تئاتر؛ هر روز کوچک‌تر از دیروز

مدتی است «اداره کل هنرهای نمایشی» به «دفتر هنرهای نمایشی» تبدیل شده و این کوچک‌تر شدن بدنه سازمانی تئاتر واکنش‌هایی به‌دنبال داشته است.
سال‌های اول دهه 60، زمانی که در وزارت ارشاد معاونت‌های هنری دسته‌بندی می‌شد هنرهای نمایشی، موسیقی و تجسمی در یک معاونت به اسم معاونت هنری تعریف شد و سینما از همان زمان معاونت ویژه خودش را به اسم معاونت سینمایی به‌دست آورد. در طول سال‌ها، نمایش معاونت مستقل پیدا نکرد، اما تبدیل به مرکز هنرهای نمایشی شد که اگرچه معاونت نبود به هر حال مختص نمایش بود و ساختار اداری خاص خودش را داشت. در این مدت تأسیس یک سازمان تئاتر مثل سازمان سینمایی که بودجه مستقل داشته باشد خواسته نمایشگران بود که البته به جایی نرسید. در عوض مرکز هنرهای نمایشی کوچک‌تر شد و با نام اداره کل هنرهای نمایشی کارش را
ادامه داد.
این کوچک‌تر شدن در همین حد متوقف نشد و از چند‌روز گذشته اداره کل هنرهای نمایشی هم تبدیل به دفتر هنرهای نمایشی شده است که قطعا در دریافت بودجه و اعتبار تئاتر تأثیر منفی خواهد گذاشت. این تغییر، یکباره و بی‌خبر رخ داد و حتی مدیرکل هنرهای نمایشی هم اعلام کرده که مثل بقیه و در همان زمان از این اتفاق خبردار شده است. رضا مردانی که از تیرماه به‌عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی منصوب شده، گفته: «این موضوع از طریق رسانه‌ها و سامانه وزارتخانه اطلاع‌رسانی شده و حتی در دستور کار مدیریتی نیز قرار نداشت. این تغییر یک تنزل در جایگاه تئاتر است و در گذشته نیز تبدیل «مرکز هنرهای نمایشی» به «اداره کل» به‌نوعی کاهش رتبه تلقی می‌شد. حالا نیز تغییر اداره کل به دفتر نه‌تنها جایگاه سازمانی تئاتر را تضعیف، بلکه پیام نگران‌کننده‌ای به جامعه هنری مخابره کرده است. در برخی سال‌ها حتی بحث ارتقای این مجموعه به سطح «سازمان هنرهای نمایشی» مطرح بود، اما اکنون شاهد حرکتی معکوس هستیم. 
وظایف اداره کل هنرهای نمایشی صرفا محدود به یک «دفتر تخصصی» نیست و حجم بسیار زیادی از امور اجرایی تئاتر کشور، گروه‌ها و تالارهای نمایشی را شامل می‌شود، بنابراین براساس شرح وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این
اداره کل مسئولیت گسترده‌تری نسبت به یک دفتر تخصصی به‌عهده دارد و نیازمند نهادی قدرتمند برای هدایت، آموزش و نظارت بر کم و کیف فعالیت‌ها در جامعه هدف است؛ شرایطی که می‌تواند موجب ارتقای ذوق هنری و پرورش افکار بالنده شود. به همین منظور چنین مجموعه‌ای ساختار مدیریتی با اختیارات بیشتر در چارت سازمانی اداری را می‌طلبد. اداره کل هنرهای نمایشی به‌طور رسمی نارضایتی خود را از این تصمیم طی نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اعلام کرده است و این موضوع از مسیرهای اداری پیگیری خواهد شد.»‌

بی‌واکنش بودن نمایشگران
این تصمیم در کمال تعجب در میان هنرمندان تئاتر واکنشی نداشته است. در چند روزی که از اعلام این خبر می‌گذرد، رضا دادویی شاید تنها کارگردانی است که به این تغییر ناخوشایند واکنش نشان داده است. او پیش‌تر در شورای نظارت و ارزشیابی حضور داشته و نمایش‌هایی مثل «به مناسبت ورود اشکان» را کارگردانی کرده و سریال «آبان» هم ساخته اوست. 
دادویی در نامه‌ای سرگشاده به وزیر ارشاد نوشته: «متأسفانه جامعه هنری کشور سال‌هاست که دیگر امیدی به گشایش در نگاه، تغییر در رویکردها و اخذ تصمیمات عاقلانه در برنامه‌های وزارت‌ فرهنگ ندارد و گویی در بر همان پاشنه می‌چرخد که جامعه راه خود را می‌رود و وزارتخانه فوق مسیر خود را و حاضر نیست هیچ تغییری حتی حداقلی متناسب با جامعه پیرامون خود ایجاد کند.
با وجود این، تصور و توقع جامعه هنری کشور آن بود که انتخاب جنابعالی شاید بتواند با نگاهی روشن‌تر و رویکردی عاقلانه‌تر، اگر وضعیت کار و معیشت هنرمندان را قدمی به جلو نمی‌برد، دست‌کم با تسهیل فرآیند اخذ مجوزها و حذف سیاست‌های انقباضی و کمرنگ کردن حضور نهادهای نامرتبط در این عرصه وضعیت بد موجود را بدتر از پیش نکند.
شوربختانه تصمیمات جنابعالی و معاونت‌های زیرمجموعه نشان می‌دهد که هیچ چشم‌انداز روشنی پیش روی هنرمندان نیست.
بی‌توجهی تمام‌عیار به هنر تئاتر که مقوّم فرهنگی برای رشد و تعالی جامعه است و مشکلات هنرمندان این عرصه، قطع تمامی حمایت‌های مادی و معنوی از خانه تئاتر به‌عنوان صنف رسمی خانواده تئاتر، امیدها را کمرنگ‌تر از قبل کرد.
بخش جالب‌ ماجرا آن است که معاونت محترم توسعه مدیریت و منابع جنابعالی بی‌توجه به خواست و نیاز اهالی تئاتر که نسبت به تغییر وضعیت «مرکز هنرهای نمایشی» به «اداره کل» معترض و خواستار تشکیل «سازمان تئاتر» بودند، در اقدامی ناگهانی، بی‌خبر، غیرکارشناسی و حتی بدون مشورت با مدیران زیرمجموعه خود نه‌تنها توجهی به خواست اهالی تئاتر نداشتند، بلکه در اقدامی لجبازانه این «اداره‌ کل» را هم به «دفتر» تقلیل دادند. جالب‌تر از همه آن‌که خروجی عملکرد، گفته‌ها و نقل قول‌ها حاکی از آن است که وزارتخانه‌ متبوع هیچ اعتقادی به خانه‌های تئاتر، موسیقی، سینما و… به‌عنوان اصناف رسمی کشور ندارد و آنها را صرفا مؤسساتی فرهنگی، هنری و فاقد اعتبار صنفی می‌داند.»‌