اجرای یک معاهده تاریخی

علیرضا احمدی | روزنامه‌نگار 

همزمان با لازم‌الاجرا شدن معاهده مشارکت راهبردی ایران و روسیه از روز 10مهرماه فصل تازه‌ای در مناسبات تهران و مسکو آغاز شد؛ مناسباتی که براساس توافق دوطرف، طیف گسترده‌ای از همکاری‌ها در عرصه‌های متنوع را دربر می‌گیرد. در شرایطی که روابط ایران و روسیه طی دهه‌های اخیر با فراز و نشیب‌های قابل‌توجهی همراه بوده، اکنون اما عصر نوینی در «مشارکت راهبردی» دوطرف آغاز شده؛ آن‌هم با «نقشه راه» معاهده‌ای که در 28دی‌ماه 1403ازسوی روسای‌جمهور ایران و روسیه در مسکو به امضا رسید و پس از طی مراحل مربوط در داخل 2کشور، اکنون زمان اجرایی‌سازی آن به‌صورت رسمی آغاز شده‌است. بر این اساس هم بود که وزارتخانه‌های امورخارجه ایران و روسیه با صدور بیانیه‌هایی از اجرایی‌سازی «معاهده راهبردی تهران و مسکو» خبر دادند؛ توافقنامه‌ای که با توجه به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی جاری، بیش از هر چیز بر مبنای «مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای مشترک» استوار شده‌است.

یک معاهده تاریخی
نام:  توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه
تعداد مواد: 47ماده
موضوع‌ها: دربرگیرنده طیفی از حوزه‌های همکاری میان ایران و روسیه؛ از سیاسی و نظامی – امنیتی تا اقتصادی، تجاری و فرهنگی
زمان امضا: 28دی‌ماه 1403در مسکو از سوی مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین، روسای‌جمهور 2کشور
مراحل طی‌شده: تصویب معاهده در شورای فدراسیون روسیه (5اردیبهشت‌ماه 1404)، تصویب معاهده در مجلس شورای اسلامی (31اردیبهشت‌ماه1404)
تاریخ اجرا: 10مهرماه 1404(2اکتبر2025)
حوزه‌های همکاری: سیاسی، حقوقی،  نظامی، امنیتی، اقتصادی، و بین‌المللی، سلامت و بهداشت، آموزش، فرهنگی و...
ریل‌گذاری همکاری‌ها
1- عهدنامه 7اسفند 1299
2- قرارداد (معاهده) بازرگانی و بحرپیمایی 5فروردین 1319
3- ‌معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری 22اسفند 1379
نکات راهبردی
1- اراده همکاری‌: دوطرف متعهد به تعمیق و گسترش روابط در همه حوزه‌های مورد علاقه متقابل هستند.
2- اساس روابط: ایران و روسیه روابط خود را بر پایه اصول «برابری حاکمیتی»، «تمامیت ارضی»، «استقلال»، «عدم‌مداخله در امور داخلی یکدیگر»، «احترام به حاکمیت»، «همکاری و اعتماد متقابل» استوار می‌کنند.
3- مناسبات چندوجهی: ایران و روسیه همکاری تجاری و اقتصادی را حفظ و در انجام رزمایش‌های نظامی مشترک همکاری نزدیکی خواهند داشت.
4- پیمان امنیتی: اگر یک طرف در معرض تجاوز قرار گیرد، طرف دیگر نباید به متجاوز کمک کند.
5-  تعهد امنیتی ویژه: 2کشور اجازه نخواهند داد خاک‌شان برای حمایت از جنبش‌های جدایی‌طلب تهدیدکننده تمامیت‌ارضی طرف مقابل استفاده شود.
همکاری‌های سیاسی – امنیتی
1- تقویت امنیت ملی و مقابله با تهدیدهای مشترک با تبادل اطلاعات و تجربیات ازسوی نهادهای اطلاعاتی و امنیتی دوطرف
2- همکاری نهادهای اطلاعاتی و امنیتی 2کشور 
3- شکل‌دهی به همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه در زمینه‌های:
 مبارزه با تروریسم بین‌المللی
 مقابله با جرائم سازمان‌یافته فراملی
 مقابله با مهاجرت غیرقانونی
 مبارزه با جریان‌های مالی غیرقانونی و...
4- حمایت دوطرف از حقوق شهروندان خود در قلمروی یکدیگر
5- همکاری در همه زمینه‌های حقوقی
6- همکاری در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی در راستای تامین منافع و امنیت مشترک
7- حمایت از عضویت در سازمان‌های بین‌المللی 
8- انجام اقدام‌های لازم برای همکاری‌های سیاسی و عملی در زمینه امنیت اطلاعات بین‌المللی
9- تسهیل در تحکیم امنیت در خزر، آسیای‌مرکزی
10- شکل‌دهی به همکاری‌هایی در حوزه‌های مرتبط با دریای خزر
11- تعمیق همکاری‌ها در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
مناسبات دفاعی – نظامی
1- تهیه و اجرای توافق‌های مرتبط در چارچوب کارگروه همکاری‌های نظامی
2- برگزاری مانورهای مشترک نظامی
3- رایزنی و همکاری در زمینه مقابله با تهدیدهای نظامی و امنیتی مشترک دارای ماهیت دوجانبه
4- دیدار از بنادر توسط کشتی‌ها و شناورهای نظامی 2کشور
5- آموزش کارکنان نظامی، تبادل دانشجویان افسری و استادان
6- شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی
7- مبارزه با دزدی دریایی و سرقت مسلحانه در دریا 
8- توسعه همکاری در زمینه‌ نظامی  براساس موافقتنامه‌های مرتبط
تعمیق مبادلات اقتصادی – تجاری
ریل‌گذاری برای آغاز فصل نوینی از همکاری‌های اقتصادی – تجاری، یکی از راهبردی‌ترین وجوه توافقنامه راهبردی ایران و روسیه به‌حساب می‌آید:
1- توسعه همکاری‌های اقتصادی – تجاری
2- افزایش همکاری‌ها در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مانند «شانگهای»، «بریکس» و...
3- ایجاد شرایط مساعد برای برقراری روابط مستقیم بین استان‌های ایرانی و روسی
4- ایجاد مزیت‌های اقتصادی متقابل ازجمله سرمایه‌گذاری‌های مشترک
5- تأمین مالی زیرساخت‌ها
6- تسهیل سازوکارهای تجارت و کسب‌وکار
7- همکاری در امور بانکی
8- ترویج و تأمین متقابل کالا، کار، خدمات، اطلاعات و محصولات فعالیت‌های فکری 
9- سرمایه‌گذاری‌های مشترک
10-  توسعه همکاری بین مؤسسات اعتباری 2کشور
11- ایجاد زیرساخت پرداخت نوین
12-  ترویج محصولات مالی ملی
13- توسعه همکاری‌های سودمند متقابل در صنایع استخراج طلا و جواهرات
14- همکاری در حوزه نفت و گاز براساس برابری و سودمندی متقابل
15- اجرای پروژه‌های مشترک در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی