ملاقات با دلبر در خارتوران

سارا چشمی

تجربه دیدن سریع‌ترین گربه‌سان ایران، یعنی یوزپلنگ، آن هم از نزدیک، حتی اگر برای چند لحظه هم باشد، بدون شک تجربه‌ای هیجان‌انگیز و منحصربه‌فرد است. «پارک‌ملی توران»، واقع در استان سمنان که بزرگ‌ترین ذخیره‌گاه زیست‌کره بعد از سرنگیتی تانزانیا به شمار می‌رود، یکی از زیستگاه‌های باشکوه و وسیع یوزپلنگ ایرانی هم هست. در مسیر رسیدن به پارک ملی خارتوران می‌توانید از سمنان به دامغان و از آنجا به روستای کوهستانی و زیبای قلعه‌بالا بروید و در خانه‌های کاهگلی باصفایش اقامت کنید؛ جایی‌که چشم‌اندازهای رنگین و سکوت خلسه‌آورش در غروب بر بلندای دشتی وسیع مسحورتان می‌کند، بعد هم به سرمحیط‌بانی توران، یعنی پاسگاه دلبر می‌رسید که از آنجا هیجان بیشتر می‌شود و باید سوار بر اتومبیل‌های روباز همه تن چشم شد و خیره به‌دنبال یوز ایرانی گشت. در جریان دیدار از این مناطق، محیط‌بانان با شما همراه می‌شوند تا بتوانید با وجود راهنماهای کاربلد - که حیوانات منطقه را خوب می‌شناسند- کم‌کم با گذر از کنار بزهای کوهی کنجکاو، دسته‌های میش، قوچ‌ها و گور و جبیر و آهوی زیباچشم ایرانی عاقبت به «دلبر» برسید. دلبر نام بامسمای یوز خوش‌خط‌وخالی است که در این پارک زندگی می‌کند. در نزدیکی‌های چشمه ماجرد، در قلب پارک ملی خارتوران، می‌شود جا‌به‌جا ردپای این پلنگ تیزرو را دید. گور، غزال و یوزپلنگ را که گفتیم اما کلا در منطقه حفاظت‌شده توران ۴۱ گونه پستاندار گوشتخوار و علفخوار، ۱۶۷‌گونه پرنده از پرندگان زینتی گرفته  تا شکاری، ۴۲ گونه خزنده خطرناک و بی‌خطر و ۲‌گونه دوزیست در کنار هم زندگی می‌کنند.

پارک ملی گلستان، نخستین پارک‌ ملی ایران، با انبوهی از حیوانات در بستری به طول 92هزار کیلومتر گسترده شده و با چشم‌اندازهای بکری از کوه‌ها و صخره‌ها، جنگل‌ها، دشت‌ها و دره‌ها تا آبشارها، دریاچه‌ها، چشمه‌ها، تالاب‌ها و رودخانه‌ها، گنجینه‌ای بی‌نظیر به شمار می‌رود و یکی از بهترین مقاصد گردشگری برای کسانی است که به حیات‌وحش ایران علاقه‌مند هستند؛ جایی که می‌شود در دشت‌های آن گله‌های قوچ و آهو را تماشا کرد و در بخش جنگلی آن به گرازهای وحشی که در اثر رفت‌وآمد زیاد مسافران، اهلی شده‌اند، غذا داد. ضمنا در این منطقه بی‌نظیر 2 موزه بسیار جالب و دیدنی در ارتباط با تاریخچه پارک گلستان و دیگر جلوه‌های حیات‌وحش وجود دارد که در آنها با تماشای حیوانات تاکسیدرمی‌شده مانند شیر، پلنگ، سمور آبی و مرال می‌شود اطلاعات خوبی از انواع گیاهان و جانوران به‌دست آورد. اگر در فصل «گاو بانگی»، یعنی از نیمه دوم شهریور تا نیمه اول مهر، به پارک ملی گلستان و منطقه آدام چاغران بروید، از شنیدن نعره‌های مرال‌ها که برای یافتن جفت، صدایی شبیه گاو از خودشان در می‌آورند، غافلگیر خواهید شد و البته در پارک ملی گلستان در هر سو می‌شود با غافلگیری طبیعت مواجه شد؛ همانطورکه عبور و مرور گله‌های زیبای آهو و میش و قوچ در مناطق وسیع میرزا بایلو و دره آلمه یا صدای پرندگان در سکوت دره گرمانلی غافلگیرکننده هستند. پارک‌ملی گلستان زیستگاه بیش از 50درصد از پستانداران و یک‌سوم پرندگان ایران است و در سال 1357نام آن به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره توسط سازمان جهانی یونسکو ثبت شده است. چیتا، پلنگ، خرس، گراز و مرال و آهو، بز وحشی، شوکا به همراه عقاب، هما، دال و دارکوب‌ها از دیدنی‌ترین جانوران این پارک ملی زیبا هستند.

اگر شما از آن دسته افرادی هستید که همیشه وسوسه تماشای چشم‌های آهوی کمیاب ایرانی، یعنی غزال یا جانوران و پرندگانی مانند درنای پا‌بلند یا هوبره، عقاب، کل، بز و قوچ‌های زیبا را همیشه در ذهن خود داشته‌اند و در ضمن اقلیم رمزآلود و جذاب کویر را هم دوست دارید، سفر به مناطق حفاظت‌شده «کالمند» و «بهادران» در نزدیکی شهرستان مهریز یزد می‌تواند برایتان تجربه‌ای فراموش‌نشدنی باشد؛ جایی که در وسعتی بیش از 230هزار هکتار مجموعه‌ای از متنوع‌ترین جانوران گوشتخوار و علفخوار، پرندگان و خزندگان زیبا، ازجمله گربه‌سانان شگفت‌انگیزی مانند یوزپلنگ، پلنگ و کفتار تا خزندگانی مثل مار جعفری، لاک‌پشت و بزمجه را در میان تپه‌ماهورهای زیبایش مانند گنج پنهان کرده است. اینجا نمونه‌ای کم‌نظیر و کامل از مناطق حفاظت‌شده کویری ایران است.