شیوه‌های محافظت از پلنگ‌ها و یوزپلنگ‌ها چیست؟
هنوز هم پلنگ‌ها برای پوستشان شکار می‌شوند
گپ‌وگفت با اسماعیل کهرم بومشناس درباره شیوه‌های محافظت از یوزها و پلنگ‌ها در ایران
نگار حسینخانی
«هر بیشه گمان مبر که خالی‌ست یا به‌عبارتی هر پیشه گمان مبر که خالی‌ست، شاید که پلنگ خفته باشد. ایران پلنگ‌ستان آسیا و پارک ملی تندوره پلنگ‌ستان ایران است.» پیش از این نیز بارها با اسماعیل کهرم-بومشناس- درباره گونه‌های مختلف گربه‌سانان و مصایب و مشکلات به‌وجود آمده در زندگی آنها صحبت کرده‌ایم؛ هرچند دیگر تأکیداتش کمتر شده و اکنون با شوخی و کمی طنز سعی می‌کند زهر بحران محیط‌زیستی ایران را بگیرد. کهرم می‌گوید مدتی پیش که در سفری به شمال ایران و منطقه فریدونکنار، دنبال ببر رفته بوده، روستاییان می‌گفتند به ببری طعمه مسموم خورانده و او را کشته‌اند. اما وقتی خاک را کنار زدند و نعش را نشان دادند، یوزی را می‌بیند که زیر خاک دفن شده. حالا ما برای یوزپلنگان نه‌تنها شعار ساخته‌ایم که روزش را هم در تقویم گرامی می‌داریم و بر پیراهن‌های جهانی‌مان خط و خالش را می‌کشیم. با دست‌های بسته چطور می‌توانیم حافظ این موجودات گوشه‌گیر باشیم؟ از کهرم درباره شیوه‌های این حفاظت پرسیده‌ایم.
آماری درباره تعداد پلنگ‌های ایران وجود دارد؟
خیر. سرشماری نشده است. آمارهای دنیا در این‌باره مثلا 5قلاده در 100هکتار و بسیار حدودی و نامطمئن است. از آنجا که پلنگ‌ها موجوداتی منزوی هستند و دسته‌جمعی زندگی نمی‌کنند، آمارها درباره آنها درست نیست. حتی در آفریقا هم عدد دقیقی از تعدادشان وجود ندارد. البته درباره مرگ پلنگ‌ها آمار سالانه 15قلاده است. این پلنگ‌ها یا با طعمه مسموم می‌شوند و یا به‌علت تصادف ازبین می‌روند. من این عدد را تأیید می‌کنم چون خودم در سال حدود 10 تا 12پلنگ کشته‌شده دیده‌ام.
چطور می‌توان از پلنگ‌ها حفاظت کرد؟
برای حفاظت از پلنگ در گام نخست به پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده نیاز داریم. پهنه‌های وسیعی که به وسیله محیط‌بانان و شکاربانان حفاظت می‌شود و در نتیجه از پلنگ هم حفاظت خواهد شد.
گفتید محیط‌بان؛ آیا ما به‌اندازه کافی برای حفاظت از محیط‌زیست افراد آموزش‌دیده داریم؟
همیشه از نظر تعداد محیط‌بان در مضیقه بوده‌ایم. هم‌اکنون یک‌چهارم تعدادی که باید و لازم است محیط‌بان داریم. سال گذشته لایحه‌ای توسط دولت به مجلس تقدیم شد که به معیشت محیط‌بانان می‌پرداخت اما هنوز هیچ اتفاقی در این‌باره نیفتاده است. تصور کنید محیط‌بانی را که با 14سال سابقه و مدرک دیپلم، زیر یک‌میلیون‌تومان حقوق می‌گیرد. اگر آن لایحه تصویب شود، وضع معیشت محیط‌بانان بهتر خواهد شد و به همان نسبت می‌توان امیدوار بود که وضعیت حفاظت از پلنگان هم بهتر شود. محیط‌بانی را در منطقه خارتوران می‌شناسم که می‌گفت 6ماه است خانواده‌اش را ندیده و برایش هزینه دارد اگر بخواهد تا خانه برود و برگردد. پیش‌ترها با مدرک سیکل و دیپلم محیط‌بان استخدام می‌کردیم، اما اکنون محیط‌بانانی با مدرک دکتری داریم، درحالی‌که به اندازه کسی که مدرک دیپلم دارد هم به آنها حقوق نمی‌دهیم. همه این فشارها روی زندگی محیط‌بانان، محیط‌زیست را در وضعیت خطر نگه خواهد داشت.
