تولد نسل‌جدیدحماس

رضا عمویی- محمدعلی حسن‌نیا | روزنامه‌نگار

در میان خاکسترهای گرم غزه، طلوع امیدی جدید در حال درخشیدن است. مردم با نگاهی مصمم در حال بازگشت به شمال هستند؛ بازگشتی که نه از سر تسلیم که با غرور پیروزی همراه است. آنان که ۷۰هزار عزیز خود را تقدیم راه آزادی کرده‌اند، اکنون با امید به آینده، در تدارک فصل جدیدی از مقاومت هستند. در این میان، گردان‌های قسام با خون جوانان 20‌ساله جان تازه گرفته‌است. تونل‌های مقاومت، همچون رگ‌های تپنده این سرزمین، استوار و پابرجا باقی مانده‌اند. محمد درویش و عزالدین حداد، پرچم مبارزه را بر دوش گرفته‌اند و نسل جدید مجاهدان، با تجربه‌هایی که از حاج قاسم سلیمانی و مقاومت منطقه آموخته‌اند، صفوف خود را منسجم‌تر از پیش می‌سازند. امروز غزه نه یک زخم که نشان افتخاری بر سینه تاریخ است؛ نشان‌هایی که از هر سنگش رزمنده‌ای متولد می‌شود و از هر خاکش، شکوفه‌های آزادی می‌روید. برای بررسی آینده غزه پساجنگ در تلویزیون همشهری با خالد قدومی، نماینده حماس گفت‌وگویی داشتیم که تقدیم می‌شود.

نتیجه 2سال جنگ غزه را چگونه می‌توانیم ارزیابی کنیم؟ این جنگ چه نتایجی برای فلسطین داشت؟
شاید هرکسی در هر جنگی بتواند ادعای پیروزی داشته باشد، اما باید به شرایط و واقعیت‌ها توجه داشت. پیش از 7اکتبر 2023، غزه در شرایط محاصره بود و کودکان فلسطینی در بیمارستان‌ها به‌دلیل محاصره جان خود را از دست می‌دادند. از 77سال پیش تا به امروز جنایات رژیم صهیونیستی ادامه داشت و در 7اکتبر همه دنیای غرب پشت اسرائیل و در حمایت از اسرائیل برآمدند و رهبران آمریکا و کشورهای اروپایی (آلمان، فرانسه، انگلیس و...) در حمایت از اسرائیل بیانیه صادر کردند، اما امروز کشورهای اروپایی به نفع تشکیل کشور فلسطین در سازمان ملل موضع‌گیری می‌کنند. هدف نتانیاهو و تندروهای صهیونیستی شکستن مقاومت و کوچاندن اجباری مردم غزه بود، اما این اهداف برآورده نشد. 7اکتبر نقطه عطف تاریخی مقاومت فلسطین است و توانست مسئله فلسطین را یک مسئله جهانی کند. حتی انگلیس و فرانسه که در زمان حمله 7اکتبر علیه حماس بیانیه صادر کردند، امروزه موضع‌گیری متفاوتی در حمایت از فلسطین اتخاذ می‌کنند. امروزه مردم غزه در حال کوچ به شمال هستند و با وجود خرابی خانه‌هایشان اما حس رضایت دارند که توانسته‌اند دشمن را شکست دهند. ترامپ هم اعلام کرده که منتظر پاسخ حماس است. خسارت انسانی جنگ در غزه بسیار زیاد است، اما طوفان‌الاقصی باعث شد که همه جهان با فلسطین ابراز همدلی کنند و جرائم رژیم کودک‌کش را همه دنیا دیدند.
آیا حماس اداره غزه را واگذار خواهد کرد؟ تکلیف سلاح حماس چه خواهد بود؟
برخی اظهارنظرها نمادین است؛ مثلا وقتی نتانیاهو ادعای خلع سلاح حماس را مطرح می‌کند، این یک ادعای نمادین است. ما تا امروز موضوع خلع سلاح را به‌صورت جدی روی میز مذاکرات ندیده‌ و نشنیده‌ایم؛ نه به‌صورت مستقیم و نه از سوی میانجی‌ها. موضوع خلع سلاح هم جزو تفاهم‌های امضا شده نبوده است. سلاح فلسطین نیز جزو مفهوم کلی مقاومت فلسطین است و مقاومت نظامی ما ستون اصلی آزادی فلسطین است و به‌خاطر همین سلاح مقاومت، دشمن ناگزیر شد که پای میز مذاکره بیاید. وجود سلاح در دست فلسطینی‌ها به‌دلیل نیروهای اشغالگر است و خلع سلاح به‌نظر ما بسیار زود است. درواقع خلع سلاح در مرحله آزادی فلسطین انجام می‌شود و این سلاح در ارتش مستقل فلسطین در آینده قابل مدیریت است.

