مشق با دستخط هوش مصنوعی

لیلا شریف | روزنامه‌نگار

هوش مصنوعی در سال تحصیلی جدید حضور پررنگی در میان تکالیف و تحقیق مدارس بچه مدرسه‌ای‌ها دارد. دانش‌آموزان خیالشان راحت است که اگر جواب سؤالی را نمی‌دانند یا حوصله انجام تحقیقی را ندارند، هوش مصنوعی در گوشه‌ای از صفحه موبایل برای حل مشکل آماده است. از وقتی که این ابزار در میان گوشی‌های هوشمند جا خوش کرد و به شکلی رایگان جواب تمام سؤال‌ها را داد، ردش در تکالیف بچه‌های مدرسه هم عیان شد. برخی دانش‌آموزان کمتر ذهنشان را درگیر حل مسئله می‌کنند یا برای انجام تحقیق دیگر سراغی از گوگل هم نمی‌گیرند چرا که یک فرمان کافی است تا تکلیف کامل و بی‌نقص برایشان ارسال شود. 
در میان این راحتی دانش‌آموزان و درست در سوی دیگر داستان، معلم‌هایی هستند که انجام بی‌نقص تکالیف از سوی دانش‌آموزان دیگر برایشان ذوقی به همراه نمی‌آورد و مجبور هستند با نگاه شک‌آلود به تمام تکالیف نگاه کنند تا مرز انسانی و ماشینی بودن را تشخیص دهند.

راه میانبر اما خطرناک
در کنار تمام تلاش آموزش و پرورش برای گنجاندن درس هوش مصنوعی و دوره‌های آموزشی مرتبط با این محتوا، واقعیت نشان می‌دهد که سیستم آموزشی باز هم از دانش‌آموزان عقب مانده است. دانش‌آموزان منتظر نماندند تا مدرسه به آنها بگوید چطور از هوش مصنوعی استفاده کنند و خودشان حتی به شکل نادرست میان‌دار شدند. استفاده از هوش مصنوعی در میان دانش‌آموزان به جای اینکه اثرات مثبتی به بار بیاورد، اثر معکوس گذاشته است. فاطمه که پسرش در کلاس پنجم مشغول تحصیل است، در این مورد می‌گوید:«استفاده از هوش مصنوعی توی مدرسه‌ خیلی دردسرساز شده تا جایی که معلم پسرم با پدر و مادرها جلسه گذاشت تا بهشون هشدار بده.» به‌گفته این مادر، دانش‌آموزان از هوش مصنوعی به‌عنوان راه میان‌بر استفاده می‌کنند و گاهی والدین هم در این شیوه تقلب همدست می‌شوند:« فقط مشکل بچه‌ها نیستن، بعضی وقتا پدر و مادرها هم با هوش مصنوعی به بچه‌هاشون کمک می‌کنن. معلم پسرم گلایه می‌کرد که وقتی یه سؤال میده تا بچه‌ها توی خونه حلش کنن، فرداش با یکسری جواب شبیه هم روبه‌رو میشه حتی بعضی از بچه‌ها اون جواب رو نمی‌نویسن، پیرینت می‌‌گیرن و میارن.»

میدان نبرد جدید برای معلم‌ها
در آن سوی عرض اندام هوش مصنوعی در مدارس، معلم‌هایی هستند که در صحنه نبردی پوشیده از مه، در حال مبارزه‌ هستند. سیدمصطفی موسوی، معلم جامعه‌شناسی پایه دهم و یازدهم در این رابطه توضیح می‌دهد:«سرعت استفاده از هوش مصنوعی بین دانش‌آموزان متوسطه به‌شدت بالاست و هر روز ابعاد تازه‌ای پیدا می‌کند. تقریبا دانش‌آموزی در کلاس‌ نداریم که یک‌بار از این پدیده جدید استفاده نکرده باشد. اغلب آنها در گوشی همراه خود، هوش مصنوعی را دارند و طرز استفاده از آن را به یکدیگر یاد می‌دهند.  من تلاش کردم که پابه‌پای آنها با این پدیده جلو بیایم و در مباحث درسی از آن استفاده هوشمندانه کنم اما نکته منفی این است که دانش‌آموزان نحوه استفاده درست از این تکنولوژی را نمی‌دانند و برای نوشتن تحقیقات کلاسی از آن سوءاستفاده می‌کنند.» این معلم از روزهایی می‌گوید که هنوز هوش مصنوعی صحنه‌گردان کلاس‌های درس نشده بود:« پیش از این با دادن تحقیق کلاسی می‌توانستیم میزان مراجعه دانش‌آموز به کتاب‌ را افزایش دهیم و مطالعات غیردرسی‌شان را بیشتر کنیم اما حالا آنها خیلی راحت موضوع تحقیق کلاسی را با هوش مصنوعی در جریان می‌گذارند، یک تحقیق کامل و جامع تحویل می‌گیرند و همان را به ما ارائه می‌دهند. این چالشی است که ما گرفتار آن شده‌ایم و به‌عنوان معلم وقت نداریم تا تقلب در تحقیق را در یک کلاس بالای 30نفر و هر پروژه درسی تک به تک در بیاوریم.»

ورود ممنوع جهانی
مانور هوش مصنوعی در مدارس تنها محدود به ایران نیست و این موضوع در کشورهای مختلف هم به چالش جدی تبدیل شده است. کشورهای مختلف هر کدام براساس ویژگی‌های آموزشی دست به صدور دستورالعمل‌های مختلف زده‌اند. چین در دستورالعمل جدید وزارت آموزش در سال ۲۰۲۵ برای مقاطع مختلف تحصیلی محدودیت‌های جدیدی مانند ممنوعیت ارسال کامل مطلب تولیدشده توسط هوش مصنوعی اعمال کرده است. در مدارس کشورهای اروپایی مانند انگلیس هم این روال با کمی تفاوت پیگیری می‌شود؛ به‌عنوان مثال در برخی مدارس انگلیس اعلام شده است که دانش‌آموز باید درصورت استفاده از هوش مصنوعی برای نوشتن تکلیف و مقاله، این موضوع را اعلام کند.