شورای دفاع چه‌ خواهد کرد؟

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

تشکیل «شورای دفاع» با تصویب شورای‌عالی امنیت‌ملی، گام راهبردی ویژه‌ای در راستای ارتقای آمادگی‌های کشور در برابر تهدیدهای فزاینده غربی به‌حساب می‌آید و به‌عنوان شورایی جدید با اهداف استراتژیک، در چارچوب «اصل 176قانون اساسی» تاسیس شده‌است. پس از اینکه در روزهای اخیر حضور علی لاریجانی در جایگاه دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، جدی‌تر از قبل در رسانه‌ها مطرح شد، اکنون اعلام خبر تشکیل شورای دفاع در چارچوب شورای‌عالی امنیت ملی، از تغییرات مهمی دراین حوزه خبر می‌دهد؛ تغییراتی که با توجه به تحولات اخیر، ضرورتی راهبردی به‌حساب می‌آید.

وظایف و اعضای حقوقی شورای‌عالی دفاع
در جریان بازنگری قانون‌اساسی در سال 1368، «اصل176» یکی از اصولی بود که مورد اصلاح قرار گرفت و براساس آن «شورای‌عالی دفاع»، جای خود را به «شورای‌عالی امنیت ملی» داد.

  استناد: قانون اساسی
  فصل: سیزدهم
  اصل: 176
  اهداف راهبردی:
 تأمین منافع ملی 
 پاسداری از انقلاب اسلامی 
 حراست از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی
  ریاست: رئیس‌جمهور
  وظایف:
 تعیین سیاست‌های دفاعی - امنیتی کشور در محدوده سیاست‌های کلی تعیین شده از طرف مقام معظم‌رهبری 
 هماهنگ کردن فعالیت‌های سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در ارتباط با تدابیرکلی دفاعی - امنیتی 
  اعضا:
 رؤسای قوای سه‌‌گانه 
 رئیس ستاد کل نیروهای مسلح 
 2 نماینده به انتخاب مقام معظم‌رهبری 
 وزیر امورخارجه 
 وزیر کشور
 وزیر اطلاعات 
 فرمانده‌کل ارتش
 فرمانده‌کل سپاه
  نکته مهم: براساس تصریح اصل 176قانون اساسی، شورای‌عالی امنیت‎ملی به تناسب وظایف خود، شوراهای فرعی از قبیل «شورای دفاع » و «شورای امنیت کشور» را تشکیل می‌دهد.
  ریاست شوراهای فرعی: رئیس‌جمهور یا یکی از اعضای شورای‌عالی امنیت‌ملی با انتخاب رئیس‌جمهور
  حدود اختیارات و تشکیلات: براساس تصویب شورای‌عالی امنیت ملی
  نحوه اجرای مصوبات: قابل اجرا پس از تأیید مقام معظم رهبری

اعضای شورای جدید
اگرچه تاکنون جزئیات تازه‌ای از ترکیب شورای‌عالی دفاع منتشر نشده، اما گمانه‌زني‌هایی درباره اعضای احتمالی مطرح است:
  رؤسای قوای سه‌گانه
  2نماینده مقام‌معظم‌رهبری در شورای‌عالی امنیت‌ملی
  وزیر اطلاعات
  رئیس ستادکل نیروهای مسلح
  فرمانده‌کل سپاه
  فرمانده کل ارتش
  فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا(ص)
  ریاست: براساس قانون، رئیس‌جمهور، ریاست شورای دفاع را برعهده خواهد داشت، اما احتمال انتصاب یکی از فرماندهان نیروهای‌مسلح به‌عنوان رئیس این شورا وجود دارد.

اهداف راهبردی
تشکیل «شورای دفاع»، به‌عنوان ظرفیتی درنظر گرفته شده در قانون تشکیل شورای‌عالی امنیت ملی (اصل176قانون اساسی)، آن‌هم پس از حدود 36سال، اهداف مهمی را دنبال می‌کند، از جمله:
  حمایت از تقویت همه‌جانبه توان دفاعی کشور
  هم‌افزایی ساختارهای نظامی و امنیتی در راستای ارتقای آمادگی‌های دفاعی
  سرعت عمل در تصمیم‌گیری‌های مربوط به حوزه دفاعی کشور
  ارتقای هم‌افزایی میان نهادهای نظامی و سیاسی برای پاسخ مؤثر به تهدیدهای موجود
  مدیریت متمرکز طرح‌های دفاعی
  ارتقای آمادگی‌های موردنیاز برای مدیریت  تهدیدهای نوین

تجربه موفق گذشته
با توجه به شباهت‌ «شورای دفاع» به «شورای‌عالی دفاع» در زمان جنگ تحمیلی، البته با درنظر گرفتن تفاوت‌های اساسی در اهداف و ساختار، تجربه موفق گذشته نشان می‌دهد تشکیل شورای دفاع در وضعیت کنونی، می‌تواند راهگشای بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ارتقای آمادگی‌های دفاعی باشد.

چرا تشکیل شورای دفاع مهم است؟
تشکیل شورای دفاع، آن‌هم با توجه به تحولات اخیر و جنگ تحمیلی 12روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت راهبردی است.

تحول ساختاری 
تشکیل «شورای دفاع» از جنبه «تقویت جایگاه قانونی و ساختاری» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. درواقع این اقدام، به‌عنوان بخشی از چیدمان جدید حکمرانی در حوزه دفاع و امنیت، می‌تواند در چارچوب قانونی تعیین شده، پاسخ مناسبی برای تهدیدهای نوین و پیش رو ارائه دهد.

پاسخی به تحولات تازه
در شرایط بروز تنش‌های رو به گسترش در منطقه، تشکیل «شورای دفاع» پاسخی راهبردی به تهدیدهای فزاینده، به‌ویژه ازسوی رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به‌حساب می‌آید. این شورا به ایران امکان می‌دهد با هماهنگی روزافزون، آمادگی دفاعی خود را ارتقا دهد.

بازآرایی ساختار تصمیم‌گیری امنیتی
برخی تحلیلگران معتقدند تشکیل شورای دفاع نتیجه یک تصمیم راهبردی برای تفکیک مسئولیت‌ها و افزایش کارآمدی در مواجهه با تهدیدهای نوین است. این بازآرایی به‌ویژه پس از تحولات اخیر در سطح منطقه و جنگ تحمیلی 12روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران، اهمیت دوچندان یافته است.

جلوگیری از موازی‌کاری 
با وجود اینکه در روزهای اخیر برخی نگرانی‌ها درباره احتمال تداخل وظایف شورای دفاع با شورای‌عالی امنیت‌ملی مطرح شده، اما طراحی این شورا به‌گونه‌ای است که به‌عنوان یک «نهاد فرعی» و متمرکز بر مسائل دفاعی عمل کند، نه به‌صورت موازی. این ساختار به هماهنگی بهتر در سیاستگذاری دفاعی کمک می‌کند.