسرت موسیقی پاپ ایرانی بعد از انقلاب را مهرداد کاظمی در سال 67 برگزار کرد و بعضی دیگر می‌گویند داریوش خواجه‌نوری در سال 68 نخستین کنسرت را گذاشت. اما محسن رجب‌پور- تهیه‌کننده موسیقی- می‌گوید: نخستین کنسرت به‌معنای واقعی را خشایار اعتمادی در سال 78 برگزار کرد. او معتقد است که یک اجرای کوچک یا صرفا اجرای چند برنامه محدود را نمی‌شود کنسرت دانست.او می‌گوید: برگزاری کنسرت به‌معنای واقعی کلمه با اجراهای متعدد و متوالی از سال 78 آغاز شد.

رکوردداران دهه 70

علیرضا عصار از خوانندگان نسل اول پاپ ایران با برگزاری 28کنسرت متوالی در تهران، رکورددار برگزاری کنسرت در طول تاریخ موسیقی پاپ ایران است. گروه آریان هم فعالیت خود را از سال 78 آغاز و با آلبوم« گل آفتاب‌گردون» گل کرد. این گروه تا 15سال در کورس اجرا روی صحنه باقی ماند و از این نظر، یکی دیگر از صاحب رکوردهای این دوره به‌شمار می‌آید.

در سوی دیگر ماجرا محمد اصفهانی قرار داشت. آلبوم حسرت اصفهانی حدود یک‌میلیون و 500‌هزار کاست فروش کرد و 100هزار نسخه هم CD این آلبوم فروش داشت.حسن رجب‌‌پور درباره این نسل از خوانندگان پاپ ایران می‌گوید: بی‌شک محمد اصفهانی، علیرضا عصار و گروه آریان 3‌ ضلع اصلی مثلث موسیقی و کنسرت‌های پاپ را شکل می‌دادند. ناصر عبداللهی و محمد خاکپور، ستاره‌های دیگر پاپ ایران بودند که از نظر محبوبیت در رده‌های بعدی قرار داشتند.‌اما تب این نسل از خوانندگان نیز به مرور زمان و با تغییر ذائقه مخاطبان فروکش کرد.

نسل دوم خوانندگان پاپ

در دوره‌ای، موسیقی پاپ باز هم به محاق رفت. علیرضا عصار، دیگر کنسرت اجرا نکرد، عقیلی از ایران رفت، اصفهانی مثل قبل مخاطب نداشت و تلویزیون نیز تا حدودی از موسیقی پاپ رویگردان شده بود. با این حال طولی نکشید که از اواسط دهه 80 نسل دیگری از خوانندگان پاپ سربرآوردند.

احسان خواجه‌امیری که کار خود را از سال 84 آغاز کرد در این دوره در صدر برگزارکنندگان کنسرت و محبوبیت قرار داشت. این قهرمان نسل‌دوم خوانندگان پاپ، نخستین کنسرت خود را در سال 84 و در جزیره کیش برگزار کرد. خواجه‌امیری آن‌قدر محبوبیت یافت که کنسرتش در سال ۸۶ در 7 اجرا در تالار وزارت کشور تهران مورد استقبال قرار گرفت. بعد از خواجه امیری، محسن یگانه و رضاصادقی به‌ترتیب رکوردداران برگزاری کنسرت در این دوره به‌شمار می‌آمدند.


نسل رکوردشکنی‌های جدید

به‌نظر می‌رسد با شروع دهه 90 نیز موسیقی پاپ ایران پوست‌اندازی دیگری کرد. با آنکه خواننده‌های دهه پیشین همچنان فعالیت خود را در یک جاده صاف و بدون فراز و فرود به آرامی ادامه می‌دادند، موسیقی پاپ با سرعت بیشتری پا به پای تغییر ذائقه مردم، حرکت کرد . برای مثال در اوایل این دهه سیروان خسروی رکورددار کنسرت‌های پرمخاطب بود. مازیار فلاحی در سال   95رکورد 20سانس اجرای کنسرت متوالی را دارد. محسن یگانه در اردیبهشت 96، 4 شب و 8 سانس کنسرت برگزار کرد. یگانه رکورد دیگری هم به جا گذاشت. او در پاییز96 توانست ظرفیت ۷۱۰۰نفره سالن بزرگ مایکروسافت را در آمریکا پر کند تا رکوردی جالب توجه در دومین دهه از فعالیتش به جای بگذارد؛ این در حالی است که فقط 2خواننده آمریکایی پیش از او توانستند ظرفیت این سالن را پر کنند.

اما از میان نسل جدید خوانندگان حامد همایون مانند صائقه وارد شد. او که کار خود را از سال 95 آغاز کرد توانست در سال 96 رکورد برگزاری بیشترین کنسرت‌های غیرمتوالی را از آن خود کند. گفته می‌شود او با برگزاری 230 کنسرت در 6‌ماه نخست سال 96 که 50 اجرای آن در تهران بوده، رکورددار برپایی کنسرت در ایران و حتی جهان است. اما تب حامد همایون نیز به سرعت فروکش کرد و جای خود را به دیگر خوانندگان این نسل داد.

در برهه‌ای بعد از حامد همایون، خوانندگانی مثل بهنام بانی و آرش و مسیح نیز از پرمخاطب‌ترین پاپ‌خوان‌های ایران بودند که کنسرت‌هایشان بیشترین مخاطب را داشت و هزاران نفر را روانه سالن‌های اجرا می‌کرد. اما در ادامه مسیر این دهه، این روزها حمید هیراد رکورددار فروش بلیت کنسرت است. این خواننده جوان که بهار امسال نخستین کنسرت رسمی خود را در سالن میلاد تهران روی صحنه برد، توانست در مدت زمان 30دقیقه، 8هزار بلیت بفروشد و رکورد فروش بلیت کنسرت در فاصله زمانی اندک را به‌خود اختصاص دهد.

شور جوانی و موسیقی

موسیقی پاپ ایران وارد دهه چهارم فعالیت خود شده است. همانطور که پیداست این دهه، دهه رکوردشکنی‌های پیاپی است. طی‌کردن مسیر اوج و فرود میان خوانندگان سرعت بیشتری گرفته، سن خوانندگان پایین آمده و خیلی از آنها حتی از نوجوانی بدون اینکه هیچ پیش‌نیازی برای خلق اثر هنری داشته باشند، پا به عرصه می‌گذارند و به لطف تکنولوژی و استودیوهای خانگی در کوتاه‌ترین زمان ممکن و در اوج جوانی، شور و احساسات ترانه‌های خود را می‌سازند و روانه بازار می‌کنند. همین‌ها باعث می‌شود مخاطبان آنها نیز اغلب از سنین کم و با همان حال و هوا باشند. وقتی نقطه‌قوت این خوانندگان یعنی شور و احساسات جوانی بعد از چند آلبوم از دست می‌رود، مخاطبان نیز به سوی خواننده‌ای دیگر متمایل می‌شوند و این چرخه ادامه دارد و هر روز سرعت بیشتری می‌گیرد.

*با شروع دهه‌90 موسیقی پاپ ایران پوست‌اندازی دیگری کرد. با آنکه خواننده‌های دهه پیشین همچنان فعالیت خود را در یک جاده صاف و بدون فراز و فرود به آرامی ادامه می‌دادند ، موسیقی پاپ با سرعت بیشتری پا به پای تغییر ذائقه مردم، حرکت کرد وخوانندگانی چون شهرام شکوهی، مهدی یراحی، مرتضی پاشایی، سامان جلیلی، مهدی احمدوند و زانیار خسروی روی کار آمدند