سیمای بی الگوی شهر

هیوا محمدپور| دیواندره- خبرنگار: 

زیبا‌سازی فضای شهری در نشاط شهروندان نقشی اساسی دارد. با این‌که بسیاری از شهرک‌های کردستان در سال‌های اخیر ساخته شده، اما نظم، هماهنگی و یکپارچگی در نمای ساختمان‎های آنها دیده نمی‌شود. بیشتر نماها سلیقه‎ای ساخته می‌شوند و نظم خاصی ندارند، در این ارتباط با «فرخ عبودی»، کارشناس ارشد عمران و مولف چندین کتاب و مقالات تخصصی، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید. 


‌پوسته ساختمان‌های کردستان از الگوی خاصی پیروی می‌کنند؟ 

با توجه به بررسی‌های انجام شده در ساختمان‌های استان می‎توانیم به این نتیجه برسیم که ساختمان‌های ساخته شده در کردستان از الگوی خاصی تبعیت نمی‌کنند و بیشتر به صورت سلیقه‌ای طراحی شده‌اند. درواقع به مولفه‌های شهری در آنها هیچ توجهی نشده است. در مورد ساختمان اداره‌ها و ارگان‌های دولتی استان هم باید گفته شود که یک نقشه تیپ از کشور ارسال شده است. بنابراین تمام اداره‌های مرتبط در ۱۰ شهرستان موجود استان با آن نقشه تیپ کار طراحی شده‌اند. در حالی که هر شهرستان ویژگی‎های منحصربه‌فرد خودش را دارد. در کل استان ما باید به این سمت‌وسو برویم که هر شهری دارای ویژگی‎ها و اختصاصات خاص خودش است و ساختمان‌ها باید طبق شرایط بومی هر شهرستان طراحی شوند که این موضوع در حال حاضر رعایت نمی‌شود. یعنی شهرهای ما از یک الگوی خاص تبعیت نمی‎کنند و پوسته‎های ساختمانی از عوامل موثر اقتصادی و اجتماعی تاثیر می‌پذیرند. بیشترین تاثیرپذیری هم همان مسائل اقتصادی مردم است که می‌خواهند هزینه‎های تمام شده برای آنها کمتر شود، لذا با این شرایط در ساختمان‌سازی و نمای ساختمان‌ها هیچ توجهی به هویت شهری نشده است. البته این را نمی‌توان به صورت کلی قلمداد و تایید کرد که همه ساختمان‌ها این شرایط را دارند، زیرا در برخی از نماهای ساختمان‏ها در گوشه و کنار شهرهای کردستان کارهایی با ظرافت خاصی انجام و روی نمای آنها کار شده است. در برخی از خانه‌ها و منازل شخصی نیز می‎بینیم که نمادهای خوب و پوسته‎های جالبی اجرا شده است، اما به صورت نقطه‌ای ا‌ست؛ یعنی تعداد آنها آن‌قدر زیاد نیست که بتواند یک چشم‌انداز کامل را از شهر به ما بدهد. 

با این شرایط راهکار چیست؟

در نهایت ما باید به این سمت ‌و سو برویم که پوسته‎های ساختمان را نظام‎مند و منظم کنیم. به‌ویژه باید خیابان‎های اصلی در شهرها را که نماد تجلی معماری آن شهر هستند، بیشتر مورد توجه قرار دهیم. همچنین باید در این زمینه یک الگوسازی درست در استان داشته باشیم تا در همه ساختمان‌های مشرف بر خیابان‎های اصلی، پوسته‎های مناسب و درخور شأن فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی استان اجرا شود. این کار می‎تواند هم به مباحث برندینگ شهری کمک کند و هم از نظر جذب توریسم مفید باشد. 

چرا باید پوسته‎های ساختمانی کردستان اقلیمی شوند؟ 

ما باید پوسته‎های ساختمانی استان را مرتبط با مسائل اقلیمی در نظر بگیریم و با توجه به فصل سرما، بیشتر از پوسته‎هایی استفاده شود که مرتبط با این نوع اقلیم است. در کنار مسائل اقلیمی باید به مسائل فرهنگی، زیست‌محیطی، مسائل اشتغال و کارآفرینی توجه کرد و تا حد امکان باید از مصالح بوم‎آورد(محلی) استفاده کنیم. بوم‎آورد بودن مصالح در استان می‎تواند به اقتصاد و مشاغل موجود در ساختمان‎سازی استان کمک کند. از سوی دیگر می‎تواند جایگاه معماری استان را ارتقا بدهد. وقتی ما از مصالح بوم‎آورد استفاده می‎کنیم، این مصالح در خود اقلیم استان ساخته و تولید شده‌اند، بنابراین زمانی هم که در ساختمان‎ها به کار برده می‌شوند هم می‎توانند خودشان را با شرایط آب و هوایی، رطوبت و زاویه تابش آفتاب منطبق کنند. در حالی که پوسته‎های وارداتی این خاصیت را ندارند، زیرا هم از نظر هزینه گران تمام می‌شوند، هم به اقتصاد استان هیچ کمکی نمی‌کنند و هم این‌که با اقلیم و شرایط محیطی کردستان سازگار نیستند. 

