گفت‌وگو
گدایان لایک، موسیقی را تسخیر کرده‌اند
گفت‌وگو با عماد توحیدی، آهنگساز، نوازنده سازهای کوبه‌ای و داور جشنواره ملی موسیقی جوان
فهیمه پناه‌آذر | روزنامه‌نگار
هجدهمین دوره جشنواره ملی موسیقی جوان در حال برگزاری است. جشنواره ملی موسیقی جوان تنها رویداد موسیقیایی کشور است که شاید بتوان عنوان جشنواره تخصصی موسیقی در کشور را به آن لقب داد؛ چه به لحاظ محتوایی و حضور شرکت‌کنندگان و چه به لحاظ مشارکت و همراهی صدها استاد موسیقی کشور. عماد توحیدی، آهنگساز و نوازنده دف و سازهای کوبه‌ای که نخستین کتاب «شیوه دف‌نوازی» را با بیش از۲۸تجدیدچاپ تالیف کرده و تا‌کنون داوری بسیاری از جشنواره‌های خارجی و داخلی موسیقی را برعهده داشته، چندین دوره است که در هیأت داوران بخش دف‌نوازی جشنواره ملی موسیقی جوان حضور دارد. با او درباره تأثیر جشنواره ملی موسیقی جوان و نقش آن در روند موسیقی کشور گفت‌وگو کرده‌ایم.
جشنواره ملی موسیقی جوان در دوره هجدهم قرار دارد، جشنواره‌ای کاملا تخصصی در حوزه موسیقی با حضور حداکثری استادان موسیقی کشور. در همه این سال‌ها این جشنواره چقدر به جریان موسیقی کشور کمک کرده و مؤثر واقع شده است؟
برگزاری جشنواره ملی موسیقی جوان با رشد کمی و کیفی محسوس هرساله در نگاه اول موجب ایجاد شور، نشاط و رونق فرهنگی هنری در بین تعداد کثیری از فعالان حوزه موسیقی ازجمله شرکت‌کنندگان جوان و حتی استادان می‌شود. استادان از نزدیک با سطح و کیفیت هنری و شخصیتی نسل‌های بعد آشنا می‌شوند و افراد شرکت‌کننده در آزمونی جدی و پرفشار توانایی‌های خود را محک می‌زنند. در کنار این رقابت، تعاملات هنری مفیدی بین هنرجویان و استادان شکل می‌گیرد و برخی اشارات و رهنمودهای داوران موجب ارتقای سطح و شکوفایی بیشتر شرکت‌کنندگان در آینده می‌شود. همچنین نخبگان و منتخبان جشنواره توسط داوران شناسایی و به جامعه موسیقی معرفی می‌شوند و این قدر دیدن و برصدر نشستن جوانان، بزرگ‌ترین پاداش تلاش آنان برای بهتر بودن است و از این منظر جشنواره در تربیت نسل‌های بعد موسیقی ایران‌زمین
«تحول آفرین» است.
اساس جشنواره ملی جوان استعدادیابی و تقویت جریان موسیقی در نسل جوان است. در تمام این سال‌ها این جشنواره چقدر در کشف استعدادها مؤثر بوده است؟
نمی‌دانم ارزیابی و مطالعات مشخصی در این خصوص صورت گرفته یا نه، ولی امیدوارم برگزاری جشنواره نه‌تنها در استعدادیابی و تقویت جریان موسیقی در نسل جوان «مؤثر» بلکه «تعیین‌کننده» باشد. این جشنواره بزرگ‌ترین گردهمایی هنر موسیقی در ایران و فرصت مغتنمی برای ظهور و بروز استعدادهاست، هرچند بعد از مراسم اختتامیه ارتباط بین پیکره جشنواره با برگزیدگان به پایان می‌رسد. در سال گذشته از دبیر فاضل جشنواره تقاضا کردم که برای پذیرش برگزیدگان در هنرستان‌ها و دانشکده‌های موسیقی طرحی مدون شود که البته نیاز به هماهنگی و همکاری وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد، آموزش و پرورش و علوم و تحقیقات دارد و پرواضح است که مصوبات و اسناد بالادستی می‌خواهد. ایده‌های دیگری نیز مطرح است، اما برای نیل به برخی اهداف درازمدت جشنواره نیاز به ثبات مدیریتی، اختصاص بودجه کافی و تشکیل کارگروه ویژه برای ریل‌گذاری آینده مسیر است.
شما نقش بسیار مؤثری در آموزش نوازندگی ساز دف به‌واسطه تالیف کتاب «شیوه دف‌نوازی»، نخستین و پرتیراژترین کتاب آموزش دف‌نوازی داشته‌اید. از سویی فعالیت‌های علمی و عملی برای معرفی دف در مجامع، دانشگاه‌ها و اجراهای بین‌المللی انجام داده‌اید. به باور شما این جشنواره چقدر در حوزه آموزش به‌درستی ورود کرده است؟
یکی از شاخص‌های آموزش موسیقی «تجربه» است. گاهی طی تمرین و تجربه مدام نوازندگی یک قطعه، هنرجو به مرزهای جدیدی از ارائه قدرتمند و در عین حال ظریف تکنیک‌های اجرایی می‌رسد و این بخش مهمی از فرایند آموزشی اوست. گاهی در ادامه این نوع تجربه آموزشی شخصی، سازوکاری به نام تجربه «اجرای صحنه‌ای» در یکی از معتبرترین تالارهای کشور با داوری استادان برجسته و در رقابت با دیگران برای هنرجو طراحی می‌شود. بدیهی است تجربه شرکت در چنین رویدادی یک اتفاق آموزشی تمام‌عیار است که برآورد نسبتا واضحی از نقاط قوت و ضعف شرکت‌کننده را در اجرا به او ارائه می‌کند و این برای هنرجوی عاقل و آگاه سرنوشت‌ساز است.
آیا می‌توان گفت نوازندگان دف در همه این سال‌ها به‌واسطه حضورشان در جشنواره، خلاق‌تر و مستعدتر شده‌اند؟
حداقل دستاورد نوازندگان در این جشنواره پرهیز از اجراهای عامه‌پسند و بی‌محتوای فضای مجازی است. اینجا دیگر ریش و موی بلند و سرخاب سفیداب و اجرای آبکی سیرک مآبانه با تکانه‌های بدنی هیستریک و نمایشی جواب نمی‌دهد. هر چند در مسئله خلاق‌تر و مستعدتر شدن شرکت‌کنندگان نیاز به مطالعه و برنامه‌ریزی مفصل‌تری است، اما در میان شرکت‌کنندگان اشتیاق سیری‌ناپذیر و فراوانی برای آموختن دیده می‌شود. گاهی ما تا 2ساعت بعد از اتمام داوری مشغول پاسخ به سؤالات هنرجویان مشتاق دانستن هستیم. می‌دانید که جشنواره‌های هنری به‌منظور کشف استعدادها، برجسته‌سازی، ارتقای کیفیت، شناسایی پدیده‌ها و آثار برتر فرهنگی و هنری و معرفی ایده‌های نوین هنری و اهدای جوایز برگزار می‌شوند. در شاخه دف‌نوازی و تجربه چندین دوره داوری من چند نکته قابل طرح است. همانطور که اشاره شد بینش شرکت‌کنندگان به وضوح از ابتذال رایج در نوازندگی ضعیف و پر‌ایراد کاسبان توجه و گدایان لایک فاصله گرفته است.