آیا با اجرای طوفان‌الاقصی، وضعیت عادی‌سازی‌ روابط با رژیم صهیونیستی متوقف شده است؟
7اکتبر یک مسئله تاریخ‌ساز بود و مسئله عادی‌سازی‌ به تاریخ پیوست. امروز بدون تشکیل کشور مستقل فلسطین نمی‌توان سراغ عادی‌سازی‌ روابط با اسرائیل رفت؛ اسرائیلی که مجرم است و نخست‌وزیرش طبق قوانین بین‌الملل یک مجرم تمام‌عیار به‌شمار می‌رود؛ لذا عادی‌سازی‌ روابط با اسرائیل تبدیل به یک مسئله خطرناک شده و کسی که در این وضعیت بخواهد با اسرائیل رابطه برقرار کند، باید از مردم و جامعه خودش بترسد.
موضع حماس در حال حاضر درباره تشکیل کشور فلسطین چیست؟
ما درباره تشکیل کشور فلسطین چند مقطع داریم. در سال1947 براساس قطعنامه سازمان ملل قرار بود کشور مستقل فلسطینی در 45درصد از اراضی تاریخی فلسطین تاسیس شود. بعد از آن در سال1967 و سپس سال 1990در مذاکرات مادرید و بعد اسلو بر تشکیل کشور مستقل فلسطین تأکید شده و در همه این توافقات سهم فلسطین کم شده است تا آنجا که تشکیل کشور فلسطین در مذاکرات اسلو فقط در 18درصد از کل اراضی فلسطینی اعلام شد. حال باید پرسید که واقعا جایگاه 2کشوری در این مذاکرات کجاست. در سال 1996یک اجماع و تشکل میان همه گروه‌های فلسطینی شکل گرفت و حماس در آن جلسه تأکید کرد که اگر جهانیان می‌توانند یک کشور مستقل را براساس نقشه 1967با حق بازگشت آوارگان تشکیل دهند، ما این کشور را خواهیم پذیرفت و مانع تشکیل این کشور نخواهیم شد، اما بقیه فلسطین را هم فراموش نخواهیم کرد. حماس می‌داند که صهیونیست‌ها از خاک فلسطین چشم‌پوشی نخواهند کرد و درباره تشکیل 2کشور باید از اسرائیلی‌ها سؤال کرد که آیا اصولا اجازه تشکیل کشور مستقل فلسطینی را خواهند داد یا خیر. نتانیاهو و تندروها معتقدند که اسرائیل کوچک است و به‌دنبال اشغال مناطق دیگری هستند؛ ازجمله ارتفاعات جولان در سوریه را اشغال کردند. اسموتریچ که وزیر تندرو کابینه نتانیاهوست، از ماه‌ها قبل از 7اکتبر در همایشی سالانه درباره هولوکاست، نقشه اسرائیل را یک اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات نشان داده بود و حتی اردن به این نقشه اعتراض کرد؛ لذا امروزه درباره راه‌حل 2کشوری فلسطین باید اول از صهیونیست‌ها سؤال کرد.

