ردپای دایناسورها در بولیوی

در ارتفاعات مرکزی بولیوی، روستایی به نام «تورو تورو» سال‌ها محل افسانه‌هایی درباره هیولاهای غول‌پیکر بود؛ موجوداتی که گفته می‌شد چنگال‌هایشان حتی در سنگ نیز فرو می‌رفته است. اما در دهه ۱۹۶۰، دانشمندان با بررسی این ردپاهای سه‌انگشتی، مشخص کردند که این آثار متعلق به دایناسورهای دوپای عظیم‌الجثه‌ای است که بیش از ۶۰ میلیون سال پیش در بستر رودخانه‌های باستانی این منطقه می‌زیستند.
حالا این روزها گروهی از دیرینه‌شناسان به رهبری رائول اسپرانته از دانشگاه لوما لیندا در کالیفرنیا، موفق به ثبت و مستندسازی ۱۶۶۰۰ ردپا از دایناسورهای گوشتخوار (تروپودها) شده‌اند؛ گروهی که شامل تیرانوسوروس رکس نیز می‌شود. این یافته که در نشریه علمی
 PLOS One منتشر شده، رکورد جهانی بیشترین تعداد ردپای تروپودها در یک مکان را به نام
تورو‌ تورو ثبت کرده است. این ردپاها نه‌تنها مسیر حرکت دایناسورها را نشان می‌دهند، بلکه شواهدی از تلاش‌های ناشیانه آنها برای شنا کردن نیز در خود دارند. در مجموع ۱٬۳۷۸ اثر از خراش‌های پنجه‌ها در گل‌ولای بستر دریاچه‌ای قدیمی ثبت شده که پیش از بالا آمدن سطح آب و محافظت طبیعی از آنها در برابر فرسایش، ایجاد شده‌اند.
با وجود حفظ میلیون‌ها ساله این آثار، فعالیت‌های انسانی تهدیدی جدی برای آنها بوده است. کشاورزان سال‌ها در این دشت‌ها گندم و ذرت کوبیده‌اند و کارگران معادن بدون توجه به اهمیت این ردپاها، لایه‌های سنگی را منفجر کرده‌اند. حتی 2 سال پیش، عملیات راهسازی نزدیک بود یکی از مهم‌ترین سایت‌ها را نابود کند که با دخالت پارک ملی متوقف شد. نکته جالب توجه، نبود استخوان، دندان یا تخم دایناسور در این منطقه است؛ برخلاف مناطقی چون پاتاگونیا در آرژانتین یا کمپانیا در برزیل. پژوهشگران احتمال می‌دهند که این منطقه صرفاً گذرگاهی برای مهاجرت دایناسورها بوده است، نه محل سکونت دائمی آنها  ردپاها در اندازه‌های مختلف، از دایناسورهایی به بزرگی ۱۰ متر تا گونه‌هایی به اندازه یک مرغ را نشان می‌دهند. به‌گفته کارشناسان، این آثار اطلاعاتی از رفتار روزمره دایناسورها ارائه می‌دهند که اسکلت‌ها قادر به بازگو کردن آن نیستند.