70خان شورای شهر در 3سال پیش‌رو

سیدمحمد فخار

هنوز آنقدر راه برای رفتن و سنگ برای برداشتن هست که نشود مانده‌ها را فهرست کرد. ۹ اردیبهشت ۱۳۷۸ بود که نخستین شورای شهر تهران شکل گرفت. طی 19سال فعالیت این نهاد دمکراتیک، مشکلات ساختاری و ماهوی و مسائلی که میان این نهاد و شهرداری به‌عنوان پارلمان و حکومت محلی وجود داشته، آنقدر بوده که بارهای زیادی از مسائل شهری بر زمین‌ مانده باشد. در عین حال 2سرفصل اصلی در اولویت کاری مدیریت شهری جدید قرار‌گرفته که رفع آن توان مادی و معنوی دوچندان می‌طلبد و برای رد شدن از غول‌های ترافیک و آلودگی هوای تهران، 7خان نه، که 70خان باید تعریف شود. در گزارش پیش‌رو به اولویت‌های عمومی شورای شهر پنجم که باید در 3سال آینده کاری دنبال شود پرداخته می‌شود. این اولویت‌ها بی‌شک نیازهای حیاتی تهران هستند که نپرداختن به آنها، حیات شهری بزرگ‌ترین شهر کشور را تهدید می‌کند و باید برای کاستن از سیطره این مشکلات، اهتمام شورای شهر پنجم بیش از پیش جلب شود.

ترافیک

مطابق آمار و ارقام اعلامی شهرداری تهران، روزانه 20 تا 22میلیون ساعت از وقت شهروندان پایتخت و مسافران شهری آن در ترافیک هدر می‌رود. صف‌های طولانی بزرگراهی تهران گاه از 240 کیلومتر فراتر می‌رود و این بحرانی جدی بر سر راه شورای شهری است که مسئولیت تدوین قوانین شهری را به دوش می‌کشد. ریشه اصلی ترافیک این شهر 750کیلومترمربعی بی‌شک، حجم بالای خودروهای شخصی و معابر اندکی است که در برخی ساعات صبح و عصر یکباره به پارکینگی بزرگ تبدیل می‌شود. براساس آمار پلیس راهور، تهران حدود 7/3میلیون خودروی شخصی با احتساب وانت‌بارها دارد که در طول روز، یک یا 5/1میلیون خودروی پلاک شهرستان نیز به این شهر سفر می‌کنند. بدین‌ترتیب روزانه 60درصد ترددهای شهری را خودروهای شخصی رقم می‌زنند و این درحالی است که معابر شهری برای بیش از 2میلیون خودرو، ظرفیت ندارند. معادله ترافیک تهران در شرایطی پیچیده‌تر می‌شود که اتوبوس‌ها، موتورسیکلت‌ها و تاکسی‌ها را نیز به این فهرست بلندبالا اضافه کنیم. تنها راه کاستن از این ترافیک، افزودن مترو و اتوبوس و اتخاذ سیاست‌های انقباضی درخصوص خودروهای شخصی است. شورای شهر باید بیش از یک طرح ترافیک عادی، برای این مهم فکر کند.

آلودگی هوا

تهران طی سال‌های اخیر همواره در سراشیبی کیفیت هوا قرار‌داشته و ذرات معلق سهمی اساسی در آلودگی هوای این شهر داشته‌اند. اعداد و ارقام نشان می‌دهد در شش‌ماه دوم هر سال، روزانه 1800 تا 2هزار تن آلودگی هوا از منابع ثابت و متحرک ایجاد شده‌اند که سهم خودروهای شخصی، موتورسیکلت‌ها، کامیون‌ها و اتوبوس‌های دیزلی و تاکسی‌ها بیش از همه منابع آلاینده در این شهر است. این سهم در ذرات اولیه و ثانویه‌ای که در جو این شهر بازتولید می‌شوند، آنقدر واضح است که با تعطیلی هفته نخست نوروز و رفتن خودروها به پارکینگ‌ها و سفر، هوا به سرعت پاک می‌شود و این نشان از کیفیت نازل و اسفناک این وسایل است. سوخت نیز باید طی پایشی مستمر تحت نظارت باشد. از سویی از تابستان 2سال اخیر آلاینده ازن نیز که حاصل گرمای هوا و ذرات ثانویه خودرویی است به بحران آلودگی هوای شهری اضافه شده است. بگذریم از ریزگردها که آنها نیز گاه به این شهر هجوم می‌آورند. حالا شورای شهر پنجم در برابر بزرگ‌ترین بحران شهری خود قرار و راهی بی‌پایان برای رفع آن وجود دارد. در 3سال پیش‌رو شاید بتوان تنها برای کامیون‌ها به‌عنوان عوامل آلاینده شب تهران کاری کرد.

سهم پیادگان

از ابتدای شکل‌گیری مدیریت شهری در تهران هیچ‌گاه پیاده‌ها در اولویت برنامه‌ریزی نبوده‌اند. در روزی که خودروهای فیات با آن ظاهر حجیم و عجیبش با بوق در شهر تردد کردند، نخستین نشانه‌های سلطه آهن بر انسان علنی شدند. از آن روز 120سال گذشته اما این وسایل هنوز نگاه مدیران را احاطه کرده‌اند و برای ترددشان در شهر فرش قرمز پهن می‌کنند. هنوز هیچ مسئولی پیاده سر کار نمی‌رود تا بداند پیاده‌روی در این شهر چه مشکلات و مسائلی دارد. شورای شهر در این مسیر البته تصمیم گرفته بحث پیاده‌راه‌ها و دوچرخه سواری را جدی دنبال کند اما اگر نگاهی به شهرهای پیش‌رو در عرصه پیادگان بیندازید، درمی‌یابید که راه برای رفتن بی‌نهایت است. شاید مهم‌ترین گام این باشد که در معابر عمومی سهم پیاده‌رو‌ها نسبت به سواره‌روها بیشتر شود و هیچ موتورسیکلتی آرامش تردد پیادگان را بر هم نزند.

نشاط شهری

در تابستانی که گذشت، مجموعه برنامه‌های افزایش نشاط شهری شکل گرفت و با عنوان جشنواره شادستان تلاش کرد شادی را در این شهر افزایش دهد. خوب یا بد، قوی یا ضعیف، این جشنواره چند هفته دیگر پایان می‌پذیرد و با آغاز فصل پاییز، پاییزی در برنامه‌های نشاط شهری نیز پدید می‌آید. در عین حال شورای شهر هیچ برنامه‌ای برای توسعه نشاط شهری ندارد اما این موضوع، نیازی مبرم برای شهری است که جزو خموده‌ترین شهرهای جهان است. افزایش نشاط در سرفصل‌های فرهنگی، تفریحی و ورزشی می‌تواند راهی نو برای مدیریت شهری با شهروندانی شاد باشد. شهر در فصل‌های سرد سال، بیش از همه به نشاط نیاز دارد و برای این مهم باید شورای شهر، برنامه‌ای دقیق بریزد.