جهان به نظاره «ورشو»

فاطمه حافظی/خرم آباد-خبرنگار

ورشوسازی یکی از هنرهای زیبا و از حرفه‌های ظریفی است که بیش از یک قرن در بروجرد قدمت دارد. در گذشته استادان زیادی در این حرفه فعالیت می‌کردند که نام نیک آنها کماکان بر زبان مردم است؛ مرحوم استاد محمد بادآور، محمدرحیم میناگر، رضا رئوفیان، علی میناگر، باقر حق‌شناس و خاندان هنرور. در حال حاضر هم استادان بزرگی در این عرصه فعالیت دارند و هر چند بازار ورشوسازی رونق ندارد، اما این افراد باز هم حاضر نیستند حرفه خود را کنار بگذارند. برخی از این بزرگان در بازار قدیمی بروجرد، بعضی در بازارچه موقت و چند نفری هم در مغازه شخصی در بازار مشغول هستند. 

مشکلات یک ورشوساز

افسانه بنیسی یکی از این هنرمندان است. سال 1344 در تهران به دنیا آمده و 25 سال است در حرفه ورشوسازی و قلم‌زنی فعالیت می‌کند. پدر همسر افسانه، قلم‌زن ماهر و چیره‌دستی بود وهمه او را به نام استاد رضا رئوفیان می‌شناختند. 

افسانه بنیسی می‌گوید: وقتی با دقت به اطراف نگاه کنیم، می‌بینیم اشیا هم زبان دارند و با ما حرف می‌زنند. سینی‌های ورشو و قلم‌زنی‌های مجلسی هم حرف خودشان را دارند که باید با دقت گوش داد. آنها برای ما تاریخ را دوره می‌کنند. تاریخی که متاسفانه با ورود وسایل جدید و پیشرفته در حال فراموشی است.  وی می‌افزاید: دنیای ورشو دنیای پر رمز و رازی است که زیر دست یک هنرمند کشف خواهد شد. من با کارم و با قلم و چکشی که در دست دارم و حتی با طرحی که حکاکی می‌کنم، حرف می‌زنم وارتباط برقرار می‌کنم.  او با بیان این‌که ورشوسازی هم مثل دیگر هنرها مشکلات بسیاری دارد، تصریح می‌کند: متاسفانه همه استادکاران قدیم فوت کرده‌اند و کسی راه آنها را دنبال نکرده است. از سوی دیگر ورق ورشو که دهه‌های قبل از آلمان، لهستان و روسیه وارد می‌شد، دیگر وارد نمی‌شود، زیرا بسیار گران است. مردم هم به دلیل گرانی و دردسرهای نگهداری تمایلی به خرید ظروف ورشو ندارند. 

بازار بی‌رونق

اسدالله ابل‌زاده یکی از ورشوکاران قدیمی بروجرد است که این روزها مدیر یک بازارچه موقت در بروجرد شده و هدفش را جمع‌آوری هنرمندان و زنده کردن هنر بروجرد عنوان می‌کند. او می‌گوید: خوشبختانه ملکی از آموزش و پرورش در اختیار گرفتم و آن را تجهیز و تعمیر کردم. برخی از هنرمندان در اینجا گرد هم آمده‌اند تا برای حفظ هنر بروجرد فعالیت کنند.  او توضیح می‌دهد: این روزها دیگر ورق ورشو از لهستان وارد نمی‌شود و بیشتر ظروف به صورت آماده وارد بازار شده‌اند و بیشتر هنرمندانی هم که روزی قلم به دست بودند، تنها فروشنده‌اند. از سوی دیگر، ظروف چینی، کریستال و آرکوپال آن‌قدر وارد بازار شده است که دیگر کمتر کسی به فکر استفاده از ظروف سنتی و قدیمی می‌افتد. قیمت ظروف ورشو هم بسیار بالاست و مثلا یک سماور ورشو قیمتی بین 3 تا 5 میلیون تومان دارد و به همین دلیل کمتر کسی این ظروف را خریداری می‌کند. 

فعالیت 15 کارگاه ورشوسازی

معاون صنایع دستی اداره کل میراث ‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در این باره به همشهری می‌گوید: بروجرد در زمینه ورشو پیشینه تاریخی، اسناد محکم و مدون دارد و از ابتدای قرن 19 با ورود سماور و وسایل سرو چای از روسیه به ایران، هنرمندان فلزکار به این حرفه روی آوردند. در حال حاضر اما به دلیل کاهش تولید ورق ورشو، این حرفه رونق چندانی ندارد و همین امر موجب شده است فعالان این عرصه به ورق‌های دست دوم ورشو یا ورق‌های برنج روی بیاورند. افشین باباحسینی با بیان این‌که در شهر بروجرد 15 کارگاه ورشوسازی فعال است و هر کارگاه یک تا 2 کارآموز دارد، می‌افزاید: 30 تا 40 هنرمند و پیش‌کسوت در حرفه ورشوسازی در بروجرد فعال هستند. متاسفانه تعداد زیادی از این افراد بیمه نیستند و سال 93 هم که بیمه اجازه معرفی افراد جدید را نداند. با وجود این، طبق مصوبه‌ای که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، 50 هزار هنرمند تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند و امیدواریم لرستان هم سهمیه خوبی برای معرفی به بیمه دریافت کند.

بروجرد شهر ورشو می‌شود

حالا خبر می‌رسد بروجرد قرار است شهر جهانی ورشو شود؛ اتفاقی که می‌تواند دنیای این هنر را زیر و رو کند. سید امین قاسمی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان چند روز پیش این خبر را در همایشی مطرح کرد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث ‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان با بیان این‌که بروجرد به دلیل قدمت بالای ورشو و  وجود هنرمندان چیره‌دست به عنوان شهر ورشو ثبت خواهد شد،‌ به همشهری می‌گوید: مستندنگاری، کارهای اولیه ثبت و رایزنی برای تبدیل یکی از خانه‌های تاریخی بروجرد (احتمالا خانه بیرجندی) به موزه ورشو انجام شده است. 
افشین باباحسینی می‌افزاید: بعد از انجام همه این اقدامات 7 ماه دیگر داوری انجام خواهد شد و امیدواریم بتوانیم با دفاعیه خوب بروجرد را شهر ورشو کنیم.  وی توضیح می‌دهد: توسعه و ترویج کارگاه‌ها، تملک یکی از خانه‌های تاریخی و راه‌اندازی موزه ورشو در ‌آن و ساخت و نصب نماد ورشو در یکی از میدان‌های شهر به بیش از 6میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.