چگونه در مجازی فریب نخوریم؟

گروه دانستنیها

پیشرفت خیره‌کننده هوش مصنوعی، به‌ویژه در حوزه تولید تصویر، مرز میان «واقعیت» و «جعلی بودن» را به‌شدت باریک کرده است. امروز تصاویر جعلی نه‌تنها در شبکه‌های اجتماعی، بلکه در وب‌سایت‌های خبری، تبلیغات و حتی پرونده‌های حقوقی دیده می‌شوند. این تحول، ضرورت ارتقای «سواد بصری دیجیتال» را بیش از هر زمان دیگری برجسته کرده است. در ادامه، چند راهکار عملی و قابل‌اعتماد برای تشخیص تصاویر جعلی مبتنی بر هوش مصنوعی ارائه می‌شود.

توجه به بی‌نقص بودن
واقعیت معمولا کمی نقص دارد. تصاویر هوش مصنوعی گاهی:
  بیش از حد زیبا، متقارن یا سینمایی‌ هستند.
  فاقد نویز، خطا یا آشفتگی طبیعی هستند.
  شبیه عکس تبلیغاتی، حتی در موقعیت‌های عادی هستند.

استفاده از ابزارهای تشخیص هوش مصنوعی
در سال‌های اخیر ابزارهایی توسعه یافته‌اند که با تحلیل الگوهای پیکسلی، احتمال تولید تصویر با هوش مصنوعی را تخمین می‌زنند. این ابزارها صددرصد دقیق نیستند اما می‌توانند به‌عنوان نظر دوم مفید باشند.

بررسی نور و سایه‌ها
در تصاویر واقعی، نور از قوانین فیزیکی پیروی می‌کند. این ناهماهنگی‌ها اغلب حاصل ترکیب چند الگوی تصویری توسط الگوریتم‌هاست. در بسیاری از تصاویر جعلی:
  سایه‌ها با جهت نور هماهنگ نیستند.
  نور صورت با نور پس‌زمینه همخوانی ندارد.
   بازتاب‌ها (مثلا در آینه یا عینک) غیرمنطقی‌ هستند.

دقت به جزئیات غیرطبیعی
هوش مصنوعی هنوز در بازتولید برخی جزئیات ظریف انسانی و فیزیکی ضعف دارد. این ایرادات معمولا در نگاه اول دیده نمی‌شوند اما با کمی مکث قابل تشخیص هستند. موارد زیر از نشانه‌های رایج تصاویر جعلی هستند:
 انگشتان دست: تعداد نادرست، اتصال غیرطبیعی یا فرم‌های عجیب
چشم‌ها و نگاه: عدم‌تقارن مردمک‌ چشم‌ها یا نگاه‌های «بی‌جان»
پوست و بافت: بیش از حد صاف، بدون منافذ طبیعی
پس‌زمینه‌ها: اشیای محو، خطوط شکسته یا  نوشته‌های نامفهوم

بررسی منبع و زمینه انتشار
تصاویر جعلی اغلب بدون اطلاعات دقیق یا با توضیحات تحریک‌کننده منتشر می‌شوند.یکی از مؤثرترین روش‌ها پرسیدن این سؤال‌ها ست:
  آیا تصویر منبع مشخص و معتبر دارد؟
  آیا نخستین بار در یک حساب ناشناس منتشر شده؟
  آیا روایت همراه تصویر با واقعیت‌های زمانی و مکانی همخوان است؟

جست‌وجوی تصویر
نبود هرگونه سابقه معتبر، به‌ویژه برای تصاویر خبری، زنگ خطر مهمی است. ابزارهای جست‌وجو می‌توانند نشان دهند:
  تصویر پیش‌تر در جای دیگری منتشر شده؟
  نسخه‌های متفاوت یا قدیمی‌تر از آن وجود دارد؟

تشخیص ویدئوی قدیمی از جدید
برای تشخیص اینکه یک ویدئوی منتشرشده در فضای مجازی قدیمی است یا جدید، می‌توان از چند روش عملی و نسبتا دقیق استفاده کرد. بهترین نتیجه معمولا از ترکیب چند روش به‌دست می‌آید. 
 بررسی سرنخ‌هایی داخل خود ویدئو: توجه به جزئیات تصویری و صوتی، مثلا لباس‌ها و مد تبلیغات محیطی، شرایط آب‌وهوایی یا فصلی و... همچنین روش‌هایی مانند گرفتن اسکرین‌شات از یک فریم مشخص و جست‌وجوی تصویر در گوگل ایمیجز و... اگر همان تصویر یا ویدئو سال‌ها قبل منتشر شده باشد، در خبرهای قدیمی هم باید دیده شود.