چرا حماس از ترامپ قدردانی کرد؟ چه انگیزه‌ای وجود داشت؟
ترامپ به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست و دلیل نسل‌کشی اصلی در غزه میلیاردها دلار مصوب شده در کنگره و دولت آمریکا برای کمک به اسرائیل است. در عین حال ترامپ زمانی که گفت خواستار توقف نسل‌کشی و عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از غزه است، این مواضع همان اهدافی بود که ما هم می‌خواستیم. ما از توافق همین اهداف و بازگشایی گذرگاه‌ها و ورود کمک‌‎های بشردوستانه به غزه را می‌خواستیم و این موارد در اعلامیه آتش‌بس هم بود. قدردانی حماس از ترامپ به‌معنای مسئولیت بیشتر برای رئیس‌جمهور آمریکاست و دونالد ترامپ اکنون باید مسئولیت این آتش‌بس را تامین کند. ترامپ چند روز پیش نیز از نتانیاهو انتقاد علنی کرد. با این حال ما با طرف سوم مذاکره کردیم. آرامش و امنیت مردم ما از طرف هرکسی که تامین شود، ما از وی تشکر خواهیم کرد. بالاخره 70هزار شهید دادیم و همچنان بر مواضع خود هستیم. در طول مذاکرات شرم‌الشیخ نیز، ما هیچ مذاکره مستقیمی با طرف اسرائیلی نداشتیم و همه مذاکرات چندجانبه بوده است.

مردم غزه 2سال زیر شدیدترین بمباران‌ها بودند. همدلی مردم غزه با حماس چگونه بود؟
حماس فراتر از یک جنبش سیاسی است و در 5قاره جهان و حتی در آمریکا و کمبریج به نفع حماس تظاهرات می‌کنند. مردم در غزه نیز دیدند که خود رهبران حماس هزینه دادند. از فرماندهان حماس شهید زیاد دادیم. ما ندیدیم کسی پرچم سفید به‌دست گیرد و از حماس خواستار توقف جنگ شود، همه شهدای جنگ ارزشمند هستند و ما از یک قطره خون کودک شهید فلسطینی نیز نخواهیم گذشت. ما به‌اندازه 20هزار کودک شهید دادیم و 1200کودک در دوره جنگ در غزه به دنیا آمدند. 70درصد شهدای غزه کودکان و زنان هستند و درصد زیادی کودکان یتیم داریم. مردم ما با آنکه خانه‌هایشان تخریب شد، اما ابراز رضایت و حس امنیت و آرامش پس از جنگ دارند. این محبوبیت مقاومت را در جامعه فلسطینی نشان می‌دهد.

پس از ترور فرماندهان حماس، وضعیت مدیریت میدانی این سازمان چگونه است و فرمانده فعلی قسام در غزه کیست؟
به‌طور رسمی اعلام نشده، اما شاگردان رهبران حماس و یکی از آنها به نام «عزالدین حداد» مدیریت قسام را در غزه برعهده دارد. رهبری حماس نیز برعهده آقای «محمد درویش» است. با این حال حماس خلأ مدیریتی و اداری ندارد و مجلس شورا در حماس متشکل از همان اعضای دفتر سیاسی است. روند بازسازی در گردان‌های قسام هم انجام شده و نقاط خلأ پر شده و امیدواریم که پس از توقف کامل جنگ، حماس از طریق شورا، انتخابات برگزار کند. همزمان با جنگ غزه، حماس همچنین شاهد ورود نسل جدید اعضای خود بوده است. نسلی که الان در غزه علیه اسرائیل می‌جنگد، نسل جوان بیست و چند‌ساله‌ای هستند که آموزش می‌بینند و این نشان‌دهنده درهم‌تنیدگی مردم فلسطین و حماس است.

