الگوهای تربیتی ناسالم است

فاطمه عسکری نیا‌| روزنامه نگار

ویدئوی درگیری یک پدر و دختر در یکی از بوستان‌های منطقه تهرانپارس روز گذشته حسابی وایرال و باعث شد مخاطبان فضای مجازی تحت‌تأثیر این نوع روابط پدر و فرزندی قرار بگیرند. خیلی‌ها رفتار پدر را نقد کردند و خیلی دیگر از این مخاطبان به دفاع از پدر برآمدند و دختر را مورد سرزنش قرار دادند. 
سؤال مخاطب این بود که این رفتار ریشه در تربیت نادرست خانوادگی دارد؟ به همین بهانه در برنامه پارک‌وی با دکتر علی فتحی‌آشتیانی، رئیس انجمن ایرانی روانشناسی و استاد دانشگاه درباره این موضوع گفت‌وگو کردیم. آشتیانی با اشاره به اتفاقات این کلیپ می‌گوید: اینگونه واکنش‌ها بین والدین و فرزندان از یک سو نتیجه تنش‌های خانوادگی و بین نسلی بین والدین و فرزندان است و از سوی دیگر ناشی از ناتوانی در مدیریت هیجان‌های طرفین ازجمله مدیریت خشم است. به‌گفته او، آنچه در این ویدئو رخ داده ناشی از یک الگوی تربیتی ناسالم بین والدین و فرزندان است؛ والدینی که نتوانسته‌اند نقش خود را به‌خوبی ایفا کنند، چه جایی که باید هیجانات خود را کنترل کنند و چه آنجا که باید به بچه‌ها یاد بدهند چطور وقتی با مسئله یا مشکلی روبه‌رو می‌شوند، هیجانات خود را کنترل کنند.
رئیس انجمن ایرانی روانشناسی در ادامه به نقش سایر عوامل در بروز چنین رفتارهایی اشاره کرد و گفت: درواقع ممکن است این رفتارها ناشی از فشارهای محیطی، فشارهای خانوادگی، مشکلات روانشناختی و تعارضات حل‌نشده بین فرزندان و والدین باشد؛ درنتیجه وقتی این عوامل روی هم جمع می‌شود، در یک شرایط خاص مانند این کلیپ رفتار خشن انفجاری بروز می‌کند. از سوی دیگر در چنین صحنه‌هایی حضور تماشاگران این واکنش‌ها را تشدید می‌کند و باعث می‌شود افراد سریع‌تر به رفتارهای تهاجمی متوسل شوند.  آشتیانی ادامه داد: به‌نظر می‌رسد خانواده‌هایی که شیوه‌های تربیتی سهل‌گیرانه یا سخت‌گیرانه دارند عمدتا دچار این چالش‌های رفتاری می‌شوند. در خانواده‌های سخت‌گیر دائما شخصیت نوجوان تحقیر می‌شود و در شیوه سهل‌گیرانه هم آزادی عمل بیشتر می‌شود و هردو برای خانواده و جامعه آسیب‌زننده است. در مقابل این 2شیوه تربیتی، شیوه تربیتی قاطع و اطمینان‌بخش است که طی آن به نظرات فرزندان توجه و نظرات آنها به‌ویژه نوجوانان در به‌اصطلاح تصمیم‌گیری‌ها استفاده می‌شود. اگر این نظرات در راستای نظر والدین باشد اجرا می‌شود و اگر خانواده با این نظرات مخالف بود، نوجوان توجیه می‌شود و همین رفتار باعث اطمینان‌بخشی در خانواده می‌شود. این بهترین روش تربیتی است. در خانواده‌ای که این شیوه تربیتی را در پیش می‌گیرد، مرزها مشخص و چارچوب‌ها تعریف می‌شود و هر رفتار و واکنشی متقابلا رفتار مناسب خود را به‌دنبال دارد. در این شیوه رفتاری خانواده مشخص می‌کند که برای هر رفتاری چه واکنش‌هایی در انتظار فرزند است. 
این روانشناس در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به تأثیرات وایرال‌شدن چنین تصاویری در جامعه معتقد است این مسائل آسیب‌های روانی بلندمدتی به جامعه وارد می‌کند. این ویدئوها و محتواها درواقع باعث یک نوع یادگیری اجتماعی می‌شود، به‌طوری‌که خشونت یا پرخاشگری به‌عنوان ساده‌ترین راه‌حل برای مسائل و مشکلاتی پیش‌روی افراد جامعه انتخاب می‌شود.
البته او این نکته را هم متذکر می‌شود که پیامد دیگرش ممکن است دچارشدن افراد به یک نوع ناایمنی و اضطراب دائمی باشد، یعنی ترس از تکرار این اتفاقات: به‌نظر می‌رسد آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان و مدیریت خشم مهم‌ترین راهکار برای این قبیل مسائل باشد. خانواده‌ها شیوه تربیتی قاطعانه و اطمینان‌بخش را انتخاب، به نظرات فرزندانشان توجه و از آن نظرات در تصمیم‌گیری‌ها استفاده کنند و در اجرا هم قاطع باشند. 
آشتیانی تأکید می‌کند که در این میان نمی‌شود از نقش آموزش‌وپرورش غافل شد؛  به‌ویژه با ارائه آموزش‌های مهارت‌های زندگی که مهارت مدیریت خشم درواقع یکی از مهارت‌های مهم زندگی است. آموزش‌وپرورش باید روی این مسئله متمرکز شود و حتی عناوین آموزشی مخصوص تعریف یا این منابع درسی را جایگزین برخی منابع درسی فعلی کند که خیلی به درد دانش‌آموزان نمی‌خورند.