چراغ سبز بورس به گام نخست آزاد‌سازی‌ اقتصادی

روز گذشته بازار سهام به آزاد‌سازی‌ نصفه و نیمه وزارت صنعت و نفت برای محصولات فلزی و فرآورده‌های نفتی چراغ سبز نشان داد و دست‌کم 8200میلیارد تومان رشد کرد.

به گزارش همشهری، دیروز 2 اتفاق مهم برای بازار سهام رخ داد که به رشد 1.6درصدی بورس منجر شد. خبر اول به تعیین نرخ‌های جدید برای فروش محصولات پالایشی مربوط بود که شرکت ملی پالایش و پخش متناسب با نرخ ارز آزاد تعیین کرد و دومی آزاد‌سازی‌ سقف رقابت برای قیمت آلومینیوم، مس و تعیین سقف رقابت 10درصدی برای فولاد در بورس کالا از سوی وزارت صنعت بود.
هرچند نمی‌توان نام این 2رویداد را آزاد‌سازی‌ قیمت‌ها گذاشت اما همین تحول کافی بود تا بازار سهام به آن چراغ سبز نشان دهد و با رشد مواجه شود.
به‌زعم سهامداران چنانچه دولت به‌زودی بپذیرد که قیمت‌گذاری محصولات به‌ویژه محصولات پایه به زیان اقتصاد است می‌توان این 2 رویداد را گام نخست آزاد‌سازی‌ تلقی‌کرد.

چرا این 2 رویداد مهم است؟

مدت‌هاست اغلب قیمت‌ها چه در بازار سرمایه و چه خارج از بازار سرمایه توسط دولت تعیین می‌شود. استدلال دولت این است که چون آب و برق و یا خوراک ارزان‌قیمت در اختیار تولیدکننده‌ها می‌گذارد باید محصولات آنها را هم قیمت‌گذاری کند. اما رویه عملکرد 4دهه گذشته نشان داده که اولا دولت با شیوه قیمت‌گذاری فعلی نتوانسته است جلوی افزایش قیمت‌ها را بگیرد و دوم اینکه قیمت‌گذاری شیوه‌ای منسوخ شده است و به بروز رانت‌های گسترده بین طیف خاصی از واسطه‌ها منجر شده است. ماجرا از این قرار است که این شیوه قیمت‌گذاری به ضرر مصرف کننده‌های اصلی یعنی مردم بوده و صحت این ادعا در قیمت‌ها و تورم انباشته نهفته است و نشان می‌دهد در 4دهه گذشته قیمت همه محصولات با وجود کنترل قیمت‌ها صدها برابر افزایش یافته است. در عین حال وقتی کالایی با قیمت ارز رسمی 4200تومانی و به‌صورت سهمیه‌بندی تعیین می‌شود عده‌ای ترغیب می‌شوند که از این امتیاز یا رانت به نفع خود استفاده کنند.

گام نخست آزاد‌سازی‌

مطابق آنچه شرکت ملی پالایش و پخش اعلام کرده قیمت محصولات پالایشگاه‌ها باید متناسب با قیمت ارز آزاد در سامانه نیما تعیین شود. با توجه به اینکه نرخ ارز در سامانه نیما بانک مرکزی آزاد است در نتیجه می‌توان اینطور استدلال کرد که گام نخست آزاد‌سازی‌ در قیمت محصولات پالایشگاه‌ها برداشته شده و باید قیمت محصولات پتروشیمی هم در روز‌های آینده آزاد شود زیرا برخی محصولات تولیدی پالایشگاه‌ها به‌عنوان ماده اولیه یا خوراک واحد‌های پتروشیمی است و چنانچه قیمت این محصولات آزاد شود نرخ فروش محصولات پتروشیمی هم باید آزاد شود، بنابراین آزادسازی قیمت محصولات پالایشگاهی کلید آزادسازی پتروشیمی‌هاست. به‌طور مثال قیمت خوراک‌های نفت سفید و نفتا نمی‌تواند با دلار ثانویه تعیین شود اما مثلا اتان و اتیلن با قیمت ٤٢٠٠تومان محاسبه شود.

