درنگ
12سال بردگی
بررسی علت‌های شیوع استفاده از کارگران ساده توسط کارفرماها در گفت‌وگو با هادی ابوی؛ دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران
مائده امینی
یک کارگر ساده نیازمندیم» همه ما به‌یاد می‌آوریم که برده‌داری هنوز به پایان نرسیده است. کارفرماها در سراسر ایران با حداقل دستمزد که در برخی موارد برای یک روز کار به 10هزار تومان هم می‌رسد، کارگر ساده را به‌کار می‌گیرند تا نه زیر بار پرداخت حق بیمه آنها بروند و نه به اندازه‌ای که لازم است دست توی جیب‌شان کنند. کافی است پای اسم کارگر، یک «ساده» ساده بیاید تا با برچسب نابلدی و به بهانه مهارت کم، مورد استثمار کارفرماها قرار گیرد.
سال‌هاست که اطراف ما پر شده از نیروهای کاری که خود با میل خود با مبلغ زیر حداقل دستمزد کار می‌کنند؛ کارگرانی ساده که یا از روی ناچاری و فقر تن به هر کاری با دریافتی معین‌شده توسط کارفرما می‌دهند یا نسبت به حقوق واقعی خود آگاهی ندارند.
این در شرایطی است که به گفته فعالان حوزه کارگری حتی آماری از تعداد این کارگران در سطح کشور وجود ندارد و شاید همین سهل‌انگاری توسط مسئولان باعث شده که جامعه حساسیت بالایی نسبت به شکل مدرن و شایع برده‌داری در کشور نداشته باشد. اما راه برون‌رفت از این باتلاق بی‌ارزش کردن نیروی انسانی چیست؟ هادی ابوی- دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران- «مهارت» را حلقه مفقوده ماجرا می‌داند.
کارگر ساده چه‌کسی است؟
متأسفم که باید بگویم در جامعه کنونی ما به کسی کارگر ساده می‌گوییم که هرچه ما می‌خواهیم و امر می‌کنیم برای ما انجام دهد؛ اندیشه و مهارت را به کارفرما نسبت می‌دهیم و توان جسمی و زیر دست بودن بی‌چون و چرا را به کارگر ساده. این شیوه کار کردن کرامت انسانی را زیر سؤال می‌برد و باید اصلاح شود. در بحث عام به تمامی افرادی که در قبال دریافت مزد، به دستور کارفرما مشغول به انجام فعالیتی می‌شوند، کارگر می‌گویند.
شرایط استخدام یک کارگر ساده چیست؟
حداقل دستمزد برای کارگران حمل بار با آن‌همه سختی و فرسودگی در یک روز 40هزار تومان است و برای کارگران ساختمانی بین 50تا 60هزار تومان. کارفرما نه کارگر را بیمه می‌کند و نه مشمول عیدی و سنوات قرار می‌دهد.
چرا با وجود همه سختی‌های کار، بر تعداد کارگران ساده افزوده می‌شود؟
مشکل اصلی که باعث می‌شود روزبه‌روز بر تعداد کارگران ساده افزوده شود، خلأ بزرگ مهارت و مهارت‌آموزی بین کارگران است. ما در کانون معتقدیم کارگر ساده به‌معنای کنونی در جامعه نباید وجود داشته باشد و برای هر فعالیت حتی ساده‌ای هم باید سراغ مهارت‌آموزی رفت؛ حتی حمل بار، بسته‌بندی و... . کارگر ساده نباید به‌صرف بلد نبودن مهارت یا نداشتن تحصیلات، بیمه نداشته باشد، مزایا نداشته باشد و از آموزش هم محروم باشد.
در مشهد مرکز آموزش کارگران راه‌اندازی شده و از همه کارگران حتی کارگران تخلیه چاه، داربست و... دعوت شده که برای یاد‌گرفتن مهارت‌های لازم به این مرکز بیایند. این فراخوان با استقبال خوبی مواجه شده و همین نشان می‌دهد که علت بعدی، نبودآگاهی و فراهم‌نبودن امکانات برای کارگران است.
کارگر باید بداند چه بپوشد، چطور ایمنی را رعایت کند و چطور به‌کار خود سرعت ببخشد و اینها هم در راستای آموزش و لزوم مهارت‌آموزی است.
این در حالی است که بازارکار ما به‌گونه‌ای طراحی شده که تا‌کنون فرصت مهارت‌آموزی برای افراد ایجاد نکرده. حتی فارغ‌التحصیل‌های دانشگاهی ما در شرایطی که سن‌شان بالا رفته با فراگیری حجم بالایی از آموزش عالی و بدون مهارت از دانشگاه خارج می‌شوند و از آنجا که خلأ مهارت با تحصیل پر نمی‌شود، برخی از فارغ‌التحصیلان را هم جبر روزگار تبدیل به کارگران ساده می‌کند. دسته‌ای دیگر هم که با ذهنیت میز مدیریت و شغل کارمندی پشت‌میز‌نشینی از دانشگاه‌ها بیرون می‌آیند، مدت‌ها در انتظار یک شغل دولتی می‌مانند و از سن به‌اصطلاح کار آنها می‌گذرد.
چند درصد کارگران امروز در ایران ساده محسوب می‌شوند؟
در حوزه آمار، در بحث کارگری بسیار ضعیف هستیم و هیچ آمار قابل تأییدی وجود ندارد، حتی وقتی می‌گوییم مثلا 98درصد کارگران ما بدون قرارداد هستند این را از روی تعداد مراجعات آنها به دفاتر کاریابی یا کانون‌های فعال حوزه کارگری اعلام می‌کنیم.
راه چاره چیست؟
دولت می‌تواند به‌راحتی ناجی باشد. ابوی معتقد است که فرصت مهارت‌آموزی را دولت می‌تواند برای کارگران فراهم کند.
دولت در قالب یک طرح سراسری از کارگران دعوت کند تا برای کارآموزی با حقوق و بیمه به وزارت کار مراجعه کنند. در چنین شرایطی همه کارگران حتی عزیزانی که حمل بار انجام می‌دهند علاوه بر آشنایی با حقوق خود، بر مهارت‌های لازم در کار خود هم مسلط می‌شوند و بساط بهره‌کشی جمع می‌شود. فراموش نکنیم در شرایط اقتصادی کنونی، طبقه متوسط هر روز به دهک‌های پایین جامعه نزدیک‌تر می‌شود و همین موجب می‌شود که جامعه کارگری با افزایش تقاضا مواجه شود. پر واضح است که تقاضای زیاد و گسترش فقر در جامعه موجب از بین رفتن کرامت انسانی کارگران و فراهم کردن ابزار برده‌کشی کارفرمایان می‌شود.
* تیتر از روی عنوان کتاب« 12سال بردگی» نوشته سالومون نورثاپ برداشته شده است
در همینه زمینه :