تنویر افکار با سنجشگری اخبار

فرامرز قره‌باغی/ نویسنده و روزنامه‌نگار
با گسترده‌تر شدن امکانات ارتباطی و به‌تبع آن انتقال روزافزون اطلاعات، روز به روز بر تعداد و فعالیت «شهروند - خبرنگاران» افزوده می‌شود. تنوع سلیقه‌ها و نیازهای خبری، سهل‌الوصول و بی‌هزینه بودن ارتباطات از طریق رایانه و موبایل و پاسخگو نبودن ارسال‌کنندگان اخبار و اطلاعات به هیچ مرجع و نهادی - گرچه مجازات‌هایی برای تخلف در این زمینه لحاظ شده و هر از گاهی برخوردهایی صورت می‌گیرد - از مهم‌ترین دلایل این گستردگی و فراوانی است. نکته مهم در این میان می‌تواند به این شکل مطرح شود که با جذابیت این نوع اخبار و نیز ارزش و کارایی‌ای که می‌توانند داشته باشند آیا جایی برای اخلاق حرفه‌ای نیز در نظر گرفته شده است؟ مسلما پاسخ این سؤال منفی است؛ چراکه اصولا نمی‌توان کسی را که دست به ارسال یا هدایت این اخبار می‌زند خبرنگار حرفه‌ای دانست. درواقع به اشتراک گذاشتن اخبار در این چرخه نیاز به تخصص و مهارت ندارد. در تبادل این اطلاعات اگر شخصی خود را مقید به برخی اصول و قواعد اخلاقی بداند با تعریف خودش از چنین اخلاقی آن‌را رعایت خواهد کرد. صرف‌نظر از اخلاقی بودن یا نبودن اگر کارکردها را مدنظر قرار دهیم حاصل فعالیت هر شهروند خبرنگاری را می‌توان در 2حوزه مفید یا غیرمفید دسته‌بندی کرد؛ یعنی در یک‌سو انتشار آگاهانه اطلاعات درست و در دیگر سو انتشار اطلاعات شبه‌واقعی، مخلوط با واقعیت یا به‌طور کلی غیرواقعی و اطلاعاتی که به‌طور کلی موجب تنش و تشویش می‌شود. با این حساب آگاهی نقش پررنگی در این میان می‌یابد تا عامل انتشار خبر، ذهنی سنجشگر داشته باشد. همچنین از این موضوع که کار او هم می‌تواند باعث پیشبرد جامعه مدنی شود یا کاربردی برخلاف آن پیدا کند، مطلع باشد. با تمام این تفاصیل، من عامل شهروندخبرنگار را مضر نمی‌دانم چراکه با ایفای نقش درست رسانه‌های معتبر اطلاعات از غربال تشخیص و تفکیک سره و ناسره می‌گذرد و شکل و شمایل مناسب‌تری می‌یابد و امکان ارزیابی درستی یا نادرستی اخبار فراهم می‌شود.