چه میزان از تونل‌های حماس باقی مانده ‌است؟
کسی نمی‌تواند مشخص کند که دقیق چقدر تونل باقی مانده یا شکل تونل‌ها چگونه است. آقای سنوار و رهبران حماس نیز در میان مردم بودند که شهید شدند. تونل‌ها تا الان بسیار سالم مانده‌اند و در طول جنگ هر هفته القسام عملیات داشت که به اعتراف اسرائیلی‌ها باعث تحمیل خسارات به آنها می‌شد. این تونل‌ها از اواسط دهه 1980با کسب تجربه از دیگر مبارزان در ویتنام و آمریکای لاتین احداث شده بود.
از سوی دیگر باید درنظر داشت که مفهوم جهاد مفهومی دینی است و تاسیس جنبش حماس در واکنش به اشغالگری فلسطین بود. هر پروژه مقاومت به امنیت اتکا دارد و امنیت یک حس فطری برای جنبش‌های مقاومت است. اردوگاه‌هایی برای جوانان در مدارس و دانشگاه تشکیل شدند که کارهای امنیتی و جهادی را همزمان انجام می‌دادند. نمی‌توان میان فعالیت‌های امنیتی و جهادی تفکیک قائل شد. مجاهدان فلسطین از دوستان خود در منطقه، ایران و حاج قاسم سلیمانی کمک زیادی گرفتند و حاج قاسم سلیمانی انتقال‌دهنده تجربه ایران بود؛ اگرچه هیچ‌گاه به غزه نیامد، چون نیاز نبود، اما در انتقال سلاح و تجربه به حماس بسیار کمک می‌کرد.

بنیانگذار تلگرام: غرب سرکوبگر است 
مدیرعامل تلگرام، در پیام خود به مناسبت تولد ۴۱ سالگی‌اش در ۱۸مهر ۱۴۰۴ به سیاست‌هایی اشاره کرد که دولت‌های اروپایی برای کنترل فعالیت کاربران در اینترنت و در شبکه‌های اجتماعی در پیش گرفته‌اند.
او نوشت:‌ «آلمان هر کسی را که جرأت کند در اینترنت از مقام‌هایش انتقاد کند، تحت پیگرد قرار می‌دهد. بریتانیا هزاران نفر را به‌خاطر توییت‌هایشان به زندان می‌فرستد. فرانسه رهبران فناوری را که از آزادی و حریم خصوصی دفاع می‌کنند، به‌طور کیفری مورد تحقیق قرار می‌دهد.»
در اروپا، قانونگذاران اتحادیه اروپا در حال بررسی طرحی موسوم به «چت کنترل» هستند؛ طرحی که براساس آن، شرکت‌هایی مانند تلگرام باید پیام‌های کاربران را پیش از ارسال اسکن کنند تا محتوای مشکوک شناسایی شود.
در استرالیا از سال ۲۰۲۳ نقشه ‌راه و پیشنهادهایی برای «احراز سن» ارائه شده و پارلمان نیز با الزاماتی جدید برای پلتفرم‌ها (از جمله حداقل سنِ ورود به شبکه‌های اجتماعی و روش‌هایی مانند بررسی کارت بانکی، تاریخچه حساب یا راه‌حل‌های تشخیص چهره/مدارک) به‌دنبال محدود کردن دسترسی کودکان به محتوای آسیب‌رسان بوده است. به‌گفته دوروف، حکومت کشورهایی چون استرالیا، آلمان، فرانسه و بریتانیا سرکوبگرند و از طریق تلگرام می‌خواهند مخالفانشان را پیدا کنند و او را تحت فشار قرار داده‌اند.
پاول دوروف ادعا کرد که تلگرام همچنان در برابر این فشارها می‌ایستد و بر حفظ رمزگذاری و آزادی کاربران پافشاری می‌کند. این در حالی است که در سپتامبر ۲۰۲۴، دوروف اعلام کرد که تلگرام سیاستش را تغییر داده است تا زمانی که درخواست‌های قانونی معتبر باشند، اطلاعاتی مثل آدرس آی‌پی و شماره تلفن کاربران مظنون به موارد مجرمانه را به مراجع ذی‌صلاح بدهد. او گفته که این امکان از سال ۲۰۱۸ هم وجود داشته است، اما حالا رسمی‌تر و در قالب سیاستی روشن‌تر است.