راز غافلگیری مسئولان در برابر آلودگی هوا

لیلا شریف | روزنامه‌نگار 

  سال‌هاست که با شروع فصل سرما، تهران و بسیاری از شهرهای کشور زیر لایه خاکستری آلودگی غرق می‌شوند. با ‌اینکه مردم متوجه شده‌اند که آذر‌ماه هر سال نباید انتظار داشته باشند که چشمانشان افق دور شهر را ببیند و در کمال ناامیدی این روزها را در تقویم هر‌سال خود علامت زده‌اند اما مدیران هر سال به‌گونه‌ای در مورد آلودگی هوا تصمیم‌ می‌گیرند که گویا برای نخستین‌بار با این مسئله چشم‌در‌چشم شده‌اند.
هرچند کار به جایی رسیده است که از سال‌های تکذیب نقش مازوت در آلودگی هوا به تأیید مازوت‌سوزی در شهرهای مختلف رسیده‌ایم، مسئله این است که در میان این بی‌توجهی به سلامت مردم، چرا سازوکار مشخصی برای زندگی روزمره مردم در روزهای آلوده تدبیر نمی‌شود؟
در همه‌ جای دنیا، در مورد بحران‌هایی که یک الگوی تکرار‌شونده دارند، پروتکل‌های مشخص درنظر گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال در کشورهایی مانند چین، هند و فرانسه مواجهه با آلودگی هوا بر پایه «پروتکل‌های ثابت و از پیش‌تعیین‌شده» انجام می‌شود؛ دستورالعمل‌هایی که سال‌هاست تصویب شده و در فصل‌های پرخطر بدون نیاز به جلسه و تصمیم‌گیری دوباره فعال می‌شوند.
برخلاف این پروتکل‌ها، شاهد هستیم که هنوز هم شهرهای درگیر با آلودگی هوا در ایران برای تعطیلی مدارس، مشاغل و شهر، باید چشم‌انتظار برگزاری جلسه‌های دیرهنگام کمیته اضطرار آلودگی هوا بمانند؛ چرا‌که هیچ دستورالعمل ثابتی براساس رتبه‌بندی شاخص‌های آلودگی هوا وجود ندارد. وقتی هوا به مرز خطر می‌رسد، تصمیم‌گیری‌ها یا دیر است‌ یا ناقص‌ یا آنقدر پراکنده و متناقض که بیشتر از کمک، سردرگمی می‌آورد. در روزهای اخیر شاهد بودیم که یک روز مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها تعطیل شدند اما سایر مقاطع تحصیلی باید شش‌هایشان را برای نفس‌کشیدن در آلودگی مرگ‌آور آماده می‌کردند. روز دیگر که افکار عمومی صدایش بلند شد، وزارت بهداشت و آموزش و پرورش انگشت اتهام را به سمت هم نشانه رفتند تا سرانجام حکم به تعطیلی مدارس ابتدایی هم داده شود.
این آشفتگی در تصمیم‌گیری نشان می‌دهد که هیچ خط‌مشی ثابتی برای حفاظت از سلامت مردم وجود ندارد. بحران آلودگی هوا‌ یک حادثه ناگهانی نیست؛ یک بحران تکراری است. اینکه هنوز مدیران ما وانمود می‌کنند «غافلگیر» شده‌اند، نشانه فقدان مسئولیت‌پذیری است.