گزارش
بدون تاریخ، بدون درمان
اکثر داروها بعد از گذشت تاریخ انقضا قدرت اثربخشی خود را از دست میدهند و برخی هم سمی میشوند
گروه تندرستی
انتشار یک گفتوگو درفضای مجازی با موضوع بیاهمیت بودن تاریخ انقضای داروها واکنش شدید سازمان غذا و دارو را به همراه داشته است. این در حالی است که بسیاری از مردم عادت به نگهداری داروها در خانه دارند و بعد از گذشت تاریخ انقضا هم آنها را مصرف میکنند بدون اینکه از پیامدهای جدی آن آگاهی داشته باشند. امیرحسین حاجیمیری، سرپرست بازرسی فنی و نظارت اداره کل داروی سازمان غذا و دارو نسبت به پیامدهای اینگونه اظهارنظرهای غیرتخصصی هشدار داده و گفته است :«این تاریخ نشاندهنده بازهای است که در آن کیفیت، ایمنی و اثربخشی دارو در شرایط مشخص نگهداری تضمین و پس از تأیید سازمان غذا و دارو درج میشود و بر مبنای ملاحظات سلیقهای یا تجاری نیست. بسیاری از گروههای دارویی پس از گذشت تاریخ انقضا میتوانند غیرقابل اعتماد یا حتی خطرناک باشند و کاهش اثربخشی یا ناپایداری آنها ممکن است به شکست درمان، بروز عوارض جدی یا تهدید مستقیم سلامت بیمار منجر شود.» نکتهای که محمدرضا صفایی، داروساز هم در گفتوگو با همشهری به آن اشاره میکند: «طبق بررسیهای انجام شده، اکثر داروها بعد از گذشت تاریخ انقضا، قدرت اثربخشی خود را از دست میدهند.»
کدام داروها بیشتر ممنوع هستند؟
بهگفته صفایی، در بیشتر داروها با پایان تاریخ مصرف، صرفا اثربخشی کاهش دارد و خطری فرد را تهدید نمیکند. به همین دلیل برخی کارخانهها، داروهایی را که تاریخ انقضای آنها گذشته مجدد بررسی و سنجش میکنند و درصورت تأیید، دوباره وارد چرخه تولید میشوند. اما برخی داروها مثل تتراسایکلین (از خانواده آنتیبیوتیکها) با گذشت تاریخ انقضا ممکن است به متابولیتهای سمی تبدیل شوند. او در توضیح بیشتر بیان کرد: «داروهای دیگری هم وجود دارند که بعد از اتمام تاریخ مصرف به هیچ عنوان نباید مصرف شوند. ازجمله آسپرین که برای جلوگیری از لخته شدن خون است اما اگر تاریخ انقضای آن گذشته باشد، ریسک
لخته شدن خون و سکتههای قلبی یا مغزی برای مصرفکننده دارد. داروهای فشار خون، بیماریهای اعصاب و روان هم جزو داروهای ممنوعه مصرف بعد از تاریخ انقضا هستند.»
شرایط یکسان نیست
محمد هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و دارو هم هشدار داده که هیچ دارویی پس از تاریخ انقضا نباید مصرف شود و در توضیح بیشتر به ایسنا گفته است: «تاریخ انقضا تنها یک عدد روی بستهبندی نیست، بلکه حاصل مطالعات علمی مدون و دستورالعملهای بینالمللی است. ایمنی، کیفیت و اثربخشی دارو وابسته به رعایت همین تاریخ است.» البته بهگفته هاشمی در شرایط کاملا کنترلشده ممکن است بعضی داروها پس از تاریخ انقضا پایداری نسبی داشته باشند اما این موضوع هرگز قابل تعمیم به استفاده عمومی نیست و اتکا به آن میتواند سلامت افراد را تهدیدکند.
نکته مهم
مصرف دارو پس از تاریخ انقضا توصیه نمیشود و داروهای منقضیشده باید از چرخه مصرف خارج و مطابق دستورالعملها امحا شوند. درصورت مصرف اتفاقی نیز مشورت فوری با پزشک یا داروساز ضروری است.