انتخاب پوسته‎های ساختمانی مناسب چه پیامدهای مثبتی دارد؟ 

اگر برای ساختمان‎ها پوسته‎های مناسبی انتخاب کنیم، پیامدهای مثبتی دارد؛ مانند پیامد اقتصادی. پوسته‎های ساختمانی مناسب باعث می‌شود ساختمان سال‎های زیادی دوام بیاورد و در صورت انتخاب پوسته‎ مناسب با اقلیم آن منطقه از نظر انرژی هم صرفه‎جویی می‌شود و مقدار انرژی تلف شده یا از دست داده به حداقل ممکن می‎رسد. مورد بعدی پیامدهای هنری - زیبایی‎شناسی و معماری است، پوسته ساختمانی زیبا می‎تواند چشم‌انداز خوبی به شهر بدهد و مردم از دیدن ساختمان‎های متناسب و هارمونیک لذت ببرند، اما در صورتی که پوسته‌های ساختمانی هیچ تناسبی با هم نداشته باشند، به نوعی در ذوق بیننده زده می‌شود و بیننده هیچ ارتباطی را احساس نمی‌کند. به طور کلی هیچ‌یک از شهرهای استان یک قالب هویت‌دار و برنامه‌ریزی شده برای طراحی پوسته‌های ساختمانی ندارند و به صورت نقطه‌ای و بر اساس سلیقه مالکان طراحی شده‌اند؛ در حالی که این روند درست نیست و شهر را به سوی بی‌هویتی چشم‌انداز معماری می‌برد. به صورت نقطه‌ای در سنندج، سقز و بانه نماهای خوبی طراحی شده است، اما سیستماتیک نیستند و اثر چندانی بر برندینگ شهری ندارند.

نمای بافت‌های روستایی استان چگونه است؟

نمای بافت‌های روستایی در مقام مقایسه با نماهای شهری بهتر و بامسماتر است؛ معماری روستاها بوم‌آوردتر و طرح‌ها نیز قرابت بیشتری با محیط طبیعی دارد. به عنوان نمونه در روستاهای دهستان قراطوره بخش مرکزی سنندج از جمله ینگی‌کند، وزیر، جقلو، قشلاق سفید، قزکه، شکر بلاغ، قرچی قران، گادمه گیتر نمای سفید و یکدست روستاها متاثر از خاک مارنی منطقه است و با آن همخوانی دارد، همسان با اقلیم است و در برابر بارندگی‌های سیل‌آسای فصلی به علت جذب پایین آب بیشترین محافظت را از ساختمان می‌کند. در جریان بارندگی و سیل هشتم خرداد سال جاری این مساله عینا مشاهده و اثبات شد. 

شهرداری چگونه می‌تواند هارمونی ساختمان‌ها را حفظ کند؟ 

نمای شهرهای استان در حال گذار از سنتی به سمت مدرنیته شدن است و حتی در برخی نقاط از نماهای پست‌مدرن استفاده شده است. این بهترین زمان برای مداخله شهرداری‌ها در نمای ساختمان‌ها و فنی‌تر کردن آنهاست. در این مقطع زمانی لازم است طبق محور‌های ستاد بازآفرینی شهری کمیته‌ای در فرمانداری‌ها تشکیل شود و خطوط ابلاغی کلی نماهای ساختمانی هر شهر بر اساس مسائل جغرافیای انسانی و محیطی به تصویب برسد و پس از تاییدیه کمیسیون‌های تخصصی به اجرا گذاشته شود. 


رعایت برندینگ ساختمان 

«فرخ عبودی» کارشناس ارشد عمران می‌گوید: باید «برندینگ» یعنی برندسازی که بسیار اهمیت دارد، مورد توجه باشد. هر شهری با توجه به توانایی‎هایی که دارد می‎خواهد یک برند برای خودش بسازد. اگر پوسته‎های ساختمانی در یک جهت خاص حرکت کنند می‎توانند بهترین برند برای آن شهر باشند. چه از نظر رنگ، چه از نظر شکل و چه از نظر مفهوم. اینها می‎توانند نما و ظاهر شهر را زیبا کنند و مباحث دیگر مثل دوام و ماندگاری و سایر مطالب می‎تواند از پیامدهای انتخاب پوسته‎های ساختمانی مناسب باشد.