حفاظت از گدار مادری

زهرا رفیعی؛ روزنامه‌نگار

گدار (مسیر تردد) بخش جدایی‌ناپذیر و شکننده‌ هر زیستگاه است و حفاظت از آن به اندازه حفاظت از قلب زیستگاه اهمیت دارد. تصور رایج این است که حیوانات همواره گدار یا همان مسیرهای امن را برای تردد بین زیستگاه‌ها انتخاب می‌کنند، اما انتخاب مسیر تابع رفتار ذاتی، یادگیری نسل‌به‌نسل و تعامل پیچیده با محیط است.
مدیر سایت تکثیر در اسارت توران و عضو تیم حفاظت از یوزپلنگ آسیایی به مناسبت روز جهانی زیستگاه به همشهری می‌گوید: در بسیاری از موارد، حیوانات نه براساس ارزیابی ریسک‌های کنونی، بلکه بر پایه رفتارهای ذاتی و «حافظه ژنتیک» عمل می‌کنند. برای نمونه، ممکن است مسیری که نسل‌های پیشین یک گونه از آن عبور می‌کردند، امروزه به‌دلیل توسعه انسانی مانند احداث جاده (نمونه بارز آن جاده تهران-مشهد برای یوزپلنگ آسیایی) یا قرارگیری نیوجرسی‌ها، ناامن شده باشد؛ با وجود این، نسل‌های کنونی همچنان به‌دلیل همان خاطره جمعی، از همان مسیر تاریخی و اغلب خطرناک عبور می‌کنند.‌علی شمس در مورد قدرت حافظه ژنتیک در برخی گونه‌ها مثال‌های شگفت‌انگیزی می‌زند: یوزها به‌ویژه ماده‌ها، حافظه ژنتیک قوی‌تری دارند. برای مثال، مشاهدات نشان می‌دهد که در یوزپلنگ‌های ایرانی، تلفات جاده‌ای در میان ماده‌ها و توله‌ها بیشتر است که می‌تواند (شاید) ناشی از پیروی سخت‌تر آنها از مسیرهای مادری باشد، درحالی‌که نرها به‌دلیل نیاز به جفت‌یابی و قلمروگستری، انعطاف بیشتری در کشف مسیرهای جدید از خود نشان می‌دهند.‌او با تأکید بر اینکه تمام گونه‌های حیات‌وحش در جریان تکامل برای تطابق با شرایط جدید نیاز به‌فرصت‌ دارند، ادامه می‌دهد: انسان که خود عامل اصلی این تعارض است، می‌تواند کلیدی‌ترین نقش را در حل آن ایفا کند. اصرار پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی بر سرعت‌بخشیدن به نصب فنس و  بهبود وضعیت زیرگذرها به همین دلیل است چرا که این انسان‌ها هستند كه باید
مسیرهای تردد حیات وحش را امن کنند.‌‌