هنوز پلنگ‌ها شکار می‌شوند؟ جریمه این نوع شکارها چه مبلغی‌است؟
پلنگ هنوز هم برای پوستش شکار می‌شود. گاهی برای حمله‌ای که به دام‌ها می‌کند هدف روستاییان قرار می‌گیرد و گاهی دستمایه تفریح شکارچیان می‌شود. اما 30میلیون تومان جریمه دارد؛البته اگر شکارچی آن دستگیر شود یا محاکمه‌ای برایش صورت بگیرد و... .
هم‌اکنون در کدام مناطق پلنگ زندگی می‌کند؟
منطقه حفاظت‌شده خارتوران که بیش از یک‌میلیون هکتار وسعت دارد یا منطقه تندوره خراسان، بیابان‌های سمنان و دامغان، کوه‌های بینالود، بیستون کرمانشاه و... محل زندگی پلنگ‌هاست.
جز شکارشدن، گرسنگی هم می‌تواند عامل انقراض پلنگان باشد؟ این حیوانات در طبیعت با گرسنگی هم دست و پنجه نرم می‌کنند؟
چندی پیش کشورهای تازه استقلال‌یافته تفنگی وارد ایران کردند با قیمت 250هزار تومان. این تفنگ‌های بی‌کیفیت حتی در دست شکارچیان منفجر می‌شد. این تفنگ‌ها جواز می‌گیرد و بچه‌ای که تیرکمان نباید دست بگیرد تفنگ‌به‌دست می‌شود. این صدمات باعث جرح و نابینایی عده‌ای شد. مجوزصادرکردن باعث شد تعداد تفنگ‌داران ناشی زیاد شود تا آنجا که بعضی‌ها پلنگ‌ها را هم نشانه می‌گرفتند. ما به‌طور کلی22هزار رأس چهارپا داریم که مورد استفاده پلنگ و یوزپلنگ قرار می‌گیرد،از سوی دیگر یک میلیون و نیم تفنگ داریم که به سمت این 22هزار راس نشانه رفته است. درنظر بگیرید اگر از هر تفنگ 100فشنگ خارج شده باشد، 150میلیون فشنگ به سمت این راس‌ها روانه شده است. پلنگ هم حیوان تنها و نشان‌گری است. او طعمه را نشانه می‌گیرد و با زیرنظر گرفتن طعمه غذایش را شکار می‌کند. اما نشانه‌های کم‌شدن این طعمه‌ها وقتی مشخص می‌شود که در پدیده‌ای نادر، متوجه می‌شویم پلنگی به یوز حمله کرده و دندان‌ها را به جمجمه او فرو برده و او را کشته است. دلیل این مسائل را شاید بتوان در کم‌شدن طعمه و غذای پلنگان دانست.
جز منطقه حفاظت‌شده و محیط‌بانان حرفه‌ای از چه راه دیگری می‌توان از پلنگ‌ها محافظت کرد؟
باید موضوعات را جدی گرفت. متأسفانه در جبین این کشتی، نور رستگاری نیست. مدتی پیش 400هکتار از جنگل‌های ایران در آتش سوخت. مدیر مربوطه اعلام کرد جایگزین خواهد شد. 400هکتار یعنی 400 تا 100متر در 100متر و این چقدر زمان می‌برد تا درختان تازه کاشته شده، کهنسال شوند؟! کسی باید مدیر باشد که برای هر برگ این جنگل ارزش قائل شود. طرز تفکر مدیران است که مسئله‌ای را مهم جلوه می‌دهند یا از اهمیت خارج می‌کنند. تا وقتی مدیران برای محیط‌زیست ارزش قائل نیستند آش همین است و کاسه همین. وقتی برای کاری تعلیم ندیده‌ایم چطور می‌توانیم حافظ آن باشیم. تا وقتی محیط‌زیست دست مدیران غیرمتخصص است، نمی‌توان به اتفاقاتی بهتر دلخوش بود. نمی‌توان به روش‌ها فکر کرد و با یوزپلنگان دوید.
* ما به‌طور کلی22هزار رأس چهارپا داریم که مورد استفاده پلنگ و یوزپلنگ قرار می‌گیرد،از سوی دیگر یک میلیون و نیم تفنگ داریم که به سمت این 22هزار رأس نشانه رفته است