آزاد‌سازی‌ محصولات فلزی

همگام با شرکت ملی پالایش و پخش دیروز وزارت صنعت هم که در هفته‌های گذشته در برابر سیاست آزاد‌سازی‌ قیمت‌ها مقاومت کرده بود دست به اصلاح برخی مقررات برای مبادله محصولات فلزی زد. براساس ابلاغیه اخیر وزارت صنعت، معدن و تجارت سقف رقابت در معاملات بورس کالا برای فولاد 10درصد و برای مس و آلومینیوم آزاد است. ظرف هفته‌های قبل این وزارتخانه با وجود مصوبه شورای بورس که تکلیف کرده بود قیمت‌گذاری محصولات فلزی و پتروشیمی در بورس کالا باید متناسب با سیاست‌های جدید دولت و بسته جدید ارزی بانک مرکزی باشد مقاومت کرده بود. بر این اساس از روز گذشته با این ابلاغیه قیمت آلومینیوم و مس آزاد شد و سقف رقابت برای محصولات فولادی هم اندکی ترمیم شد. به این ترتیب 2رویداد یادشده می‌تواند به افزایش درآمد شرکت‌های تولید‌کننده آلومینیوم و مس و همینطور فولاد منجر شود که در گذشته سودشان نصیب دلالان می‌شد. تحت‌تأثیر همین اثر دیروز بازار سهام ظرف چند ساعت 8200میلیارد تومان معادل یک میلیارد دلار رشد کرد و از 604هزارو 500میلیارد تومان به 612هزارو 700میلیارد تومان رسید.

 جزئیات آزاد‌سازی‌ قیمت‌ها

دیروز شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران با ارسال نامه‌ای به مدیران شرکت‌های پالایشگاهی، قیمت پایه 12محصول قابل عرضه در بورس کالا را تا اطلاع ثانوی تعیین و اعلام کرد. با این رویداد عرضه محصولات نفتی با دلار 4200تومانی به پایان رسید و از این پس قیمت محصولات این گروه طبق قیمت نرخ ارز در بازار ثانویه تعیین می‌شود که می‌توان آن را گامی برای حذف دوگانگی قیمت‌ها و حمایت از صنایع پایین دستی و تولیدی در حوزه فرآورده‌های نفتی دانست تا به جای قیمت‌گذاری بر مبنای دلار ٤٢٠٠تومانی، شاهد برقراری مکانیسم واقعی بازار در این حوزه باشیم. با این روش قیمت محصولات پالایشگاه‌ها تقریبا 2 برابر شد.
به‌طور مثال قیمت پایه وکیوم که در مرداد در آخرین معامله 13624ریال بود به 25333ریال رسید و یا قیمت لوبکات سبک از 21181 به بیش از 40000ریال افزایش یافت؛ این به‌معنای این است که قیمت‌های جدید براساس نرخ بازار ثانویه ارز لحاظ شده است. همچنین براساس ابلاغیه وزارت صنعت، سقف رقابت در معاملات بورس کالا برای فولاد 10درصد و برای مس و آلومینیوم آزاد شد. براساس این مصوبه، همه تولیدکنندگان محصولات مسی و آلومینیومی برای فروش در داخل ملزم هستند محصولات خود را با رعایت کف عرضه ابلاغی در بورس کالا در هر مرحله به‌صورت هفتگی و مستمر با سقف رقابت آزاد عرضه کنند.
همچنین در زمینه فولاد و براساس تصمیمات کمیته تخصصی فولاد سقف رقابت در معاملات بورس کالا برای فولاد 10درصد تعیین شد و قیمت پایه میلگرد و ورق گرم حداکثر 11درصد بالاتر از قیمت پایه بیلت و اسلب خواهد بود. قیمت پایه ورق سرد، ‌لوله و پروفیل هم به‌ترتیب 14 و 10درصد بالاتر از قیمت ورق گرم خواهد بود. در عین حال هر نوع عرضه محصولات مسی و آلومینیومی در کشور (اعم از سرزمین اصلی و مناطق آزاد و ویژه اقتصادی) که خارج از بورس کالا انجام شود، عرضه خارج از شبکه مجاز تلقی می‌شود و مستند به قانون تعزیرات حکومتی، تخلف محسوب شده و مطابق با قوانین و مقررات مربوطه، با آن برخورد می‌شود.