ارزش پول ما ارزش پول آنها

مائده امینی

قضیه ناموسی شده! قضیه حفظ ارزش پول ملی کشور را می‌گویم؛ یعنی کار به جایی رسیده که دولت‌ها در کشور ما به آب و آتش می‌زنند تا از ارزش پول ملی روی کاغذ صیانت کنند. این دولت و آن دولت هم ندارد، بانک مرکزی همواره همه هم و غم خود را روی کاهش نرخ دلار در کشور می‌گذارد بدون آنکه درنظر بگیرد آیا واقعا این بالا نگه داشتن قیمت به نفع اقتصاد کشور است یا قرار است از آن صرفا به‌عنوان یک ابزار تبلیغی و پوپولیستی در جامعه استفاده شود. آیا بالا بودن ارزش پول ملی، نسخه شفابخش همه اقتصادهای جهان است؟  سیدرضی حاجی آقامیری، رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران معمای ذهنی ما را حل کرده است.

 اگرچه این تلاش‌ها، غالبا بدون نتیجه می‌مانند و ریال با روند نزولی در برابر دلار سقوط می‌کند اما این تمرکز بر حفظ ارزش پول ملی، چه سود و زیانی بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت؟

همه ارزآوری ما از نفت است. هرچقدر هم که شعارهای مختلفی برای به‌کارگیری بخش خصوصی در اقتصاد کشور بدهیم و از فواید تحقق اصل 44 بگوییم، باز آنچه برای کشور ما محل اصلی درآمد‌های ارزی است، نفت است. این درحالی است که اقتصاد صادرات محور کشوری مانند چین اساسا شرایط متفاوتی را تجربه کرده و اهداف دیگری برای خود دارد. یک دلار آمریکا، 8/6یوان چین است و به‌نظر می‌رسد چین اصراری هم برای رسیدن یوان به ارزش برابر با دلار ندارد. 

این‌ روزها ارزش پول ملی حسابی کاهش یافته. اما این کاهش چقدر می‌تواند یک تهدید یا فرصت باشد؟

کاهش این روزهای ارزش پول ملی ما 2 جنبه دارد؛ سیاسی و اقتصادی. اگر ما در شرایط خوب سیاسی در منطقه به سر می‌بردیم یا حداقل از ثبات کافی سیاسی در جهان برخوردار بودیم، می‌توانستیم بگوییم که حفظ ارزش پول ملی و بالا نگهداشتن آن نسبت به ارزهای خارجی نمی‌تواند یک امتیاز اقتصادی به شمار برود.
 منظور از امتیاز اقتصادی یک کشور چیست؟ 
رشد اقتصادی، مهم‌ترین امتیاز اقتصادی یک کشور به شمار می‌رود و منوط به موازنه صادرات و واردات آن کشور است. حفظ ارزش پول ملی، به تنهایی یک امتیاز به شمار نمی‌رود و در مقابل، میزان ذخایر ارزی یک کشور است که می‌تواند به آن اعتبار اقتصادی بخشد. صادرات عامل تعیین‌کننده دیگری در امتیازدهی به اقتصاد کشورهاست. میزان صادرات و به‌خصوص صادرات غیرنفتی در کشور ما می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل امتیازدهی به اقتصاد به شمار رود.

چه وقت می‌توان از سقوط ارزش ریال خوشحال بود؟

اگر برای رونق صادرات غیرنفتی و افزایش رشد اقتصادی، ارزش پول کشورمان سقوط کند، هیچ اشکالی ندارد. این کار را کشورهای با اقتصاد قوی مثل چین و آمریکا گاهی تعمدا انجام می‌دهند تا صادرات‌شان در جهان افزایش پیدا کند.

 در شرایط کنونی کاهش ارزش ریال را چطور می‌توان ارزیابی کرد؟

در شرایطی که ما الان دچار آن هستیم این کاهش پول ملی جنبه اقتصادی ندارد، جنبه سیاسی دارد که تبعات آن می‌تواند مشکلات متعددی برای کشورمان ایجاد کند. همچنین در شرایط فعلی، مشکل ما فقط کاهش یا افزایش ارزش پول ملی نیست و در واقع مشکل اصلی عدم‌ثبات سیاسی-‌اقتصادی به دلایل دیگر است؛ صرفا دلیل اقتصادی ندارد. تصور کنید در یک فاصله زمانی بسیار کوتاه و به شکلی غیرمتعارف پول ملی ما بی‌ارزش شده است.

 کاهش ارزش پول ملی ما در شرایط کنونی اصلا از قوانین و برنامه‌ها پیروی نکرده و در عرض یکی دوماه به دلایل غیراقتصادی به شکل قابل‌توجهی سقوط کرده. این سقوط برای کشور نمی‌تواند اتفاق مفید یا حتی فرصتی برای رشد و توسعه باشد.

در واقع یک آنارشی در اقتصاد ما به‌وجود آمده که ریشه سیاسی دارد .اما امروز انباشت مشکلات اقتصادی از سال‌های پیشین توانسته برای ظهور مشکلات سیاسی یک بستر مناسب ایجاد کند و موجب شود که ضربه‌های جبران ناپذیری به بدنه اقتصاد کشور به دلایل سیاسی وارد شود. اهمیت صیانت از ارزش پولی امروز بیش از آنکه اقتصادی باشد، رنگ اجتماعی به‌خود گرفته؛ چرا که افزایش نرخ ارز، تبدیل به یک بحران‌ ناگهانی شده است. وقتی در عرض 3ماه، ارزش پول ملی 3برابر کاهش پیدا می‌کند، موجب افزایش تورم در جامعه می‌شود و شوک اجتماعی وارد می‌شود؛ اهمیت‌ این کاهش در واقع در شکل آن است. واقعیت این است که ارزش کنونی دلار در ایران به ارزش واقعی آن نزدیک‌تر است.

 اگر سقوط ریال به آرامی و کنترل شده پیش می‌رفت، می‌توانستیم از آن برداشت‌های بهتری داشته باشیم؟

صددرصد. حتی در قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه پیش‌بینی شده بود برای اینکه بتوانیم نرخ ارز را به یک نرخ تعادلی نزدیک کنیم باید به دلار به‌عنوان یک کالا نگاه کنیم و سالانه معادل مابه‌التفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی قیمت ارز را افزایش و در واقع ارزش پول ملی خود را کاهش دهیم.