شمشیر عربستان علیه کانادا

باز هم شب، باز هم عربستان! این بار اخبار منتشرشده مربوط به بحران در روابط کانادا و عربستان است. به فاصله کوتاهی بعد از بیانیه وزارت خارجه کانادا و انتشار توییتی از سوی حساب سفارت این کشور در ریاض به زبان عربی که از وضعیت حقوق بشر در عربستان انتقاد می‌کرد، سفیر کانادا به وزارت خارجه سعودی احضار شد. کمی بعد رسانه‌های دولتی عربستان اعلام کردند این کشور به سفیر کانادا 24ساعت برای ترک خاک عربستان مهلت داده و به‌زودی تمام روابط تجاری و همچنین سرمایه‌گذاری‌های جدید خود در کانادا را نیز به حالت تعلیق درمی‌آورد.

براساس بیانیه تند وزارت خارجه این کشور که در خبرگزاری دولتی واس منتشر شده «عربستان سعودی مواضع منفی، توهین‌آمیز و مداخله‌گرایانه کانادا نسبت به وضعیت حقوق بشر در این کشور را تحمل نخواهد کرد»، «چهره‌هایی که به آنها اشاره شده از سوی نهادهای قانونی عربستان و به‌دلیل ارتکاب جرایم بازداشت شده‌اند و تمامی حقوق آنها محفوظ است»، «درصورتی که رفتارهای مداخله‌گرایانه کانادا ادامه داشته باشد، عربستان سعودی حق دخالت در امور داخلی این کشور را برای خود محفوظ می‌داند!»

تمام این واکنش‌های تند به یک بیانیه کوتاه و یک توییت بازمی‌گردد که در آن ضمن محکوم‌کردن تداوم موج بازداشت فعالان حقوق زنان از حاکمیت عربستان سعودی درخواست شده افراد بازداشت شده را فورا آزاد کند. این بیانیه، به فاصله یک روز بعد از بازداشت سمر بدوی، یکی از زنان سعودی فعال در حوزه حقوق بشر منتشر شده است. با این حال، چنین انتقاداتی نسبت به سیاست‌های داخلی عربستان سعودی محدود به دولت کانادا نبوده و طی ماه‌های گذشته از سوی کشورها و نهادهای متعددی همچون دیده‌بان حقوق بشر، اتحادیه اروپا یا حتی آمریکا، به‌عنوان اصلی‌ترین متحد عربستان اعلام شده است. با این حال، چرا واکنش تند و غیرمنتظره عربستان نسبت به این انتقادات محدود به کانادا بوده است؟ برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی به تحولات اخیر تجاری میان 2کشور انداخت.


روابط تجاری عربستان و کانادا
عربستان سعودی بزرگ‎‌ترین وارد‌کننده کالا از کانادا در خاورمیانه و شمال آفریقا به‌شمار می‌رود. بخش عمده‌ای از این کالاها مرتبط با حوزه تسلیحات نظامی است. حجم تجارت تسلیحاتی میان 2کشور (به‌عبارت دیگر خریدهای تسلیحاتی عربستان از کانادا) طی 25سال گذشته بالغ بر 18میلیارد دلار کانادا بوده است. علاوه بر این، هم‌اکنون 15هزار دانشجوی سعودی در دانشگاه‌های کانادا مشغول به تحصیل هستند، به‌گونه‌ای که عربستان در رتبه چهارم کشورهای اعزام‌کننده دانشجو به کانادا قرار می‌گیرد. علاوه بر این، سالانه تعدادی از سربازان نیروی زمینی سعودی برای آموزش‌های نظامی به کانادا اعزام می‌شوند که آمار دقیق و معتبری از آنها در دست نیست. اما معمای بحران اخیر ریاض و اوتاوا بیش از هر چیز مرتبط با قرارداد تسلیحاتی بزرگ میان 2کشور در سال2014 است؛ قراردادی که به موجب آن، عربستان 15میلیارد دلار تسلیحات زرهی از وزارت دفاع کانادا خریداری کرد. به‌گفته دولت کانادا در آن زمان، این قرارداد منجر به تولید 15هزار شغل برای شهروندان کانادا خواهد شد و قرار است طی مدت 14سال به‌تدریج اجرا شود. اما دولت جدید کانادا بعد از روی کار آمدن، با استناد به گزارش سازمان‌های حقوق بشری که نشان می‌داد بخشی از این تجهیزات زرهی در داخل عربستان با هدف سرکوب اعتراضات شهروندی مورد استفاده قرار می‌گیرد، صادرات نظامی به عربستان را متوقف کرد.

طی 24ساعت گذشته اگرچه کشورهایی نظیر امارات و بحرین از اقدام عربستان حمایت کرده‌اند، اما روند انتقادات از بازداشت فعالان حقوق شهروندی در عربستان در سطح جهانی رو به افزایش است؛ آن هم در زمانی که حاکمیت این کشور تلاش دارد خود را به‌عنوان نظامی مترقی و حامی حقوق شهروندی معرفی کند.