فصل اعلام استقلال

فاطمه عسگری نیا-روزنامه‌نگار

تابستان است و فصل تعطیلی مدارس اما نه برای دانش‌آموزان هنرستانی؛ چرا که باید برای کسب نمره قبولی دوره کارورزی و کارآموزی در گرمای تابستان آموخته‌های خود را در کارگاه‌های تولیدی و مراکز خدماتی محک بزنند؛ دانش‌آموزان سال یازدهم و دوازدهم رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش که جمعیتشان چیزی حدود 400هزارنفر است. دوره کارورزی و کارآموزی این دانش‌آموزان امسال تحت‌تأثیر جنگ 12روزه البته با کمی تأخیر شروع شد اما این تأخیر چند روزه با تدابیر اندیشیده شده از سوی وزارت آموزش و پرورش و توزیع دفترچه‌ها جبران شد تا فضاهای کاری میزبان دانش‌آموزان باشند.

کارِ پرهیجان
بسته به رشته تحصیلی که می‌خوانند باید بین 120تا 240ساعت کارورزی یا کارآموزی را در کارگاه تولیدی یا مرکز خدماتی انتخاب شده پشت‌سر بگذارند، آن‌هم با رعایت تمام قوانینی که برایشان وضع شده است؛ مثلا حضور رأس یک ساعت مشخص در محل کار؛ قانونی که باعث می‌شود به نظم محیط کار پایبند شوند. یاسمین محمد‌رضانژاد، دانش‌آموز رشته گرافیک است. او امسال به پایه دوازدهم خواهد رفت و برای طی دوره کارورزی به کانون فرهنگی سلمان رفته است:«گستره کاری رشته تحصیلی ما زیاد است؛ گرچه می‌توانستم این دوره تابستانه را در یکی از آتلیه‌های عکاسی هم پشت سربگذارم اما دوست داشتم کارهای هنری ماندگارتری انجام دهم؛ به‌خاطر همین به کانون سلمان رفتم و از آنجا مأمور شدم دیوارهای دبستان دکتر نصیری را برای مهرماه و ورود دانش‌آموزان طراحی و رنگ‌آمیزی کنم. این نخستین تجربه کاری من بود و بسیار پرهیجان.» 

درسی که در هیچ کتابی پیدا نمی‌شود
فرزانه و دوستانش هم این روزها در یک کارگاه خیاطی مشغول دوخت‌و‌دوز لباس‌های مدرسه هستند؛ دانش‌آموزانی که در رشته طراحی دوخت تحصیل می‌کنند و معتقدند دوره کارورزی باعث شده آنها از قبل در رشته‌شان توانمندتر و به ریزه‌کاری‌های آن مسلط‌تر شوند:«ما هر روز از ساعت 8صبح تا 2بعدازظهر در محل کار حاضر می‌شویم. تا حالا بالغ بر 200شلوار دانش‌آموزی دوخته‌ایم و این کار باعث شده هم سرعت کارمان بیشتر شود و هم یاد بگیریم در یک محیط کار رسمی چطور با مشتریان و سفارش‌دهندگان برخورد کنیم؛ موضوعی که در هیچ کتاب درسی در مدرسه و دانشگاه آموزش داده نمی‌شود و فقط به شرط ورود به محیط کار قابل یادگیری است.» آنها هم وقتی از سوی کارفرمای خود تأییدیه تسلط بر کار را گرفته‌اند پیشنهادهایی برای همکاری این مجموعه‌ها دریافت کرده‌اند؛ یعنی کار در ازای دریافت حقوق به شرط حضور بیشتر در کارگاه؛ پیشنهادی که به قول این دانش‌آموزان می‌تواند طعم خوش استقلال مالی را هم به آنها بچشاند.

سوءاستفاده برخی کارفرمایان از دانش‌آموزان
در کنار تمام مزایای مثبت دوره‌های کارورزی و کارآموزی دانش‌آموزی در تابستان متأسفانه اجرای این طرح‌ها باعث برخی سوءاستفاده‌ها از سوی کارفرمایان هم شده است. امیر دانش‌آموز رشته حسابداری است. وقتی قرار شد تابستان در یک شرکت خصوصی دوره کارآموزی خود را سپری کند خیلی خوشحال بود اما این روزها دیگر انگیزه‌ای برای ادامه کار ندارد:«ما به ظاهر برای کارآموزی دوره حسابداری رفتیم اما از روز اول تبدیل به خدمه شرکت شدیم؛ مسئول نظافت و چای ریختن! اعتراض‌هایمان به مدرسه هم راه به جایی نبرده است. می‌گویند محیط کار است و هر کاری گفتند باید انجام دهید !» او معتقد است این رفتارها باعث سرخوردگی‌اش از محیط کار شده و لحظه شماری می‌کند برای پایان دوره کارآموزی! 

400هزار دانش‌آموز در محیط کار

سوءاستفاده تعدادی از کارفرمایان از دانش‌آموزان کارورز و کارآموز از سوی مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش رد نمی‌شود اما برای جلوگیری از آن با جدیت ورود کرده‌اند:« وزارت آموزش و پرورش برای نظارت بر دوره کارورزی و کارآموزی دانش‌آموزان نسبت به نظارت در قالب 4لایه اقدام کرده است؛ هم نظارت ستادی با توجه به فرم‌های ارزیابی که در اختیار استان‌ها قرار می‌گیرد و به‌صورت سامانه‌ای رصد می‌شود و هم نظارت ادارات کل در قالب بازدید‌های منطقه‌ای. ما در این بخش به ازای هر 30دانش‌آموز یک مربی تعیین کرده‌ایم که با حضور در کارگاه‌ها و فضاهای کاری که دانش‌آموزان اعلام کرده‌اند نحوه کارشان را نظارت می‌کنند.» به‌گفته احمد آقامحمدی، گرچه دفترچه و محتویاتش به‌صورت دقیق مورد ارزیابی قرار می‌گیرد اما بازدیدهای حضوری نمایندگان وزارت آموزش و پرورش ملاک سنجش دانش‌آموزان و کارورزان است؛ ارزیابی این دفترچه‌ها نیز به‌صورت سامانه‌ای دنبال می‌شود تا از سوءاستفاده برخی کارفرمایان و به‌کارگیری دانش‌آموزان در کارهایی غیراز رشته تحصیلی‌شان جلوگیری شود:« درواقع برگزاری این دوره‌ها در مدارس فرصت آشنایی دانش‌آموزان با محیط واقعی کار و سایر مزایای آن را از دانش‌آموزان می‌گیرد. واقعیت این است که دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل از هنرستان‌ها و مراکز کاردانش طوری تربیت شده‌اند که توانایی اشتغال در واحدهای تولیدی و خدماتی را دارند؛ بنابراین لازم است قبل از اشتغال این تجارب را کسب کنند و این مهیا نمی‌شود مگر با حضور در فضاهای رسمی کار قبل از دوره فارغ التحصیلی.» او با اشاره به حضور 400هزار دانش‌آموز در دوره‌های کارورزی و کارآموزی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه در تابستان امسال می‌گوید:« هنرجویان هنرستان‌ها در دوره‌های کارآموزی و هنرجویان کاردانش در دوره‌های کارورزی باید بین 120تا 240ساعت را پشت سربگذارند تا بتوانند نمره قبولی این درس‌ها را دریافت کنند؛ دوره‌ای که قطعا به توانمند شدن این بچه‌ها کمک می‌کند و آنها را برای ورود به بازار کار آماده‌تر می‌کند.»