صدای مشروطه در اردیبهشت 96

مشروطه اگرچه در 1286 به پیروزی رسید اما ارکان و اجزای آن پیش از آن شکل گرفته بود. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای مشروطه، شکل‌گیری بلدیه‌ در تهران و پیش‌تر از آن در تبریز و مشهد بود. پیش از شکل‌گیری بلدیه شهرهای کشور 2 ساختار داشتند؛ اداره احتسابیه و اداره تنظیفات عمومی. در هر شهر کلانترها با تکیه بر این دو ساختار شهرها را اداره‌ می‌کردند. با ابلاغ قانون مشروطه در سال1286 که حرکتی پیشروانه و مترقی در ساختار سیاسی- اجتماعی کشور بود، ساختار بلدیه نیز در کشور تحت قانون درآمد و بلدیه‌چی سکان اداره شهر را در دست گرفت. ظهور نخستین ایده برای تشکیل بلدیه چنان پرصلابت بود که خیلی زود چهره‌ شهرها و ساختار سنتی اداره آنها تغییر کرد. اما نباید فراموش کرد که در شکل‌گیری این اتفاق،عوامل بسیاری تأثیر داشتند. علاوه بر شور و حرارت مشروطه‌خواهان که پیروزمندانه، تمام امور کشور را تحت تشکیل انجمن‌ها و شوراها می‌دانستند، اتفاقی بود که در حوزه شهرنشینی افتاده بود.

 در پایان حکومت قاجاریه و آغاز حکومت پهلوی، با وجود تمام ناآرامی‌ها و معضلات متعدد، جامعه شهرنشین دارای توقعات جدیدی شده بود و ناگزیر و به ناچار باید تلقی جدیدی از جایگاه‌شان ایجاد می‌شد. بنابراین، نخستین قانون تشکیل بلدیه و انجمن بلدیه، زاییده توقع شهروندی بود و به همین دلیل، این نخستین گام هیچ‌گاه در لابه‌لای اوراق تودرتوی تاریخ فراموش نشد و خیلی زود و به فاصله چند سال با برقراری آرامش نسبی، جانی تازه یافت و فعالیت جدی خود را آغاز کرد.

حالا بعد از گذشت 111سال از شکل‌گیری نهاد بلدیه وضعیت اداره شهرهای کشور تغییری بنیادین کرده‌است. شورای شهر در ساختار شهری جدید به‌عنوان یکی از ارکان مدیریت شهری برای خود جا باز کرده‌است و وظیفه انتخاب شهردار و نظارت بر عملکرد شهرداری را دارد. اگرچه شورای شهر در ساختار جدید شهرها، آنگونه که قانون پیش‌بینی کرده‌بود- دست‌کم در شهرهای بزرگ- تشکیل نشده‌است اما روند اداره شهرها توسط نمایندگان مردم گامی بزرگ در بهبود وضعیت شهری کشور است.

هم‌اکنون بیش از 117هزار نفر در کشور عضو شوراهای شهرها و روستا هستند. جمعیت گسترده‌ای که توسط خود مردم انتخاب می‌شوند. اعضای شورای شهر به‌عنوان نمایندگان 59میلیون نفر جمعیت شهری کشور وضعیت 1259 شهر را ساماندهی می‌کنند. اما مرسوم است که بسیاری از تجارب شهری در کشور، از تهران نشأت می‌گیرد. همواره شهرهای بزرگ و کوچک به همان راهی می‌روند که تهران رفته‌است. اگر اداره شهر تهران متکی بر رویکردهای عمرانی و ساخت‌وساز است تا دوردست‌ترین شهر کشور هم این رویکرد را سرلوحه کار خود قرار خواهد داد. اگر در تهران رویکردهای اجتماعی و هوشمندسازی مورد توجه قرار گیرد، همین مشق در دیگر شهرهای کشور هم نوشته می‌شود.

حالا نگاه شهروندان به اداره شهرها با رأی سال گذشته تغییر کرده‌است. شهرداران قرار است وضعیت زندگی در شهرها را بهتر کنند. در واقع پیشانی خدمات کشوری، در شهرها قابل مشاهده است. اگر تلاش مدیریت شهری بر افزایش خدمات و بهتر کردن زندگی شهری باشد، قطعا عملکرد نهادهای فرادست نیز بر همان متر و میزان قابل ارزیابی از سوی شهروندان خواهد بود.

در سال گذشته و در انتخابات شورای شهر پنجم در سراسر کشور، مدیریت‌های شهری پوست انداخت. در واقع همان هدفی که منجر به شکل‌گیری بلدیه شده‌بود، دوباره جلوه کرد. مطالبات شهروندان این‌بار نه با تفنگ‌های سرپر مشروطه‌خواهان که با آرای شهروندان اعلام شد. حالا شوراهای شهرها فرصتی تازه دارند تا در
 3 سال پیش رو تغییری که شهروندان مورد نظر دارند را در شهرها محقق کنند. اگرنه این در بر همان پاشنه خواهد چرخید که در 29 اردیبهشت سال1396 چرخید.